Premier Polski jest odpowiedzialny za liczbę zabójstw

Jelenia Góra, dnia 18 grudnia 2025 r.
Zawiadamiający: 
Grzegorz Niedźwiecki
Prezes Trybunału Narodowego

Do: Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej

ZAWIAADOMIENIE O PODEJRZENIU DOPUSZCZENIA SIĘ CZYNU ZABRONIONEGO STANOWIĄCEGO SYSTEMOWE ZAGROŻENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA I ŁADU PUBLICZNEGO
Przedmiot zawiadomienia:
"Reklama dźwignią handlu" oznacza, że skuteczna reklama jest kluczowym narzędziem do generowania sprzedaży i wzrostu gospodarczego, działając jak dźwignia, która wzmacnia działania sprzedażowe i buduje świadomość marki. W praktyce, reklama informuje konsumentów o istnieniu produktów, wpływa na ich decyzje zakupowe (często emocjonalnie), stymuluje popyt i napędza całą gospodarkę, tworząc efekt mnożnikowy. Bez niej biznes jest niewidoczny, co uniemożliwia rozwój. 
Jaki program telewizyjny wieczorem nie włączymy, oglądamy filmy o zabijaniu i programy kryminalne. Premier Polski jest odpowiedzialny za liczbę zabójstw w Polsce.
Niniejszym zawiadomieniem składam uzasadnione podejrzenie, iż w ramach sprawowania funkcji publicznych, a w szczególności w zakresie nadzoru, kierowania lub akceptacji strategicznego przekazu instytucji o kluczowym znaczeniu dla kształtowania życia publicznego (w tym mediów publicznych), doszło do długotrwałych, systemowych działań i zaniechań, które w sposób obiektywnie przewidywalny stworzyły i utrwaliły klimat społeczny sprzyjający:
1.    Głębokiej polaryzacji społecznej, antagonizowaniu grup obywatelskich oraz zastępowaniu merytorycznego dialogu narracją konfliktu i wrogości ("divide et impera").
2.    Erozji podstawowych wartości konstytucyjnych, takich jak godność człowieka, poszanowanie różnorodności, kultura dialogu i spójność społeczna.
3.    Normalizacji języka agresji, pogardy i przemocy w dyskursie publicznym, co w świetle ustaleń psychologii społecznych (m.in. teoria uczenia się społecznego Alberta Bandury) prowadzi do obniżenia progu akceptacji dla zachowań agresywnych i przemocowych w społeczeństwie.
4.    Systemowemu wspieraniu tzw. "fałszywego patriotyzmu" – wykorzystywaniu symboliki narodowej do legitymizacji nienawiści, wykluczania i destrukcji więzi społecznych, co zostało opisane w załączonym felietonie "Fałszywi patrioci i milcząca siła dobra".
Skutkiem tych działań jest realne zwiększenie ryzyka wystąpienia czynów zabronionych – od przestępstw z nienawiści (art. 256 k.k.), poprzez publiczne nawoływanie do przemocy (art. 255 k.k.), aż do czynów bezpośrednio godzących w życie i zdrowie (art. 148, 157 k.k.) – poprzez stworzenie dla nich przyzwalającego podłoża ideowego i emocjonalnego.
Konstrukcja prawna – sprawstwo kierownicze i odpowiedzialność za klimat społeczny:
Zawiadamiający powołuje się na konstrukcję sprawstwa kierowniczego (art. 18 §1 k.k.). W ramach sprawowania funkcji decyzyjnej, polegającej na kreowaniu strategii komunikacyjnej, nadzorze nad treściami o masowym zasięgu oraz kształtowaniu priorytetów programu narodowego, osoba odpowiedzialna nie musi bezpośrednio popełniać czynu zabronionego. Wystarczy, że kieruje procesem lub tworzy ramy organizacyjne, które w sposób systematyczny i intensywny prowadzą do społecznie niebezpiecznych skutków.
Jeżeli decydent posiadał realny wpływ na:
•    Ton i treść przekazu publicznego,
•    Promocję lub tolerowanie treści opartych na agresji, pogardzie i konflikcie kosztem treści prospołecznych, integrujących i opartych na szacunku,
•    Utrwalanie narracji "my-oni", służącej jątrzeniu sporów światopoglądowych i generowaniu społecznej wrogości,
a jednocześnie mógł przewidzieć długofalowe skutki takich działań w postaci brutalizacji życia publicznego i zgodził się na nie lub je zlekceważył, to można rozważać jego odpowiedzialność w ramach zamiaru ewentualnego.
Mechanizm sprawczy w ujęciu systemowym (na podstawie załączonego "Modelu społeczeństwa..."):
