Masakra Ormian
24 kwietnia 1915 r., Pierwszy dzień ludobójstwa.
W 1939 Adolf Hitler nawiązał do tego faktu w tzw. cytacie armeńskim, wydając rozkaz ataku na Polskę: „Zabijajcie bez litości kobiety, starców i dzieci; liczy się szybkość i okrucieństwo. Kto dziś pamięta o rzezi Ormian?”
Na pierwszym zdjęciu, Bitlis, Turcja, pomordowane dzieci ormiańskie,
na drugim pocztówka z 1918 roku głowy Ormian i żołnierze tureccy.
Gdy policja aresztowała go w jego domu, w nocy 24 kwietnia 1915, w chrześcijańskiej dzielnicy Konstantynopola, Khatchadour Maloumian aka Agnouni nie miał pojęcia, że jest częścią listy ormiańskich intelektualistów zatrzymanych tej nocy. Celem zatrzymania była deportacja do Ankary. Ormiański lider polityczny spotkał się poprzedniego dnia na kolacji z Talaat Paszą, Ministrem Spraw Wewnętrznych, rządu działającego od przewrotu 23 Styczenia 1913 r. Dlatego wierzył w porozumienie. Nie było jeszcze jasne czy 250 ormiańskich intelektualistów jest częścią szerokiego planu eksterminacji Ormian zamieszkujących Imperium Osmańskie.
Wiadomości z frontu nie były dobre. Od czasu przystąpienia 2 listopada 1914 r. do wojny, po porażkach w styczniu 1915 w walkach z Rosją, tureckie media zaczęły oskarżać 2 mln Ormian o sprzyjanie Rosjanom. Padają podejrzenia o „zdradę” i „spiskowanie przeciwko bezpieczeństwu państwa ".
Od zimy 1914-1915, we wschodniej części współczesnej Turcji oraz w Iranie, gdzie armia turecka podjęła ofensywę, ormiańskie i syryjskie lokalne populacje są masakrowane. W lutym 1915 roku, na rozkaz Enver Paszy, 120.000 ormiańskich żołnierzy Trzeciej Armii, która nadzorowała kaukaski front, zostaje rozbrojonych i utworzone z nich bataliony pracy. Później większość z nich na miejscu zabita. Pod koniec maja nie ma już armeńskich żołnierzy pozostających w armii Envera.
Rząd liczy między innymi na specjalną organizację paramilitarną SO, aby dopełniła okrutnego czynu. Utworzone w 1914 roku, te paramilitarne oddziały, kierowane przez dr Shakir Bahaeddine reprezentują siłę 12.000 ludzi, Kurdów, muzułmańskich imigrantów z Bałkanów i Kaukazu, ułaskawionych przestępców, morderców, gwałcicieli, psychopatów. Ich siedziba znajduje się w stolicy i wykorzystuje 36 "rzeźni" w całym Imperium.
Pierwsza faza, od kwietnia do października 1915 r., polega na "opróżnieniu" Bitlis, Van, Sivas, Erzurum, Diyarbakir, Mamuret ul-Aziz z armeńskiej ludności. Są to pradawne ormiańskie terytoria. Traktat berliński z 1878 r., miał zapewnić ludności ormiańskiej tutaj bezpieczeństwo. Choć gwarantami traktatu były europejskie mocarstwa, sułtan nigdy nie wprowadzi go w życie.
W Van, po masakrach 58 000 Ormian między styczniem a kwietniem 1915 roku, ludność organizuje samobronę i by uniknąć masakry oddaje się pod ochronę wojsk rosyjskich. Cywile są ewakuowani na Kaukaz. Ormiańskie sieroty zabrane przez amerykańską organizację humanitarną "Near East Relief"
W Konstantynopolu rząd wykorzystuje to jako pretekst i nazywa "zdradą". Aresztuje armeńskie elity. Od końca kwietnia, w stolicy i wszystkich większych miastach Imperium, ormiańscy intelektualiści i notable są zatrzymywani a następnie deportowani i straceni w małych grupach. W Konstantynopolu i Smyrnie (obecnie Izmir, zachodnia Turcja), Ormianie są jednak oszczędzani. Wysoka Porta obawia się reakcji dyplomatycznej mocarstw europejskich.
