Trójkąt Wyszehradzki

Rosjanie przygotowywali się do wycofania swoich sił zbrojnych z Czechosłowacji od 1988 roku- mówi czeski generał odpowiedzialny za wyprowadzenie wojsk sowieckich . Czyżby konfrontacja mitu z rzeczywistością? W filmie dokumentalnym Mirosława Jasińskiego ”Europa Środkowa idzie na wolność” (2012), zaprezentowanym na Festiwalu Filmów Historycznych i Wojskowych pada więcej kontrowersyjnych zadań, jak i te, że powstawaniu Trójkąta Wyszehradzkiego usilnie w owym czasie przeciwstawiały się Niemcy i USA. Film pokazuje też, że coś, co dziś przyjmowane jest za oczywistość, w praktyce odbywało się w złożonych, często dramatycznych okolicznościach.

Gdy przypomnimy, że pierwsze rozmowy w Magdalence rozpoczęły się dopiero we wrześniu 1988 roku oznaczałoby, że Rosjanie już wcześniej przewidywali ciąg zdarzeń zakończonych Okrągłym Stołem (6 luty 1989), upadkiem Muru Berlińskiego (9 listopada), dwa tygodnie później - 17 listopada Aksamitną Rewolucją, na Węgrzech pierwszymi w pełni demokratycznymi wyborami i w końcu wyprowadzeniem wojsk sowieckich z całego Regionu (1993).

Niechęć do powstania instytucji zrzeszającej państwa środkowoeuropejskie mogła wynikać u Niemców z obawy przed powstaniem konglomeratu narodów międzymorza od Bałtyku po Adriatyk i Morze Czarne jako przeciwwagi dla UE a w przywódcach amerykańskich niechęci do drażnienia Wielkiego Niedźwiedzia. Odbudowa tego co było przed bitwą pod Mohaczem (1526), byłoby dla Rosji urealnieniem najgorszego scenariusza.

W dniach 3 - 5 listopada 1989 roku zorganizowano we Wrocławiu Międzynarodowe Seminarium „Europa Środkowa. Kultura na rozdrożu - pomiędzy totalitaryzmem a komercjalizmem” oraz Przegląd Czechosłowackiej Kultury Niezależnej. Stanowiły one zwieńczenie działań środowiska Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. Film, wychodząc od wrocławskiego Festiwalu, ukazuje jak w krytycznych momentach dawne opozycyjne kontakty, wcześniejsze więzi i zbudowane wtedy zaufanie pozwalały na podejmowanie decyzji, które - jak się okazało - miały kluczowe znaczenie dla dalszych losów naszego regionu. Ramy czasowe, o których opowiada film to lata 1990-1992. Opisywane wydarzenia ukazane zostały w kontekście sytuacji w poszczególnych krajach i na świecie, co jest ważne dla zrozumienia skali trudności i wagi podejmowanych wówczas decyzji. Wieloletnia współpraca, jak mówi film, środowisk opozycyjnych Polski, Czechosłowacji i Węgier, tworzących po 1989 roku nowe elity polityczne, wpłynęła na ścisłą kooperację tych krajów, która zaowocowała realizacją dwóch wielkich przedsięwzięć - powstania Trójkąta Wyszehradzkiego (1991) i wyprow