Przedstawione działania wpisują się w model generowania spirali zła:
1.    Wytwarzanie strachu i zagrożenia: Kreowanie w przekazie publicznym obrazu ciągłego zagrożenia ze strony określonych grup (politycznych, światopoglądowych, etnicznych).
2.    Polaryzacja i izolacja: Zastępowanie wspólnoty antagonizmem, co prowadzi do nieufności, izolacji i agresji obronnej.
3.    Normalizacja agresji: Język pogardy, publiczne ośmieszanie, stygmatyzacja i nawoływanie do konfrontacji stają się normą w debacie publicznej, modelując zachowania społeczne.
4.    Erozja autorytetów i więzi: Systemowe podważanie instytucji, autorytetów pośredniczących (np. sądów, organizacji pozarządowych, mediów niezależnych) oraz wartości wspólnotowych (rodzina, sąsiedztwo, dialog) prowadzi do samotności i frustracji społecznej, która szuka ujścia w agresji.
5.    Przewidywalny skutek: W takim klimacie przestępstwa motywowane nienawiścią, przemoc werbalna i fizyczna stają się logicznie przewidywalnym rezultatem systemowego przyzwolenia, a nie zdarzeniem losowym.
Kwalifikacja prawna:
W świetle powyższego, opisane systemowe działania i zaniechania, o ile znajdą potwierdzenie w materiałach dowodowych, mogą wypełniać znamiona następujących przestępstw:
1.    Art. 18 §1 k.k. (sprawstwo kierownicze) w zw. z art. 255 k.k. (publiczne nawoływanie do nienawiści lub przemocy) oraz art. 256 k.k. (propagowanie faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa, nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych itp.) – poprzez kierowanie długofalową strategią przekazu, który takie treści normalizuje i upowszechnia.
2.    Art. 231 §1 k.k. (naruszenie interesu publicznego przez funkcjonariusza publicznego) – poprzez działania i zaniechania, które w sposób obiektywnie przewidywalny narażają na szwank najwyższe dobro publiczne, jakim jest wewnętrzny pokój społeczny, bezpieczeństwo obywateli oraz spójność państwa oparta na poszanowaniu konstytucyjnych wartości.
Wnioski końcowe i postulaty:
Niniejsze zawiadomienie nie jest aktem oskarżenia wobec jednostki, lecz wezwaniem do uruchomienia mechanizmów państwa prawa w obliczu systemowego zagrożenia. Jego celem jest przerwanie opisanej spirali i zainicjowanie odwrócenia negatywnych tendencji poprzez rzetelną diagnozę.
W związku z powyższym, Zawiadamiający wnosi o:
1.    Wszczęcie czynności sprawdzających, mających na celu ustalenie, czy w ramach sprawowania funkcji publicznych doszło do opisanych wyżej systemowych działań/zaniechań.
2.    Powołanie zespołu biegłych-specjalistów z zakresu: socjologii prawa, psychologii społecznej, medioznawstwa i kryminologii, w celu przygotowania kompleksowej opinii na temat związku przyczynowego między strategicznym przekazem publicznym a wzrostem agresji i przestępczości z nienawiści.
3.    Przeprowadzenie analizy decyzyjnych łańcuchów odpowiedzialności w instytucjach kluczowych dla kształtowania przekazu publicznego (w tym w mediach publicznych) pod kątem realizacji konstytucyjnego obowiązku bezstronności i troski o dobro wspólne.
4.    Ocenę, czy opisane działania stanowią naruszenie interesu publicznego polegające na celowej lub świadomie lekceważonej dezintegracji systemu wartości stanowiącego fundament bezpieczeństwa i ładu konstytucyjnego.
Tylko poprzez uznanie systemowego charakteru tego zagrożenia i poddanie go chłodnej, eksperckiej analizie, możliwe jest przejście od etapu konfliktu do etapu naprawy i odbudowy wspólnoty dialogu.
Załączniki:
1.    Felieton "Fałszywi patrioci i milcząca siła dobra" (jako kontekst społeczny).
2.    Analiza "Model społeczeństwa o zaburzonym systemie wartości" (jako rama teoretyczna mechanizmu sprawczego).
Grzegorz Niedźwiecki

*

Jelenia Góra, dnia 18 grudnia 2025 r.
Zawiadamiający
Grzegorz Niedźwiecki
Prezes Trybunału Narodowego
Osoba, której dotyczy zawiadomienie
Donald Tusk – Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej.

