Po dwudziestce raz w roku powinno się robić badania laboratoryjne krwi i moczu. Kobiety powinny zrobić cytologię, USG narządów rodnych i regularnie badać piersi, a mężczyźni kontrolować jądra. Wczesne wykrycie zmian pozwala na całkowite wyleczenie.
Młodzi dorośli zaczynają samodzielnie dbać o profilaktykę zdrowotną po zakończeniu okresu, w którym o bilansach zdrowia pamiętali ich rodzice, opiekunowie i szkoły. Badania profilaktyczne często są w tym wieku często bagatelizowane, ponieważ na ogół samopoczucie mamy dobre, a różne dolegliwości, np. ze strony układu pokarmowego czy bóle głowy są nieznaczne. Pamiętajmy jednak, że wykrycie choroby we wczesnym stadium pomaga zapobiec jej rozwojowi.
Badania laboratoryjne
Badania laboratoryjne krwi w profilaktyce zdrowotnej odgrywają kluczową rolę. Jakiekolwiek nieprawidłowości są wskazówką, że w organizmie dzieje się coś niedobrego, co wymaga dalszej diagnostyki.
Najważniejsze badania krwi, które należy wykonywać co roku, to:
- morfologia – ocenia ilość i jakość elementów morfotycznych krwi, czyli krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi, przekroczone normy poszczególnych parametrów są powodem do rozpoczęcia diagnostyki
- OB lub CRP – wykrywają stan zapalny w organizmie, odczyn Biernackiego (OB) jest mniej dynamicznym wskaźnikiem niż test białka ostrej fazy (CRP)
- lipidogram – określa poziom tłuszczów w organizmie, wykonywanie tego badania wskazane jest szczególnie osobom z nadwagą i otyłością oraz u których w rodzinie występują przypadki otyłości lub chorób układu sercowo-naczyniowego
- glukoza – poziom glukozy we krwi pozwala stwierdzić, czy badany jest zagrożony cukrzycą, czy nie
- TSH – tyreotropina (TSH) to hormon pozwalający określić funkcjonowanie tarczycy, badanie może wykryć zaburzenia pracy gruczołu; dzięki temu udaje się niekiedy uniknąć dolegliwości spowodowanych niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy, zanim się pojawią lub nasilą
- poziom witaminy D3 – niedobór witaminy D jest szkodliwy dla układu odpornościowego, układu kostnego i innych, dlatego w wielu przypadkach witaminę D3 należy brać w kapsułkach; aby stwierdzić, czy suplementacja jest konieczna, mierzy się poziom tej witaminy z organizmie; niedobory dotkliwe są szczególnie w okresach przejściowych, gdy zwiększa się podatność na infekcje
Kobiety stosujące antykoncepcję doustną powinny raz w roku wykonywać próby wątrobowe (oprócz pomiaru poziomu cholesterolu, cukru we krwi i ciśnienia tętniczego krwi).
Raz w roku kobiety i mężczyźni po dwudziestce powinni zrobić badanie ogólne moczu. Pozwala ono wykryć infekcje układu moczowo-płciowego, ale też choroby innych układów i narządów, np. wątroby.
Profilaktyczne badanie kału wystarczy wykonywać raz na dwa lub trzy lata, chyba że często ma się kontakt ze zwierzętami, które mogą być zarażone pasożytami.
Badanie wzroku
Profilaktyczne badanie wzroku wystarczy wykonywać co 2 lub co 3 lata. Podczas wizyty okulista bada ostrość wzroku, widzenie kolorów, przeprowadza testy mające na celu wykrycie ewentualnych wad wzroku (bada krzywizny gałki ocznej i rozstaw źrenic) oraz ocenia spojówki, przednią część oka i powieki.
Osoby noszące okulary lub soczewki kontaktowe profilaktycznie powinny chodzić do okulisty co roku, a najrzadziej co dwa lata. Korygowana wada wzroku może się z czasem pogłębiać, dlatego wymaga częstszych wizyt u okulisty.
