Znalazłam pasjonujący artykuł profesor Krystyny Maksimowicz, literaturoznawczyni z Uniwersytetu Gdańskiego, o życzeniach, które składali sobie Polacy w okresie oświecenia. Ciekawe, czy ktoś za 100-200 lat dokona analizy współczesnych życzeń i jak wypadniemy w związku z tym na tle naszych przodków.
A tu kilka przykładów z literatury oświeceniowej.
Dał nam Pan Bóg Nowy Rok. Jest to pora święta
Kontraktów na oferty i czcze komplementa,
Którymi się sąsiedztwo wzajemnie uracza.
Głupstwo to, lecz cóż robić: włazłszy między wrony,
Trzeba, mówi przysłowie, tak krakać jak ony,
Z pjanymi, choć kto trzeźwy, niechaj się zatacza,
Człek poczciwy ściska się z filutem, z szachrajem,
Nie za skłonnością serca, ale za zwyczajem;
Inni tak robią ze mną, a zatem i mnie to
Godzi się, równą sobie płaciemy monetą
/fragment z opery Franciszka Zabłockiego „Żółta szlafmyca albo kolęda na Nowy Rok”/
Co mi do tego, że dziś rok stary
W odmęcie zeszłych wieków przepadnie,
I że przy nowym każdy ofiary
Obłudnych życzeń drugiemu składnie? [...]
Patrz, jak ta zgraja upstrzonych gońców,
Z domu do domu lecąc z pośpiechem,
Tych, co ich pędzą z dwóch miasta końców,
Nieszczerość szczerym wyszydza śmiechem.
Mego tam nie masz, ni kiedy będzie,
Me serce kochać wszystkich nie umie.
Tam gdzie przyjaciel, sam pójdę wszędzie,
Obłuda lepiej kryje się w tłumie.
/anonimowy wiersz/
W każdym domu, każdy człek, w każdym Nowym Roku,
Życzy sobie i drugim pomyślności nowych,
Więc i ja w tym nowości winszujących tłoku
Mam przystąpić do życzeń .
Życzę szczęścia, którego nowość dziś wam przeczy,
I gdy każdy nowości wzajem życzy sobie,
Niechaj ja starodawnych winszuję wam rzeczy!
Żyjcie, jak starzy nasi żyli prapradziady —
W czerstwym zdrowiu, lat starych dożyjcie siwizny,
Niechaj wam miłe będą starych cnót przykłady,
Dawne męstwo, dawny ród i miłość ojczyzny.
Dawną się (w głodzie nowej) zasilajcie sławą,
Niech was dawnej krwi węzeł niezłomnie jednoczy,
Niech dawna miłość braci wspólną będzie sprawą,
Wtedy Bóg ojców waszych zwróci ku wam oczy.
A że i w dawnych wiekach, kto palił ofiary,
Więcej wskórał, nim sobie co wyprosił sprawnie,
Niechaj i ja to zyskam, jak sługa wasz stary —
Bądźcie łaskawi na mnie, jak byliście dawniej.
/Wojciech Bogusławski „Powinszowanie prześwietnej publiczności warszawskiej na Nowy Rok 1800”/
całemu rodzajowi ludzkiemu dobrze życzę, wszem wobec i każdemu z osobna winszuję; pragnę, aby im jak najlepiej się powodziło, zgoła niech mają to, co tylko im się mieć podoba
/Ignacy Krasicki/
Upłynęły stare lata,
Nowy Rok swój bieg przyśpiesza,
Niech Wielki Budownik Świata
Równie was, bracia, pociesza,
Błogosławi wasze prace,
Wspiera kolumny i młoty,
Daje sprawiedliwą płacę
Za zasługi, trudy, cnoty;
Co w gorliwości przodują,
Niech siądą na Mistrzów tronach,
I niech pociechę znajdują
W braciach, luftonkach, luftonach
/życzenia z 1820 roku z archiwum masońskiego/
Wkrótce się skończą wasze podróże,
Zbrodniarzów imię prędko zaginie
I wasza tylko, praw świętych stróże,
Pamięć nie zginie. [...]
Gdy nasze sprawy będzie Bóg mierzył,
Aby złych skarał, dobrych ozdobił,
Nie spyta nas się, wieleś lat przeżył,
Ale coś zrobił?
/Michał Juszyński w wierszu „Nowy Rok”/
Dziwy! Dziwy! Wielkie dziwy!
Dom z małżeństwem nieswarliwy,
Bogacz nad ubóstwem tkliwy,
Krewny krewnemu życzliwy.
Fanatyk niepodejrzliwy,
Mędrzec, bigot niemrukliwy,
Wierszopis nieuszczypliwy,
Żołnierz trzeźwy, wstrzemięźliwy,
Doktor o życie troskliwy,
Warchoł, pieniacz niezdradliwy,
Szalbierz, kostera cnotliwy,
Próżniak, włóczęga poczciwy,
Dziwy! Dziwy! Wielkie dziwy!
/Kolęda na rok 1800, czyli marzenia starego Bartłomieja/
Sprzyja nam pora: straszliwe boje
Zacięte z sobą zwodzą sąsiady,
Możemy rzeczy ulepszyć swoje,
Ale w tym dziele porzućmy zwady
Zrzucimy twarde z nas łaziebniki,
Nie będziem jęczeć w niewoli srogiej,
A co nam razów dał naród dziki,
My mu polskimi wrócim batogi
/anonimowy wiersz „Nowy Rok” w ”Wiersze polityczne Sejmu Czteroletniego”/
Rok minął, co ku losów ojczyzny poprawie
Wieszczbę Trzeciego Maja przyniósł nam Ustawie,
Że Polak jej posłuszny już lat nie obaczy
Zaczynanych w bojaźni, kończonych w rozpaczy,
Że, owszem, odtąd spólne dobro mając w celu,
Będzie one zaczynał i kończył w weselu
/Kolęda na Nowy Rok 1792 a pierwszy od Ustawy Rządowej/
Lecz przyszłość, skryta grubą pomroką,
Nie sięgnie za nią człowiecze oko,
A przecież każdy w jednej kolei
Widzi ją tylko w złotej nadziei,
Wre lepszej doli chęć w nim ukryta,
Za szczęściem goni, a marę chwyta [...].
Wkrótce się Nowy Rok zjawi.
Bądźmy w nim mędrsi, a gdy przeminie
Niechaj naukę drugim zostawi.
/”Kolęda na rok 1804” Franciszka Wężyka/
Źródło: http://rcin.org.pl/Content/54100/WA248_65772_P-I-2795_maksimowicz-wokol.pdf