Pan
Waldemar Żurek
Prokurator Generalny Rzeczypospolitej Polskiej

ZAWIADOMIENIE O PODEJRZENIU POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Przedmiot zawiadomienia
Zawiadomienie dotyczy uzasadnionego podejrzenia, że poprzez świadome, planowe i długotrwałe decyzje o charakterze kierowniczym mogło dojść do:
•    systemowego oddziaływania prowadzącego do brutalizacji norm społecznych,
•    pośredniego skłaniania do przemocy i agresji, a w skrajnych przypadkach do czynów zagrażających życiu i zdrowiu,
•    erozji systemu wartości konstytucyjnie chronionych (godność człowieka, poszanowanie rodziny, więzi społeczne, kultura dialogu),
co w konsekwencji mogło zwiększyć ryzyko popełniania czynów zabronionych w społeczeństwie.

Sprawstwo kierownicze – konstrukcja prawna
Zawiadamiający wskazuje na możliwość zastosowania konstrukcji sprawstwa kierowniczego (art. 18 §1 k.k.), polegającej na tym, że:
•    osoba decyzyjna nie musi osobiście realizować czynu zabronionego,
•    wystarczające jest kierowanie procesem, tworzenie ram organizacyjnych i decyzyjnych,
•    zapewnianie ciągłości i intensywności działań prowadzących do społecznie niebezpiecznych skutków.
Jeżeli osoba posiadała realny wpływ na:
•    strategię przekazu,
•    dobór treści,
•    proporcje między treściami przemocowymi a prospołecznymi,
a jednocześnie przewidywała skutki i godziła się na nie, można rozważać odpowiedzialność w ramach zamiaru ewentualnego.

Mechanizm sprawczy – zmiana systemu wartości
1. Od oddziaływania politycznego do społecznego
Zarzut nie ogranicza się do wpływu politycznego. Przedmiotem analizy jest oddziaływanie społeczne i aksjologiczne, polegające na:
•    stopniowym obniżaniu standardów kultury,
•    normalizacji wulgarności, agresji i pogardy,
•    relatywizacji dobra i zła.
Skutkiem jest erozja wspólnotowych fundamentów państwa.
2. Zerwanie ciągłości wychowawczej
Zawiadamiający wskazuje na korelację między przekazem publicznym a:
•    osłabieniem więzi rodzinnych,
•    zanikiem szacunku dla tradycji i autorytetów,
•    marginalizacją wychowania do życia w rodzinie (WDŻ),
•    spadkiem poszanowania godności człowieka.
Nie ma skutku bez przyczyny – społeczna brutalizacja nie powstaje w próżni.

Psychologia społeczna – przewidywalność skutków
Zgodnie z ustaleniami nauki:
•    teoria uczenia się społecznego (Bandura) potwierdza modelowanie zachowań,
•    długotrwała ekspozycja na przemoc obniża próg agresji,
•    chaos normatywny sprzyja radykalizacji i dezintegracji.
Jeżeli decydent ignoruje te mechanizmy, nie można mówić o nieświadomości skutków.

Divide et impera jako narzędzie destabilizacji
Zawiadamiający wskazuje, że szczególnie niebezpieczne jest zarządzanie konfliktem społecznym poprzez:
•    utrwalanie narracji antagonistycznych (my–oni),
•    jatrzenie sporów światopoglądowych,
•    antagonizowanie grup społecznych i pokoleń.
Taka strategia prowadzi do:
•    rozpadu więzi społecznych,
•    wzrostu wrogości,
•    zwiększonej akceptacji przemocy jako środka ekspresji.
Przemoc staje się wówczas logicznie przewidywalnym rezultatem, a nie zdarzeniem losowym.

