W czasie wakacji pani elig podjęła ciekawy temat : “postęp i zastój w nauce “, a pan " kierdel" wszedł w dwugłos z nią i przedstawił swoje argumenty na rzecz postępu i zastoju w nauce.
Szkopuł w tym ,że w obydwu wypowiedziach pomija się ten fakt ,iż słowo “postęp” sugeruje zawsze coś dodatniego ,gdy tymczasem osobiście wątpię, by wszystko co działo się i dzieje w nauce (rozumianej, jako fenomen społeczny) bezdyskusyjnie było uznane za dobre.
Wobec tego lepiej omijać termin “ postęp” ,a zastosować np. termin: “przyrost wiedzy”, lub “rozwój nauki”. Tym bardziej ,że w obydwu wymienionych artykułach, ich autorzy, postęp nauki mierzą ilością odkryć ,co jest z kolei następnym, oczywistym nieporozumieniem.
Dwa różne odkrycia naukowe nie muszą być porównywalnej wartości poznawczej i nie muszą mieć podobnego znaczenia dla dalszego rozwoju wiedzy.
Inaczej ,chcę powiedzieć ,że poruszona kwestia przez panią elig, to ciężkie zagadnienie metodologiczne i kto wie, czy salonowe dywagacje będą miały jakiekolwiek znaczenie teoriopoznawcze.
Oczywiście, nie wyłączając spod tego stwierdzenia i moich dalszych dywagacji.
U p.elig, w jaskrawy sposób wystąpiło mylenie odkrycia naukowego z wynalazkiem technicznym, mylenie przyrostu wiedzy i rozwoju nauki, z rozwojem technologii.
Przykładowo, wszystkie poniżej podane przez autorkę (a przeze mnie zacytowane) pozycje nie są odkryciami naukowymi, lecz wynalazkami i wchodzą w skład rozwoju technologii.
Cytuję akapity jej wpisu:
“Lata 1909-1959
11/ Rozwinęła się masowa motoryzacja
12/ Powstało nowoczesne lotnictwo, a w szczególności samoloty odrzutowe i helikoptery
13/ Rozwinęłą się technika rakietowa i wystrzelono pierwszego sztucznego satelitę Ziemi.»
«Lata 1959-2009
1/ Powstanie Internetu
2/ Rozwój elektroniki. Układy wielkiej skali integracji
3/Postępy techniki komputerowej i upowszechnienie komputerów
4/ Rozwój inżynierii materiałowej, kompozyty, światłowody
5/ Satelity telekomunikacyjne i GPS
6/ Rozwój telefonii komórkowej
7/Odkrycie laserów i technika laserowa.»
Nikt nie przeczy,że rozwój techniki i wynalazki techniczne stymulują rozwój wiedzy,powodują nowe odkrycia naukowe , ale stymulacja i wpływ nie jest tym samym, co równoważność, tożsamość.
Zbudowanie nadajnika i odbiornika fal radiowych nie jest odkryciem naukowym, lecz wynalazkiem, który był możliwy po odkryciu teoretycznym zjawiska powstawania fal elektromagnetycznych przez J.C.Maxwella , oraz zjawiska wytwarzania i rejestracji fal radiowych przez Hertza.
Skonstruowanie tranzystora nie jest odkryciem naukowym, lecz konstrukcją nowego urządzenia technicznego ,które może być zastosowane do generacji i wzmacniania prądów elektrycznych ,a to nie byłoby możliwe, gdyby wcześniej nie było odkrycia naukowego w postaci sformułowania modelu pasmowego ciała stałego.
Jakub Bronowski, kiedyś napisał dosyć drastycznie: technika to muł ,bez potomstwa,a nauka ,odkrycie naukowe ,nowa idea, to płodność dla techniki i cywilizacji.
Czas więc wypowiedzieć to:
rozwój nauki i przyrost wiedzy może być mierzony odkryciem nowego zjawiska,nowego prawa lub nowego modelu teoretycznego większej klasy zjawisk(dziedziny zjawisk).Nie decyduje jednak ilość odkryć, lecz jakość, cenność teoriopoznawcza, wpływ na dynamikę następnej fazy rozwoju nauki.
Chyba w odniesieniu do tych kategorii, wielkiej dyskusji lub wielkiego sporu nie będzie.
Odkrycie oddziaływania magnetycznego przewodnika z prądem elektrycznym, to odkrycie nowego zjawiska przyrodniczego,a sformułowanie prawa od czego zależy indukcja magnetyczna pola B powstającego wokół przewodnika z prądem przez Ampere'a , to odkrycie nowego prawa fizyki.
Natomiast odkrycie przez J.C.Maxwella teorii pola elektromagnetycznego, lub przez A.Einsteina – szczególnej teorii względności, to przykłady odkryć o najwyższej wartości i cenności teorio-poznawczej, dlatego że bardzo często z teorii fizycznej płyną impulsy do odkryć nowych, szczegółowych zjawisk i praw ,jak np. miało to miejsce w przypadku J.C.Maxwella,który dedukcyjnie odkrył ,że światło musi być falą elektromagnetyczną.
O wiele trudniejsza i bardziej kontrowersyjna jest kwestia zaliczania hipotez naukowych do elementów składowych rozwoju danej nauki.
Pan o nicku «kierdel» w swym tekście, przede wszystkim wylicza hipotezy,które mylnie nazywa «odkryciem» obiektów astronomicznych.Są to hipotezy o istnieniu w przyrodzie:
-ciemnej materii
-ujemnej energii
-czarnych dziur
-gwiazd neutronowych
Hipoteza – hipotezie, nie jest równa.
Na przykład, pierwsza hipoteza jest o miernej wartości poznawaczej,nosi charakter hipotezy ad hoc,nie wynika z jakichś modeli teoretycznych ogólniejszych i mających obywatelstwo w fizyce.Podobnie czwarta.
Najcenniejsza poznawczo jest hipoteza trzecia.Podobną, dla fizyki, jest hipoteza istnienia strunowej struktury materii( tutaj nie wyliczona).
Wobec tego stawiam pytanie:
które hipotezy w naukach przyrodniczych mają cenność poznawczą tak doniosłą ,że można uznać je za czynnik powodujący rozwój tych nauk?
W fizyce panuje zgodna opinia ,że obecna inflacja hipotez przedstawia w gruncie rzeczy śmietnik poznawczy.Hipoteza electrino lub kairos ,prawdopodobnie do tego śmietnika należą.
Post pani elig jest inspirujący intelektualnie i zawiera tezę – moim zdaniem- poprawną ,chociaż jak na mój gust, zbyt minimalistyczną,zbyt ostrożną.
Sądzę ,że:
największy rozwój nauk takich jak fizyka,astronomia,chemia miał miejsce na przełomie XIX – XX wieku.
Druga połowa XX wieku to stagnacja,zastój, przy niesłychanie dynamicznym wykorzystaniu technologicznym odkrytych wcześniej zjawisk, praw i modeli teoretycznych.
Ułożenie natomiast listy tych odkryć i rangowanie ich poznaczej wartości, to zadanie tytaniczne,wymagające wielkiego znawstwa problematyki metodologii i historii nauk przyrodniczych , a tym samym mozliwe raczej w zespole badawczym.
