W dyskusjach w dziale Nauka co i rusz padają bardzo kategoryczne sformułowania: z badań bezspornie wynika to i to, obserwacje są niezgodne z obowiązującą teorią, nikt nie stworzył realistycznego modelu czegoś-tam, żaden eksperyment nie wykazał czegoś innego... Zdarza się, że są to zdania prawdziwe – jeśli wypisuje je osoba dobrze znająca się na temacie. Niestety, nie zawsze tak jest, a krytykanci obowiązujących teorii bazują na informacjach wyrywkowych (i często przestarzałych), zdobytych jedynie dzięki sporadycznemu zaglądaniu do książek, czasopism i witryn popularnonaukowych. A te – siłą rzeczy – nie są w stanie dostarczyć pełnej wiedzy.
Swoją drogą, liczba prac publikowanych obecnie jest tak duża, że nawet fachowiec, który jednak bezpośrednio nie siedzi w temacie, może nie być całkiem na bieżąco. Zanim więc wyrazi się jakąś kategoryczną opinię, to – żeby nie wyjść na idiotę – warto zapoznać się z aktualnym stanem badań. A jak to zrobić, pokażę krok po kroku na przykładzie z dziedziny, w której poruszam się stosunkowo najlepiej, czyli z astrofizyki.
Powiedzmy, że chcemy się dowiedzieć, jaki jest obecny status wiedzy o powstawaniu galaktyk. Duża część prac publikowanych na ten temat ma charakter przyczynkarski – ale skąd przed przeczytaniem wiedzieć, czy dana praca jest istotna, czy nie?... Zamiast przebijać się przez wszystkie publikacje, warto zacząć od dobrego artykułu przeglądowego, opublikowanego niezbyt dawno w renomowanym czasopiśmie.
W przypadku astrofizyki i kosmologii takim czasopismem jest Annual Review of Astronomy and Astrophysics (ARAA), którego redakcja zaprasza najwybitniejszych specjalistów z danej dziedziny do napisania artykułów przekrojowych. (Istnieją też analogiczne roczniki poświęcone innym dyscyplinom: Annual Review of Microbiology, Annual Review of Solid State Physics etc.) Wchodzimy więc na stronę tego czasopisma.
Od razu widzimy, że u góry z prawej strony pojawia się okienko lokalnej wyszukiwarki. Wpisujemy w nim frazę galaxy formation i klikamy SEARCH. Wyświetla się nam lista artykułów, a pierwszy z nich to Physical Models of Galaxy Formation in a Cosmological Framework. Widzimy, że został opublikowany w 2015 roku, czyli jest bardzo świeży. Klikamy na tytuł artykułu i wyświetla się jego abstrakt. Dowiadujemy się z niego, że w artykule opisane zostały najnowsze metody symulacji powstawania galaktyk (uwzględniających tak złożone procesy jak akrecja, wiatry gwiazdowe, wpływ czarnych dziur czy ewolucja struktury wywołana przez zderzenia obiektów), a także ich weryfikacja obserwacyjna. Mamy więc to, o co nam chodzi!
Niestety, nie ma lekko... Po kliknięciu na któryś z linków: FULL-TEXT lub PDF, dowiadujemy się, że aby przeczytać całą pracę, trzeba uiścić opłatę 32 USD! Co prawda zdobywanie wiedzy jest podobno warte każdej ceny, jednak ubytek takiej sumy z naszego konta może doprowadzić do sytuacji, że zabraknie nam na datek dla Owsiaka albo Rydzyka (niepotrzebne skreślić) – a takiego czegoś wolelibyśmy przecież uniknąć. Szukamy więc sposobu darmowego zapoznania się z artykułem.
Kopiujemy cały tytuł artykułu i wklejamy go w okienko wyszukiwarki Google. Pierwszy podany przez nią link prowadzi nas na podstronę archiwum arXiv.org z abstraktem pożądanego przez nas tekstu. Stąd już bezpłatnie możemy ściągnąć artykuł na nasz komputer klikając na ikonkę PDF.
ArXiv.org to bardzo wygodne archiwum, gdyż fizycy i naukowcy z pokrewnych dyscyplin umieszczają tam teksty swoich artykułów jeszcze przed „oficjalnym” opublikowaniem ich w czasopismach, i jest ono ogólnie dostępne. Właściwie można by zacząć poszukiwania interesującego nas artykułu od razu od odwiedzenia tej strony. Dlaczego zatem pokazałem nieco dłuższą drogę, z wcześniejszym przejściem przez witrynę ARAA? Otóż wyszukiwarka arXiv.org lepiej przeszukuje swe zasoby według nazwisk autorów lub konkretnych tytułów. Można co prawda skorzystać z opcji Experimental full text search (pojawia się po wejściu w Advanced search), ale po wpisaniu frazy galaxy formation dostaniemy ogromną listę kilkuset artykułów, z których zdecydowana większość dotyczy jakiegoś wąskiego aspektu zagadnienia. Jest ona pomocna dopiero wtedy, gdy już trochę orientujemy się w tematyce. Przykładowo, na drugim miejscu tej listy znalazłem artykuł z 2013 roku o powstawaniu galaktyk, którego pierwszym autorem jest Joseph Silk. Są to spisane wykłady dla młodych pracowników naukowych. Każdy, kto interesuje się badaniami nad strukturą Wszechświata, wie że Joe Silk to jeden z najwybitniejszych żyjących kosmologów, dlatego jego wykłady można polecać w ciemno.
Mam nadzieję, że powyższy instruktarz okaże się dla niektórych pomocny. Także dla tych, którzy lubią walić z grubej rury i krytykować cały obecny stan nauki. Może chociaż od czasu do czasu, zanim palną jakąś nieprawdziwą tezę, sprawdzą w literaturze, czy ich opinia jest uzasadniona?
Choć, szczerze powiedziawszy, raczej w to wątpię...
Sześć praw kierdela o dyskusjach w internecie: 1. Gdy rozum śpi, budzą się wyzwiska. 2. Trollem się nie jest; trollem się bywa. 3. Im mniej argumentów na poparcie jakiejś tezy, tym bardziej jest ona „oczywista”. 4. Obiektywny tekst to taki, którego wymowa jest zgodna z własnymi poglądami. 5. Dyskusja jest tym bardziej zawzięta, im mniej istotny jest jej temat. 6. Trzecie prawo dynamiki Newtona w ujęciu internetowym: każdy sensowny tekst wywołuje bezsensowny krytycyzm, a stopień bezsensowności krytyki jest równy stopniowi sensowności tekstu.
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Technologie