Kwalifikacja prawna – Kodeks karny RP
W przypadku potwierdzenia mechanizmów dowodami, zachowanie mogłoby wypełniać znamiona:
1.    art. 18 §1 k.k. (sprawstwo kierownicze) w zw. z:
o    art. 148 k.k.,
o    art. 157 k.k., jeżeli systemowe działania zwiększały realne ryzyko czynów przemocy.
2.    art. 18 §2 k.k. (podżeganie pośrednie)
poprzez utrwalanie wzorców agresji.
3.    art. 255 §1 k.k.
– publiczne nawoływanie rozumiane jako długofalowa normalizacja przemocy.
4.    art. 231 §1 k.k. (jeżeli funkcja publiczna)
– działanie na szkodę interesu publicznego, jakim jest bezpieczeństwo i spójność społeczna.

Związek przyczynowy
Zawiadamiający podkreśla, że:
•    brak szacunku,
•    upadek kultury debaty,
•    osłabienie więzi społecznych
są mierzalnymi skutkami procesów długotrwałych. W prawie karnym brak bezpośredniego sprawcy nie eliminuje odpowiedzialności, jeśli skutek był przewidywalny i akceptowany.

Wnioski końcowe
Niniejsze zawiadomienie o przestępstwie jest uzasadnione, ponieważ postawa bierna gospodarza domu Polska, a nawet utrwalająca w środkach masowego przekazu kreację zła, skłaniania widzów do przemocy i do zabójstw. Prezes ministrów, osoba decyzyjna, poprzez akceptację zła, zgodę na emisję programów kryminalnych, filmów o zabijaniu, o przemocy, a nie filmów pozytywnych, o miłości, o kulturze, o rodzinie, przyrodzie, sporcie bez pieniędzy, otwiera bramy zła. Reklama zła dźwignią handlu. Czym skorupka nasiąknie, takie wyda owoce. To z oczywistych względów, edukacja negatywna, kształtowanie złej, negatywnej energii, rodzi zło. Do tego dochodzi jątrzenie, dzielenie społeczeństwa i niekonstruktywna krytyka konkurencyjnych grup politycznych, a co za tym idzie, divide et impera. 
Zawiadamiający wnosi o:
1.    wszczęcie czynności sprawdzających,
2.    analizę decyzyjnych łańcuchów odpowiedzialności,
3.    powołanie biegłych z zakresu:
o    psychologii społecznej,
o    kryminologii,
o    pedagogiki,
o    medioznawstwa,
4.    ocenę naruszenia interesu publicznego poprzez dezintegrację systemu wartości.

Podpis
Prezes Trybunału Narodowego
Grzegorz Niedźwiecki

*

Fałszywi patrioci i milcząca siła dobra
O cichej sile dobra w świecie, który myli krzyk z odwagą.
W świecie pełnym hałasu, krzyku i wzajemnych oskarżeń coraz trudniej odróżnić autentyczny patriotyzm od jego zniekształconych form. W ramach cyklu refleksji społecznych Stowarzyszenie Demokracja i Sprawiedliwość oddaję głos autorom, którzy zachęcają do spokojnej, rzeczowej rozmowy o wartościach wspólnotowych, szacunku i odpowiedzialności obywatelskiej.