Kontrola zębów
Raz na pół roku powinniśmy pokazać się u dentysty, który sprawdzi stan naszych zębów i jamy ustnej. W razie wykrycie ubytków konieczne jest leczenie, ponieważ ząb z próchnicą może zarazić nią pozostałe zęby. Trzeba regularnie usuwać płytkę nazębną; kamień nazębny może powodować poważne choroby przyzębia i ostatecznie prowadzić do utraty zębów.
Po usunięciu kamienia i wyleczeniu ewentualnych ubytków stomatolog przeprowadza fluoryzację zębów, która u dorosłych powinna być wykonywana co pół roku. To tzw. lakierowanie zębów. Zabieg ten jest bezbolesny i trwa bardzo krótko. Rolą fluoryzacji jest wzmocnienie szkliwa zębów i zwiększenie ich odporności na próchnicę.
Badanie piersi i narządów rodnych
Młode kobiety powinny wyrobić w sobie nawyk samodzielnego badania piersi. Jest to ważne, gdyż pomaga wykryć ewentualne guzy we wczesnym stadium. U młodych kobiet zwykle są to nowotwory niezłośliwe, np. włókniaki czy tłuszczaki. Wycina się je tylko wtedy, gdy są duże lub powodują jakieś dolegliwości. Samobadanie piersi najlepiej przeprowadzać pomiędzy 1. a 10. dniem cyklu menstruacyjnego.
Jeśli w najbliższej rodzinie były przypadki raka piersi, warto regularnie co roku wykonywać badanie ultrasonograficzne piersi. Jeśli nie jest się w grupie ryzyka, USG piersi można wykonać po raz pierwszy dopiero po 25. roku życia, a kolejne co dwa lata.
Zobacz też: Mammografia, USG, samokontrola. Jak badać piersi?
Badania profilaktyczne kobiet po 20. roku życia powinny uwzględniać także cytologię. Wykonuje się ją na podstawie próbki pobranej z szyjki macicy przed badaniem ginekologicznym. Próbkę pobiera lekarz. Cytologię powinny wykonać kobiety, które współżyły, ale też te, które pierwszy raz mają dopiero przed sobą. U przedstawicielek pierwszej grupy badanie cytologiczne powinno być wykonywane raz do roku, a u kobiet, które nie rozpoczęły współżycia – co dwa lata. Badanie jest bezbolesne, a pobranie materiału trwa chwilę.
Po ukończeniu 25. roku życia kobiety powinny wykonywać co 2 lata także badanie ultrasonograficzne narządów rodnych przezpochwowe (transwaginalne). Dzięki niemu można wykryć ewentualne zmiany i nieprawidłowości. Badanie to jest bezbolesne, mogą wykonywać je jedynie kobiety, które współżyły. Alternatywą dla dziewic jest badanie ultrasonograficzne przez powłoki brzuszne albo przez odbyt.
Kontrola jąder
Po ukończeniu 20. roku życia mężczyźni powinni regularnie co miesiąc badać jądra, czy nie zmieniły kształtu, faktury, położenia i czy nie są bolesne. Wszelkie nieprawidłowości należy skonsultować z lekarzem – najlepiej z urologiem. Samobadanie jąder w ramach profilaktyki należy wykonywać w tym samym dniu miesiąca, dzięki temu łatwiej o systematyczność.
Aby zbadać jądra, należy dłonią (najlepiej ciepłą) sprawdzić ich położenie, kształt, powierzchnię (czy nadal jest gładka). Ocenia się też, czy nie są nadmiernie wrażliwe na dotyk i czy nie sprawia on bólu.
Badanie jąder jest ważne w profilaktyce raka jądra, który występuje u mężczyzn w różnym, także w młodym wieku. Wczesne wykrycie choroby pozwala na jej wyleczenie i uniknięcie powikłań.
© Artykuł jest chroniony prawem autorskim. Wykorzystanie tylko pod warunkiem podania linkującego źródła.
Artykuł współfinansowany z funduszu prewencyjnego PZU.
