W dniach 16-24.08.1919 r. miało miejsce Pierwsze Powstanie Śląskie. Świadkowie tych wydarzeń już nie żyją – ostatni powstaniec zmarł w 1996 r. Mój dziadek, uczestnik powstań śląskich, zmarł w latach 70-tych. Wydarzenie jest coraz bardziej odległe i faktycznie nie funkcjonuje w świadomości społecznej.
Powstanie objęło powiaty katowicki, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, tarnogórski oraz część raciborskiego. Powstanie wybuchło po aresztowaniu części przywódców Polskiej Organizacji Wojskowej oraz z powodu niezadowolenia ludności polskiej z terroru i represji niemieckich. W dniach 11-14.08.1919 r. śląscy górnicy i hutnicy prowadzili strajk z żądaniem niedopuszczania do pracy członków niemieckich bojówek. Domagano się także zaniechania masowych zwolnień robotników, podwyżki płac i odwołania stanu oblężenia. W strajku uczestniczyło 140 tys robotników.
15.08.1919 r. niemiecka dyrekcja kopalni „Mysłowice” stopniowo wypłacała wynagrodzenia czekającej pod bramą grupie 3 tys robotników z rodzinami wpuszczając na teren zakładu małe 30-osobowe grupy. Wzburzony oczekiwaniem tłum wtargnął na podwórze kopalni. Tam został ostrzelany przez oddział niemieckiej Straży Granicznej (Grenschutz), zabitych było 7 robotników, 2 kobiety i 13-letnie dziecko.
Powstańcy zdobyli m.in. część obszaru dzisiejszych Katowic (Szopienice, Nikiszowiec, Janów, Roździeń, Giszowiec i dworzec w Ligocie), dworce kolejowe w Tychach i Mysłowicach, Radzionków, Piekary Śląskie, Godów, Godulę, Brzegów, Chropaczów, część dzisiejszego Zabrza (Biskupice i Bielszowice). Wobec wyczerpania amunicji i narastającej ofensywy niemieckiej dowódca powstania Alfons Zgrzebniok zakończył 24.08.1919 r. akcję zbrojną. Niemcy 18. sierpnia wydali zarządzenie, że będą rozstrzeliwać każdego powstańca schwytanego z bronią.
23.08.1919 r. w Warszawie powstał Komitet Zjednoczenia Górnego Śląska z Rzeczypospolitą Polską. W Warszawie odbyły się trzy wielkie manifestacje na rzecz zjednoczenia Polski z Górnym Śląskiem, największa liczyła 100 tys osób. Po powstaniu około 22 tys mieszkańców Śląska uciekło do Polski. Utworzono dla nich obozy przejściowe m.in. w Grodźcu, Sosnowcu, Jaworznie i Szczakowej. W październiku na mocy porozumienia aliantów uzyskali możliwość powrotu do domu.
Pierwsze powstanie jest stosunkowo dobrze znane Polakom telewizji – to właśnie o nim traktuje „Sól ziemi czarnej” Kazimierza Kutza. Sceny kręcono na Nikiszowcu, robotniczym osiedlu zdobytym przez powstańców pierwszego dnia walk. Nikiszowiec obchodzi w tym roku stulecie powstania, rozpisuje się na jego temat „Gazeta Wyborcza” a za nią odnotował TVN. Aktualnie największymi problemami Nikiszowca są wyższe bezrobocie niż w reszcie Katowic i największa przestępczość. Oczywiście za PRL możliwe było jedynie przedstawienie losów zwykłych powstańców z pominięciem roli czołowych śląskich polityków jak Wojciech Korfanty. Ciekawe, że zezwolono na zignorowanie stanowiska Komunistycznej Partii Górnego Śląska, która wzywała do zachowania Śląska przy Niemcach – zgodnie z zaleceniami z Moskwy. Powstańcy nawet zabili paru komunistów a kilkudziesięciu aresztowali.
W przyszłym roku 90 rocznica I Powstania Śląskiego. Nie wiem czy będzie obchodzona przez władze Województwa Śląskiego czy raczej takim łączonym świętem stanie się rocznica zjednoczenia Górnego Śląska z Polską.
Inne tematy w dziale Kultura