Dzisiejszy felieton to głos sprzeciwu wobec fałszywego patriotyzmu – i apel o powrót do tego, co ciche, dobre i prawdziwe.
Patriotyzm – słowo, które powinno łączyć – coraz częściej służy do dzielenia. Dla niektórych stał się etykietą, wygodnym hasłem, które usprawiedliwia agresję, pogardę i nienawiść. W imię „miłości do ojczyzny” niszczy się to, co stanowi jej fundament: wzajemny szacunek, wspólnotę, empatię.
W ostatnich latach słowo patriota zostało zawłaszczone przez ludzi, którzy krzyczą głośno o narodzie, ale nie potrafią rozmawiać z drugim człowiekiem. Owi „obrońcy wartości” częściej szukają wroga niż dobra. Palą flagi, gaszą świece chanukowe, rzucają tortami w sędziów, stawiają kukły Żydów na stosie. Nie bronią w ten sposób Polski – bronią własnego ego. Dla nich patriotyzm stał się sceną, na której można błyszczeć, byle głośno, byle skandalicznie, byle przekroczyć granicę przyzwoitości.
To fałszywy patriotyzm – teatralny, hałaśliwy, agresywny. Służy nie wspólnemu celowi, ale autopromocji. Zamiast jednoczyć, dzieli. Zamiast budować – niszczy. Zamiast wzmacniać naród – podkopuje jego zaufanie do samego siebie.
Właściwy patriotyzm nie potrzebuje rac, sztandarów i okrzyków. Prawdziwy patriota nie musi nikogo obrażać, by kochać swój kraj. Wystarczy, że jest przyzwoity. Że uczciwie pracuje, szanuje prawo, troszczy się o innych, rozumie, że różnorodność nie jest zagrożeniem, tylko bogactwem wspólnoty.
Dzisiejsi samozwańczy patrioci karmią się mową nienawiści, bo ta daje im poczucie siły. Ale to siła destrukcji, nie odwagi. Siła, która popycha do konfliktu, zamiast do rozmowy. W ten sposób powstaje społeczeństwo, które nie rozmawia – tylko się przekrzykuje.
Andrzej Lepper, polityk, którego trudno nazwać autorytetem, miał jednak momenty przenikliwej trzeźwości. Powiedział kiedyś:
„Wlewają w nas ten jad nienawiści i ci z lewa, i ci z prawa, tylko po to, abyśmy się żarli nawzajem, wyzywali i bili się między sobą. A oni? Oni zawsze się dogadają. Będą kraść, bogacić się i będą robili z nami, co tylko będą chcieli, i powiedzą, że to wszystko w imię demokracji.”
To zdanie, choć sprzed lat, trafia w sedno. Bo fałszywy patriotyzm to wygodne narzędzie – odwraca uwagę od prawdziwych problemów. Kiedy społeczeństwo walczy samo ze sobą, władza może spać spokojnie.
Świat – również nasz, polski – rzeczywiście zmierza w złym kierunku, jeśli pozwolimy, by głośni zastąpili mądrych, a nienawiść – rozsądek. Potrzebujemy dziś patriotyzmu cichego, dojrzałego i pozytywnego. Takiego, który nie krzyczy, ale działa. Który nie rozlicza z poglądów, ale z uczciwości.
Bo ojczyznę naprawdę kocha się nie przez gesty, lecz przez postawę. Nie przez słowa, lecz przez czyny.

Nie przez szukanie wroga – lecz przez budowanie dobra.
Autor: Grzegorz z rodu Niedźwiecki
Biogram autora: socjolog, publicysta społeczny, prezes stowarzyszenia Demokracja i Sprawiedliwość oraz związku stowarzyszeń Trybunał Narodowy, obserwator życia publicznego. W swoich tekstach promuje ideę wspólnoty, dialogu, prawa natury, zasad współżycia społecznego i kultury dobra w życiu społecznym.

*

MODEL SPOŁECZEŃSTWA O ZABURZONYM SYSTEMIE WARTOŚCI
Analiza dobra i zła w ujęciu społecznym**
Założenie fundamentalne
Zło i dobro nie są tylko cechami ludzi, lecz procesami społecznymi.
Zło rodzi zło.
Dobro rodzi dobro.
Człowiek jest nośnikiem tych procesów, ale ich źródłem jest środowisko, system i kultura, w których funkcjonuje.
________________________________________
1. SYSTEM SPOŁECZNO-POLITYCZNY → STRACH ZAMIAST WSPÓLNOTY
Każde społeczeństwo działa w określonym klimacie emocjonalnym.
Jeżeli system społeczno-polityczny opiera się na:
•    narracji zagrożenia,
•    ciągłym wskazywaniu wroga,
•    straszeniu kryzysem, chaosem, upadkiem,
•    antagonizowaniu grup społecznych,
wówczas strach staje się podstawowym regulatorem zachowań.
Skutek:
•    strach → nieufność,
•    nieufność → izolacja,
•    izolacja → agresja obronna,
•    agresja → dalszy strach.
Tak powstaje samozasilająca się pętla zła.
Zło nie musi być większością.
Wystarczy, że strach jest systemowy, a dobro nie ma przestrzeni, by się ujawnić.
________________________________________
2. EDUKACJA POZBAWIONA WYCHOWANIA → DEFORMACJA MORALNA
Jeżeli edukacja uczy:
•    rywalizacji zamiast współpracy,
•    wyniku zamiast sensu,
•    sukcesu materialnego zamiast wartości,
•    posłuszeństwa zamiast odpowiedzialności,
to człowiek wychodzi w świat:
•    nieumiejący regulować emocji,
•    nieumiejący rozwiązywać konfliktów,
•    nieumiejący współodczuwać.
Skutek:
Brak kompetencji moralnych nie tworzy dobra, lecz produkuje:
•    frustrację,
•    poczucie krzywdy,
•    agresję kompensacyjną.
To nie jest „zły człowiek”.
To jest człowiek pozbawiony narzędzi dobra.
________________________________________
3. KULTURA PRZEMOCY → NORMALIZACJA ZŁA
Kultura masowa pełni funkcję wzorcotwórczą.
Jeżeli dominują w niej:
•    przemoc,
•    dominacja,
•    upokarzanie,
•    zemsta,
•    siła jako skuteczność,
wówczas zło zostaje:
•    oswojone,
•    usprawiedliwione,
•    znormalizowane.
Kluczowy mechanizm:
Zło jest widowiskowe,
dobro jest ciche.
Dlatego w percepcji społecznej:
•    zła „wydaje się więcej”,
•    dobra „jakby nie było”.
To błąd percepcyjny, ale o ogromnych konsekwencjach.
________________________________________
4. MATERIALIZM → ZANIK ETYKI
Gdy system nagradza:
•    cwaniactwo,
•    bezwzględność,
•    dominację,
•    szybki zysk,
a nie nagradza:
•    uczciwości,
•    empatii,
•    odpowiedzialności,
wtedy ludzie adaptują się do logiki systemu.
Skutek:
Zło staje się strategią przetrwania,
a dobro — luksusem, na który „nie można sobie pozwolić”.
To jeden z najgroźniejszych momentów:
gdy moralność zaczyna być postrzegana jako słabość.
________________________________________
5. ROZPAD WIĘZI → SAMOTNOŚĆ → AGRESJA
Człowiek jest istotą społeczną.
Gdy znikają:
•    silne rodziny,
•    wspólnoty lokalne,
•    więzi sąsiedzkie,
•    naturalne autorytety,
pojawia się:
•    alienacja,
•    poczucie braku sensu,
•    gniew bez adresata.
Samotność to inkubator zła.
Nie rodzi się z niej dobro.
Rodzi się frustracja, która szuka ujścia.
________________________________________
MECHANIZM: JAK ZŁO RODZI ZŁO
1.    Strach → agresja
2.    Agresja → przemoc
3.    Przemoc → normalizacja
4.    Normalizacja → więcej przemocy
5.    Spirala się zamyka
Zło jest zaraźliwe, bo działa szybciej niż dobro.
Ale nie jest trwalsze.
________________________________________
MECHANIZM ODWROTNY: JAK DOBRO RODZI DOBRO
Dobro również działa systemowo, choć wolniej:
1.    Bezpieczeństwo → zaufanie
2.    Zaufanie → współpraca
3.    Współpraca → wspólnota
4.    Wspólnota → odpowiedzialność
5.    Odpowiedzialność → stabilność
Dobro nie krzyczy, ale buduje fundamenty.
________________________________________
JAK NAPRAWIĆ SYSTEM — REALNIE
1. Zamienić strach na bezpieczeństwo
Nie przez represje, lecz przez:
•    stabilność,
•    przewidywalność,
•    wsparcie,
•    dialog.
2. Przywrócić wychowanie do edukacji
Edukacja bez etyki produkuje chaos.
Edukacja z etyką produkuje społeczeństwo.
3. Przywrócić równowagę kulturową
Nie eliminować trudnych treści, lecz:
•    wzmocnić przekazy dobra,
•    promować współpracę,
•    normalizować empatię.
4. Odbudować wspólnoty
Zło słabnie tam, gdzie ludzie:
•    się znają,
•    czują się potrzebni,
•    mają sens.
5. Zmiana zaczyna się od jednostki
Każdy akt dobra:
•    osłabia spiralę zła,
•    wzmacnia spiralę dobra.
________________________________________
WNIOSK KOŃCOWY
Zło nie zwycięża dlatego, że jest silniejsze.
Zwycięża wtedy, gdy dobro nie ma systemowego wsparcia.
Człowiek nie jest ani dobry, ani zły z natury.
Jest odzwierciedleniem środowiska, w którym żyje.
Dlatego:
jeśli chcesz zmniejszyć ilość zła — nie walcz tylko ze złymi ludźmi.
Zmień warunki, które to zło produkują.