24 maja 1915 r. Ententa, powiadomiona o rozmiarach masakr w Imperium, ostrzega władze tureckie o odpowiedzialności we wspólnym oświadczeniu Francji, Rosji i Anglii. Mimo to trwa masowa deportacja ludności ormiańskiej do Syrii. Deportacje zalegalizowane przez rząd turecki. Gdy 35 500 Ormian zostało deportowanych w kwietniu 1915 r., w kolejnych miesiącach nastąpiło gwałtowne przyspieszenie: 131 408 deportacji w maju, 225 499 w czerwcu, 321 150 w lipcu i 276 800 w sierpniu. Do końca tej pierwszej fazy, w październiku, z uwzględnieniem konwojów pochodzących z Cylicji (południe) i Kapadocji (centrum), 1,2 miliona Ormian jest wysyłanych siłą na pustynie Syrii i Mezopotamii.
Niektótorzy deportowani przybyli do Aleppo, w północnej Syrii, koleją, pisze brytyjski historyk Arnold Toynbee w Niebieskiej Księdze : „Zostali stłoczeni w bydlęcych wagonach, a ich podróż była nieskończenie wolna, ponieważ linia była zatłoczona ich licznymi konwojami i transportem wojsk osmańskich. " Mężczyzn, oddzielono od swoich rodzin. Do miejsca przeznaczenia kobiety i dzieci muszą dotrzeć pieszo. Skazane na piekło zabójczych marszów do obozów w Aleppo, Deir Ezzor ( na wschód od Syrii) i Mosul (północny Irak). Tylko 400 000 z nich dociera do miejsca przeznaczenia.
Teraz może rozpocząć się druga faza, która trwa przez cały rok 1916. Co zrobić z 700 000 deportowanymi, zgromadzonymi w około dwudziestu obozach koncentracyjnych w Syrii, nękanymi epidemiami, żyjącymi w przerażających warunkach higienicznych?
22 lutego 1916 roku, gdy wojska rosyjskie zdobyły miasto garnizonowe Erzurum, dawną armeńska stolicę, Garine, rząd przyspiesza proces eksterminacji Ormian. Talaat Pasha zarządza likwidację wszystkich deportowanych.
Obozy w Aleppo Rakka, Ras al-Ain, Deir ez-Zor i Mosul są przekształcone w obozy zagłady, rzeki Tygrysu i Eufratu są niemymi świadkami bezprecedensowej zbrodni. Członkowie OS wykazują się gorliwością i okrucieństwem. Kaci posługują się nożami.
W 1917 r., Gdy armie tureckie ponosiły klęski na wszystkich frontach, siły brytyjskie podczas zwycięskiej ofensywy w Syrii i Palestynie odnalazły prawie 100 000 deportowanych Ormian żyjących w przerażających warunkach. Pod koniec Wielkiej Wojny, z 2 milionów Ormian żyjących w 1914 r. w Imperium Osmańskim, prawie 1,5 miliona zostało wymordowanych, do tego należy dodać 250 000 wschodnich chrześcijan (Asyro-Chaldejczyków, Syryjczyków).
Różne były losy 500 000 Ormian, którzy przeżyli obozy i deportacje. Niektórzy osiedlali się na rosyjskim Kaukazie, zanim został włączony do Sowietów. Inni wyemigrowali do Europy i Ameryki, stając się pełnoprawnymi obywatelami, elitą finansową. Niewielka część pozostała w Stambule, chroniona klauzulami traktatu z Lozanny - podpisanymi w 1923 roku między Imperium Osmańskim i mocarstwami sprzymierzonymi, gwarantującymi prawo do wyznania chrześcijańskiego, inni zostali przymusowo nawróceni na islam.
Jeśli chodzi o głównych członków tureckiego rządu odpowiedzialnych za ludobójstwo, zostali osądzeni w 1919 r. I skazani na karę śmierci zaocznie przez Ottoman Courts Martial. Wyrok nigdy nie został wykonany. Ale siedmiu z nich zostanie zabitych w 1921 i 1922 roku przez ormiańskie komando w ramach Operacji Nemezis, nazwanej tak od greckiej bogini zemsty.
"Widziałem, jak jednym uderzeniem siekiery rozłupali mojemu bratu czaszkę. Zabrali moją siostrę i ją zgwałcili. Widziałem ciało mojej matki; leżało twarzą do ziemi. (…) Odtąd żyłem tylko zemstą” – Tak przed sądem zeznawał członek ormiańskiego komanda, zabójca wezyra.
