Książki przeoczone,zapomniane
Warto się chlubić zjawiskiem zwanym nauką nowożytną, zjawiskiem, które - według oficjalnej historii, pisanej głównie przez Anglosasów - ma mieć swoje początki w wieku XVII ,oczywiście w skali społecznej, bo indywidualne jej erupcje rejestruje się już w renesansie.
Warto, co najmniej z dwóch powodów, jednako ważnych.
Raz, że nauka nowożytna została jednogłośnie uznana za rewolucję w myśleniu człowieka o przyrodzie, a dwa,
że to ona jest źródłem przemian technicznych i cywilizacyjnych zwanych także rewolucją ,ale –technologiczną.
I nic nie powinno zakłócić naszej dumy i zachwytu, płynących z historycznego faktu tych dwóch, ciasno zespolonych rewolucji: naukowej i technologicznej.
Ale cóż znaczą takie powinności i nakazy dla nowożytnego rozumu ludzkiego ,dociekliwego i absolutnie wolnego w przekraczaniu swych własnych granic?
Wybitny matematyk włoski i zarazem znawca i badacz starożytności kręgu śródziemnomorskiego, Lucio Rosso,
zanurzając się w prawdziwy ocean historycznych tekstów ,wydobył i ujawnił olbrzymią ilość informacji źródłowych o tym ,że
nauka nowożytna z charakterystyczną metodą badań przyrody narodziła się dokładnie pod koniec IV wieku przed Chr.,
i przez cały wiek III trwał jej wspaniały rozkwit zasługujący na miano – rewolucji naukowej ,przyczyniając się do powstania i rozwoju cywilizacji hellenistycznej.Raport z tej wyprawy Lucio Russo ogłosił w Italii, w roku 2003 pod postacią monografii z zakresu historii nauk zatytułowanej:Zapomniana RewolucjaGrecka myśl naukowa a nauka nowoczesnaktórą przetłumaczył nieoceniony Ireneusz Kania, a wydało w Krakowie wydawnictwo Universitas pod koniec roku 2005.Co ma na myśli Luci Russo ,cofając naukę nowożytną o 1500 a nawet o 2000 lat wstecz?Twierdzi mianowicie (i dowodzi tego ),że teorie naukowe nauk ścisłych oraz metoda badawcza, nie są oryginalnym dziełem czasów nowożytnych, lecz zaistniały dużo wcześniej i nie w Europie zachodniej.Określenie czasu tego wydarzenia przez Russo:- początek nauki i cywilizacji helleńskiej to data śmierci Aleksandra Wielkiego(323 rok przed nar.Chr.).Określenie miejsca tego wydarzenia:-Egipt Ptolemeuszy, władający Cyprem, Fenicją ,Palestyną-Państwo Seleucydów, obejmujące Azję Mniejszą,Syrię, Iran, Mezopotamię,-Państwo Antygonidów, obejmujące Macedonię i niektóre miasta GrecjiKrólestwo Pergamonu, państwo Baktriana orazSamodzielne centra Rodos,Syrakuzy i Marsylia.Nauka hellenistyczna ,często zwana aleksandryjską (od centrum- Aleksandrii) była dziełem dziesiątków sławnych uczonych, o których pisze Russo kierując się ówczesnym podziałem nauk i techniki.Analizuje dzieła, fragmenty dzieł, komentarze do nich, późniejsze tłumaczenia i streszczenia takich autorów jak: Euklides, Ktesibios, Herofilius, Arystarch, Archimedes,Eratostenes,Chryzop,Filon z Bizancjum,Apollonios z Perge,Hipparch z Nikai,Heron,Ptolemeusz,Galen,Diofantos i kończy na Hypatii,matematyczce zlinczowanej z powodów religijnych przez fanatycznych chrześcijan.Jego analizy mają wyraźny schemat metodologiczny.Operuje ustaloną przez siebie definicją teorii naukowej i metody naukowej.a).Teoria naukowa jest systemem językowym, którego twierdzenia nie dotyczą obiektów konkretnych lecz specyficznych obiektów teoretycznych (semantyka). b).Jej struktura formalna jest ściśle dedukcyjna(syntaksa).c).Zastosowanie teorii do badania świata zewnętrznego oparte są na regułach odpowiedniości(korespondencji) między obiektami teoretycznymi teorii a przedmiotami konkretnymi.Każda teoria nosząca trzy wymienione wyżej cechy będzie uznana za naukową (s.31).Przez “naukę ścisłą” Russo rozumie całość pewnej liczby teorii naukowych.Metoda naukowa ,według Russo polega na wykorzystaniu :a).teorii do budowy modeli świata realnegob). wyprowadzania logicznego z tych modeli hipotez roboczychc). Weryfikacji teoretycznej hipotezd). Weryfikacji empirycznej hipoteze). Sformułowaniu ścisłych prawf). Zastosowaniu praktycznym(technicznym) ustalonych praw przyrody.Stosując tak skonstruowany schemat metodologiczny, Lucio Russo poddał analizie ogromny materiał w postaci prac badawczych z okresu hellenistycznego z rewelacyjnymi wynikami, które go upoważniły do sformułowania tezy będącej negatywną odpowiedzią na postawione w tytule pytanie.Z tym ,że trzeba zauważyć ,iż termin “rewolucja naukowa” u Russo ma znacznie węższy zakres znaczeniowy niż w znanej pracy T.Kuhna.Z obfitej liczby dowodów Lucio Russo na to, że nowożytne nauki ścisłe narodziły się około 2000 lat temu wybieram tylko dwa przykłady ze odkryć nauki aleksandryjskiej.Wiedza matematyczna:euklidesowa metoda hipotetyczno -dedukcyjna dowodzenia twierdzeń nie zakwestionowana po dziś dzień,wykrycie i zastosowanie algebraicznych metod rachunkowych przez Archimedesa i Apolloniosa z Pergewprowadzenie metody badania wielkości nieskończonych przez sprowadzenie ich do wielkości skończonych czyli początek analizy matematycznej (Euklides, Apollonios z Perge)wykrycie i zastosowanie przez Archimedesa “metody wyczerpywania” przy obliczaniu długości linii krzywych, pola powierzchni dowolnych figur oraz objętości brył odpowiednika dzisiejszego rachunku całkowego.Wiedza astronomiczna :odkrycie przez Hipparcha precesji punktów równonocy i zmierzenie odległości do Księżycaheliocentryczna teoria Arystarcha jako rozwinięcie idei Heraklidesa z Pontubudowa planetarium przez Archimedesa wprowadzenie koncepcji nieskończoności przestrzeni i liczby ciał kosmicznychodkrycie siły ciężkości przez Hipparcha z Rodoszbadanie zmienności grawitacji wewnątrz masy przez Hipparchawyjaśnienie kulistości Ziemi i hipoteza kulistości innych ciał kosmicznych jako wniosek z teorii grawitacji, przez Hipparcha.Wyjaśnienie pływów przez EratostenesaPomiar południka przez EratostenesaNa pytanie ,dlaczego nauki ścisłe okresu helleńskiego nie weszły w korpus kultury cesarstwa rzymskiego i nie były kontynuowane w średniowieczu Europy i nowożytność do tych samych rezultatów, musiała samodzielnie ponownie dochodzić, Lucio Russo odpowiada równie ciekawie.Jego zdaniem cywilizacja rzymska ( i kultura ) była zorientowana na sprawowanie władzy za pomocą organizacji militarnej i prawa ,natomiast nauką jako ewentualnym instrumentem władzy zupełnie się nie interesowała. Czytamy:“znamionującym cywilizację aleksandryjską ścisłym więzom między nauką, techniką i ekonomią ,odpowiadała rzymska obcość wobec kultury naukowej połączona z pasożytniczym charakterem gospodarki(niewolnictwo)”.Na skutek tego ,większość tekstów naukowych aleksandryjskich zaginęła lub nie była tłumaczona, a jeśli była, to przez humanistów którzy siłą rzeczy nie mogli zrozumieć ich istoty i doniosłości.Ostatecznie więc Russo po krytycznej analizie dzieł Kopernika, Galileusza i Newtona formułuje twierdzenie ,żerewolucja naukowa czasów nowożytnych polega na ponownym odkryciu rewolucji naukowej sprzed dwóch tysięcy lat. Jest to twierdzenie wielce skutkujące w obszarach filozoficznego namysłu nad tzw. postępem w rozwoju nauk ścisłych o świecie(przyrodzie).Rodzą się pytania na czym by ten postęp miał polegać, co to znaczy “nowe” w rozwoju nauk ścisłych, czy tradycja i kontynuacja w tych naukach ma znaczenie teoriopoznawcze i jakie są ich wymiary i skala.Krzysztof Maurin, matematyk i filozof przyrody twierdzi ,że rewolucji naukowych w istocie rzeczy nie ma. Odkrywanie jest przypominaniem. Umysł ludzki ciągle staje przed tymi samymi fundamentalnymi problemami istnienia. Zmieniają się jedynie instrumenty poznania, techniki badawcze język analizy i opisu oraz domeny, warstwy przyrody badane.Wybitny fizyk polski i myśliciel przełomu wieków XIX i XX ,Władysław Natanson po studiach historii nauk przyrodniczych doszedł do tego samego stwierdzenia: myśl naukowa człowieka obiega okrąg, na linii którego leżą stałe ,wciąż niezmienne , podstawowe problemy poznania ale ich ujęcie, widzenie i rozumienie jest historyczne zmienne i wymusza poszukiwanie wciąż innych, bardziej skutecznych instrumentów do rozwiązania.Lucio Russo, dokonał interesującej i nieświadomej próby weryfikacji tej hipotezy filozofii nauk.
No modern scientist comes close to Einstein's moral as well as scientific stature (John Horgan)
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura
