Udział Szkoły Ruchu Drogowego Milicji Obywatelskiej im. F. Zubrz

            „W połowie lat pięćdziesiątych XX w. kierownictwo resortu spraw wewnętrznych w komunistycznej Polsce podjęło decyzję o powołaniu ośrodka szkoleniowego, który miał przygotowywać kadry do pracy w milicyjnej służbie ruchu drogowego. Komendant Główny [Milicji Obywatelskiej] (dalej: MO), rozkazem organizacyjnym nr 04/KG/55 z dnia 6 maja 1955 r. (wydanym na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych nr 039/55), 15 maja 1955 r. utworzył Ośrodek Szkolenia Kadr Technicznych we Wrocławiu. Ze względu jednak na brak doświadczenia wykładowców, specjalistycznych programów i pomocy dydaktycznych, w pierwszym roku istnienia ośrodka szkolenia odbywały się w nikłym zakresie. W latach 1955 – 1956 wyszkolono zaledwie 629 funkcjonariuszy służby ruchu drogowego. W tej sytuacji, rozkazem organizacyjnym Komendanta Głównego MO nr 031/KG/56 z 25 października 1956 r., Ośrodek we Wrocławiu oraz istniejący Międzywojewódzki Kurs Przeszkolenia Szeregowych MO w Szczecinie zostały rozwiązane i przeorganizowane w jeden Ośrodek Szkolenia Służby Ruchu Drogowego z siedzibą w Iwicznej koło Warszawy. Ten Ośrodek, zbudowany wewnętrznie według etatu nr KG/Sz/010 z 25 października 1956 r., składał się z: Kierownictwa (Komendant szkoły i zastępca Komendanta), Kancelarii, Cyklu Politycznego, Cyklu Służby Milicyjnej, Cyklu Służby Ruchu, Cyklu Technicznego, Kompanii Szkolnej (dowódca, zastępca dowódcy), Sekcji Kadr, Kultury i Oświaty, jak również Ambulatorium, Kwatermistrzostwa (a. sekcja mundurowo-żywnościowa, b. sekcja kwaterunkowo-eksploatacyjna, c. stacja obsługi, warsztaty szkolne i garaż) i Samodzielnego Referatu Finansowego. Stan osobowy nowoutworzonego Ośrodka Szkolenia Służby Ruchu Drogowego wynosił 101 pracowników. Rozpoczynając działalność w Iwicznej, Ośrodek dysponował bardzo skromną bazą lokalową w postaci dwóch budynków oraz hali sportowej. Pierwszy kurs, w którym uczestniczyło 278 słuchaczy, rozpoczęto 24 listopada 1956 r. W 1957 r. Komendant Główny MO rozkazem organizacyjnym nr 045/KG/57 z 30 października tego roku zmienił dotychczasową nazwę na Ośrodek Szkolenia Milicji Obywatelskiej w Iwicznej koło Warszawy, jednocześnie unieważniając etat nr 031/KG/56 i wprowadzając w jego miejsce nowy etat nr KG/Sz/016. Według niego, struktura Ośrodka przedstawiała się następująco: 1) Kierownictwo, 2) Sekcja Ogólna, 3) Cykl Zagadnień Społeczno-Politycznych, 4) Cykl Służby Milicyjnej, 5) Cykl Służby Ruchu, 6) Batalion Szkolny, 7) Ambulatorium, 8) Samodzielny Referat Finansowy i 8) Kwatermistrzostwo. Etat ten sankcjonował włączenie do Kierownictwa stanowiska Kancelarii i starszego referenta planowania; utworzona zaś Sekcja Ogólna obejmowała maszynistkę, telefonistkę i służbę wartowniczą. Stan osobowy wynosił wtedy 130 pracowników. Nie wpłynęło to na istotne zmiany organizacyjne ani założenia programowe szkoły. Zwiększono jedynie ilość specjalizacji, dodając obok już funkcjonującego szkolenia specjalistów ruchu drogowego kursy przeszkolenia dzielnicowych, komendantów posterunków, kierowców i milicjantów. W latach 1961 – 1962 rozbudowano Ośrodek pod względem kadrowym. Najpierw, etatem nr KG/Sz/22 (wprowadzonym rozkazem organizacyjnym Komendanta Głównego MO nr 03/KG/61 z marca 1961 r.) rozszerzono skład osobowy do 141 pracowników, a w roku następnym, etatem nr KG/Sz/027 z 3 maja 1962 r. (wprowadzonym rozkazem organizacyjnym Komendanta Głównego MO nr 013/KG/62 z 1 czerwca 1962 r.), zwiększono go do 173 osób. Istotnych zmian organizacyjnych przy tym nie wprowadzono, z wyjątkiem usunięcia z Kwatermistrzostwa sekcji mundurowo-żywnościowej i utworzenia oddzielnej sekcji mundurowo-żywnościowej. Następnie, w 1963 r., przemianowano stację obsługi, warsztaty szkolne i garaż na Samodzielną Sekcję Transportową (rozkaz organizacyjny Komendanta Głównego MO nr 015/KG/63 z 1963 r.). Zmianom tym towarzyszyła rozbudowa i unowocześnienie bazy dydaktycznej Ośrodka. W 1965 r. rozkazem organizacyjnym KGMO nr 02/KG/65 skreślono z etatu nr KG/Sz/027 Sekcję Ogólną wprowadzając na jej miejsce Kancelarie Ogólną oraz powołano Sekcję planowania i pomocy naukowych. Natomiast kolejnym rozkazem organizacyjnym Komendanta Głównego MO nr 03/KG/65 z 27 kwietnia 1965 r. wprowadzono zmiany w etacie nr KG/Sz/027 powołując pierwszą w szkolnictwie resortowym pracownię psychotechniczną zajmująca się badaniem kierowców. W 10 rocznicę powstania Ośrodka, Komendant Główny MO na wniosek Komendanta Szkoły, pracowników i słuchaczy podjął decyzję (rozkaz KGMO nr 7/65 z 24 lipca 1965 r.) o przemianowaniu Ośrodka Szkolenia MO na Szkołę Ruchu Drogowego MO im. Franciszka Zubrzyckiego (dalej: SRD). Od tego czasu siedzibą Szkoły stało się Piaseczno, gdyż tereny należące administracyjnie do Iwicznej zostały do niego włączone. W drugiej połowie lat 60-ych XX w. w Szkole, oprócz kursów podstawowych, organizowano sympozja, narady i spotkania kierownictwa komend wojewódzkich MO poświęconych problematyce ruchu drogowego. W 1967 r. z Cyklu Służby Ruchu Drogowego skreślono pracownię psychotechniczną organizując Cykl Psychotechniczny według etatu nr KG/Sz/033 z 1967 r. Następnie, w 1968 r., zgodnie z zarządzeniem organizacyjnym MSW nr 070/org z 10 lipca 1968 r. (wprowadzającym etat nr KG/Sz/039 i unieważniającym dotychczas obowiązującego etatu nr KG/Sz/033), Cykle zmieniono na Wydziały. Struktura Szkoły przedstawiała się wówczas następująco: Kierownictwo, Wydział I – Polityczny i Pracy Kulturalno-Oświatowej, Wydział II – Ruchu Drogowego i Prewencji, Wydział III – Dochodzeniowy, Wydział IV – Techniki Samochodowej, Wydział V – Wyszkolenia Bojowego i WF, Sekcja Finansowa, Sekcja Żywnościowa, Sekcja Kwaterunkowo-Budowlana, Sekcja Zaopatrzenia, Sekcja Transportowa, Ambulatorium i Izba Chorych oraz Kancelaria. Stan osobowy wynosił 175 pracowników. Następnie według kolejnego etatu nr 029/1 – wprowadzonego zarządzeniem organizacyjnym nr 023/Org Kierownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (Podsekretarza Stanu) z 06 marca 1973 r. utworzono dodatkowo: Sekcję Łączności, Sekcję Kadr, Referat Planowania i Pomocy Naukowych. W latach siedemdziesiątych zbudowano m.in. stację diagnostyczną, centralę telefoniczną oraz nawiązano współpracę z ASW polegającą na udostępnianiu części pomieszczeń. W 1975 r. poczyniono niewielkie zmiany w strukturze organizacyjnej Szkoły (zarządzenie organizacyjne Ministra Spraw Wewnętrznych nr 0154/org. z 30 grudnia 1975 r.). Sekcje: finansową, żywnościową, zaopatrzenia i łączności przemianowano na samodzielne sekcje. Natomiast zarządzeniem organizacyjnym nr 019/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych z 24 marca 1981 r. unieważniono etat Szkoły Ruchu Drogowego MO im. Franciszka Zubrzyckiego w Piasecznie nr 029/1 i wprowadzono nowy etatu nr 029/2, który nie wprowadził żadnych istotnych zmian. Do 1983 r. w strukturze SRD nie zaszły poważniejsze zmiany poza utworzeniem przy kierownictwie stanowiska starszego inspektora ochrony funkcjonariuszy. W 1987 r. utworzono Wydział Zdrowia z Izbą Chorych, w miejsce Ambulatorium z Izbą Chorych. W 1990 r. powstała koncepcja utworzenia na bazie SRD – Centrum Kształcenia Specjalistów Drogowych, dzięki czemu miało być możliwe zwiększenie liczby słuchaczy do 500. Koncepcji tej jednak nie zrealizowano. 27 sierpnia 1990 r. na bazie materialnej i kadrowej czterech likwidowanych szkół: Wydziału Bezpieczeństwa Państwa ASW, Szkoły Ruchu Drogowego im. F. Zubrzyckiego w Piasecznie, Ośrodka Doskonalenia Kadr Kierowniczych w Łodzi oraz Szkoły Chorążych Biura "B" MSW w Warszawie utworzono Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. Ze SRD w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, utworzono Zakład Ruchu Drogowego”[1].

            W rozkazie nr 6/65 z 15 czerwca 1965 r. komendant główny Milicji Obywatelskiej gen. bryg. R. Dobieszak (będący również podsekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych) wskazał, iż „stały rozwój motoryzacji w kraju stawia zwiększone wymagania przed funkcjonariuszami służby ruchu drogowego MO w zakresie utrzymania porządku i bezpieczeństwa na drogach publicznych”. W związku z tym „zachodzi konieczność podjęcia przedsięwzięć zmierzających do polepszenia systemu rekrutacji i szkolenia kandydatów do służby ruchu oraz rozwijania szkolenia specjalizującego podoficerów i oficerów służby ruchu drogowego MO...”. Polecono zatem przyjąć do użytku służbowego jednostek MO specjalną instrukcję o „zasadach przyjmowania kandydatów do służby ruchu drogowego...”, stanowiącą załącznik do rozkazu, wchodzącego w życie 1 sierpnia 1965 r.[2]  

            Owa instrukcja[3] składa się z pięciu części. W pierwszej określone są wymagania wobec kandydatów na stanowiska podoficerskie w służbie ruchu drogowego (posiadanie „w zasadzie” wykształcenia średniego, wzrost minimum 175 cm, wiek do 30 lat i „uzdolnienia niezbędne w służbie ruchu drogowego”). Kto nie posiadał wykształcenia średniego (a w owych czasach była to zapewne większość kandydatów) mógł także zostać przyjęty, jednak musiał się legitymować „odpowiednim poziomem ogólnym oraz wyrobieniem społecznym i życiowym”. Zakwalifikowani kandydaci przechodzili podstawowe szkolenie ogólnomilicyjne i specjalizujące w zakresie ruchu drogowego. Ci, którzy nie posiadali prawa jazdy uzyskać mieli je w Szkole Ruchu Drogowego MO w Piasecznie, ci zaś, którzy takie kwalifikacje mieli, winni „doskonalić swe umiejętności w kierowaniu pojazdami”. Część druga mówi o przyjmowaniu kobiet do służby. Czekały na nie stanowiska w ogniwach regulacji ruchu. Oprócz wymagań ogólnych, powinny spełniać następujące warunki: wykształcenie średnie, wzrost minimum 165 cm, wiek od 18 do 30 lat, bliżej niesprecyzowane uzdolnienia do służby milicyjnej i – co oczywiste – winny posiadać odpowiednią prezencję. W części trzeciej instrukcji informowano m. in., że kandydaci do szkoły oficerskiej przewidziani do służby w ruchu drogowym przechodzić mieli badania w szkole piaseczyńskiej, gdzie także odbywać winni szkolenie podstawowe. Części czwarta i piąta zawierają informacje o powoływaniu komisji do oceny kandydatów do służby ruchu drogowego i o „krótkoterminowym dokształcaniu specjalizującym w zakresie służby ruchu drogowego”, dotyczącym wszystkich oficerów i podoficerów tej służby[4].

        Więcej na temat przygotowywania kadr milicyjnej drogówki możemy dowiedzieć się z tajnego, o numerowanych egzemplarzach „Programu szkolenia podstawowego funkcjonariuszy służby ruchu, milicjantów, kontrolerów i kierujących ruchem drogowym”[5]. Dokument pochodzi z 1968 r., stworzony został w Departamencie Szkolenia i Wydawnictw MSW. Celem programu nauczania („i wynikającej stąd działalności dydaktyczno – wychowawczej Szkoły Ruchu Drogowego”) było „przygotowanie nowoprzyjętych funkcjonariuszy służby ruchu drogowego do poprawnego wykonywania zadań służbowych na stanowisku milicjanta kontrolera i kierującego ruchem”[6]. We wstępie zaznaczono, że „głównym celem funkcjonariusza służby ruchu nie jest karanie lecz wdrażanie użytkowników dróg do przestrzegania przepisów i kulturalnego zachowania się względem innych uczestników ruchu”. Stwierdzono, że „właściwa postawa i postępowanie funkcjonariusza [...] wobec użytkowników dróg publicznych kształtuje opinię o pracy nie tylko danego milicjanta lecz organów MO w ogóle. Mając to na uwadze kształtować należy właściwą postawę ideowo – polityczną i moralno – etyczną słuchaczy oraz rozwijać cechy, umiejętności i nawyki warunkujące dobre wykonywanie zadań służbowych”[7]. Istotnie, o ile program zajęć przewidywał wykłady (lekcje) nauczające służby prewencji (86 godz.)[8], prawa karno – administracyjnego oraz wybranych zagadnień prawa administracyjnego (115 godz.), przepisów o porządku i bezpieczeństwie w ruchu drogowym i nadzór nad ich przestrzeganiem przez funkcjonariusza służby ruchu (217 godz.), wyszkolenia technicznego (381 godz.), prawa karnego materialnego (68 godz.) i procesowego (84 godz.), kryminalistyki (228 godz.), łączności, szkolenia ogniowego, musztry i OTK (114 godz.), wychowania fizycznego (60 godz.) i wybranych zagadnień z medycyny drogowej oraz psychologii i fizjologii kierowcy (24 godz.) a nawet języków obcych (60 godz.), to bardzo istotny blok lekcyjny (umieszczany we wszelkiego rodzaju spisach i wykazach zawsze na pierwszym miejscu) stanowiły „zagadnienia społeczno – polityczne” wykładane podczas 156 godzin zajęć[9]. Znajdujemy wśród tematów zajęć elementarne informacje o społeczeństwie, państwie, partii komunistycznej, militaryzmie zachodnioniemieckim, antypolskiej polityce Watykanu, wyższości socjalizmu nad obumierającym kapitalizmem. Nauczanie w tym zakresie – jak wynika z programu – miało cechy indoktrynacji. Nie starano się wytłumaczyć słuchaczom skomplikowanych problemów społeczno -  politycznych i wyznaniowych, ukazać ich genezę i rozwój z wskazaniem na różne możliwe interpretacje poszczególnych faktów i zjawisk. W tego typu narracji nie było miejsca na wątpliwości, mozolne dochodzenie do prawdy. Zamiast tego przekazywano gotowe, spreparowane tezy na zasadzie „prawdy objawionej”, które miały być bezkrytycznie przyjęte jako część „wtajemniczenia” milicjanta. Kierownictwo resortu było przekonane o „potrzebie ateistycznej postawy każdego funkcjonariusza MO” i w tym duchu wychowywała adeptów milicyjnego fachu Szkoła Ruchu Drogowego w Piasecznie.  

               Na początku omawianego dokumentu, na s. 5 znajduje się akapit, którego treść jest istotna ze względu na temat niniejszych rozważań. Z niewiadomych przyczyn nieznana ręka uzbrojona w ołówek energicznie wykreśliła przed z górą czterdziestu laty cały ten passus. Akapit ów brzmi: „Ponieważ szkoły podoficerskie stanowią odwód MSW i jako takie są powoływane do zabezpieczenia ładu i porządku publicznego w czasie imprez i uroczystości, a także do przywracania naruszonego porządku publicznego w warunkach jego zakłócenia, należy już w początkowym okresie nauczania przygotować słuchaczy do działań specjalnych (działania w szykach milicyjnych, legitymowania i zatrzymywania osób, stosowania środków przymusu bezpośredniego)  i w związku z tym te zagadnienia należy odpowiedni ująć w planie nauczania”[10]. Po ponad dziesięciu latach od zatwierdzenia programu nauczania słuchacze Szkoły Ruchu Drogowego doczekali się możliwości przećwiczenia tego rodzaju działań. Oto w 1979 r. do Polski przybywał z pierwszą wizytą papież Jan Paweł II. Wszystkie jawne i tajne służby komunistycznego państwa postawione zostały w stan najwyższej gotowości. Rozpoczynała się akcja „Lato – 79”.   

***

            Sam wybór kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową był wielkim zaskoczeniem dla wszystkich Polaków, zaś wśród członków Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (dalej: KC PZPR) wywołała paniczny strach i poczucie zupełnej bezradności[11]. Bardzo szybko też okazało się, że nie uda się władzom partyjno – państwowym uciec od kwestii przyjazdu Papieża do Polski tym bardziej, że episkopat zaprosił go już wcześniej bez oglądania się na zgodę tychże władz[12]. Po konsultacjach z Biurem Politycznym KC PZPR Stanisław Kania zaakceptował propozycję strony kościelnej, aby wizyta papieska odbyła się w terminie  2 – 10 czerwca 1979 r.[13] Komuniści byli świadomi, jak wielkie dla nich ryzyko polityczne niesie ta wizyta. Niezadowolenie wyrażała także Moskwa. Jak pisze Jan Żaryn, „tuż przed planowaną wizytą Breżniew radził Gierkowi: <<Powiedzcie papieżowi, on mądry człowiek, żeby oświadczył publicznie, że nie może przyjechać, bo zachorował>>[14]”. 

            Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL musiało podjąć wyzwanie wszechstronnego „zabezpieczenia” papieskiej wizyty. Oceniając sytuację skonstatowano m. in., że „przyjazd papieża stwarza dla hierarchii kościelnej [...] możliwość zamanifestowania na forum krajowym i międzynarodowym siły i zwartości Kościoła oraz religijności społeczeństwa polskiego”. Ponadto twierdzono, że „zamiarem hierarchii jest nadanie wizycie rozgłosu” na arenie międzynarodowej. Oczywiście uważano, iż Kościół przygotowuje się na „wzmożenie ofensywy ideologicznej i politycznej”, celem której będzie „doprowadzenie do uzyskania koncesji w kwestii statusu publiczno – prawnego Kościoła, udostępnienie [...] środków masowego przekazu, a nawet wypracowanie możliwości kształtowania sytuacji religijnej na terenach ZSRR, CSRS, i WRL”[15]. Jak pisze H. Dominiczak w swym źródłowym dziele „Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990 w świetle dokumentów MSW”: „W zabezpieczeniu przebiegu wizyty papieża w Polsce, obok kościelnej służby porządkowej, miało wziąć udział 5,5 tys. funkcjonariuszy MO, 3 tys. funkcjonariuszy ze szkół milicyjnych i ROMO oraz 62 tys. członków ORMO. Oprócz sił własnych będących w dyspozycji komendantów wojewódzkich MO, uroczystości w Warszawie ochraniać miało dodatkowo 13 tys. funkcjonariuszy mundurowych, w Gnieźnie 7 tys., w Częstochowie 9 tys., w Krakowie 11 tys., w Kalwarii Zebrzydowskiej i Wadowicach po 5 tys., w Zakopanem i Nowym Targu po 3 tys. Siły odwodowe zgrupowane w odpowiednich do użycia miejscach liczyły 8200 żołnierzy i funkcjonariuszy MO i SB, w tym 3500 funkcjonariuszy MO i SB, 1800 żołnierzy nadwiślańskich jednostek wojskowych, 1900 żołnierzy WOP. W stan pogotowia postawiono także jednostki Straży Pożarnej”[16].   

            Aby zabezpieczyć się przed spodziewanym kościelnym „pandemonium” kierownictwo resortu spraw wewnętrznych zamierzało użyć – jak to już wyżej wspomniano – wszystkich możliwych do zmobilizowania sił milicyjnych, w tym także służby ruchu drogowego. Zarządzeniem nr 0011/79 z 15 marca 1979 r. szef MSW  powołał ogólnopolski sztab „do kierowania operacją kryptonim >>Lato – 79>>”[17]. Paragraf 2 tego dokumentu nakazywał komendantom MO w województwach odwiedzanych przez papieża zorganizowanie podobnych gremiów „koordynujących działania operacyjno – polityczne i porządkowe [...]”. Kierownik Sztabu MSW, wiceminister spraw wewnętrznych gen. bryg. B. Stachura wydał 21 kwietnia 1979 r. szczegółowe wytyczne dla podległych mu służb (Biuro Ochrony Rządu, Służba Bezpieczeństwa, MO - w tym pododdziały ZOMO, NOMO i ROMO, a także Wojska Ochrony Pogranicza – od 1972 podległe MSW jako formacja wojskowa oraz Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW a nawet Straż Pożarna) w omawianych kwestiach[18]. W dokumencie brak szczegółowego określenia zadań dla służby ruchu drogowego, wspomniano jedynie, że we wszelkich szkołach i ośrodkach szkolenia MO wstrzymane są wszelkie urlopy oraz zwolnienia w dniach od 10 maja do 15 czerwca 1979 r. 

            Ramowy „przydział czynności” dla służb ruchu drogowego MO znajdujemy natomiast w datowanych na 2 maja 1979 r. „zasadach działania milicyjnych sił mundurowych służby ruchu drogowego w operacji >>Lato – 79<<”[19]. Zabezpieczone miały być przede wszystkim główne i zapasowe trasy przejazdu papieża, drogi dojazdu i dojścia ludzi zdążających na spotkanie, skrzyżowania wymagające ręcznego kierowania ruchem, parkingi i „przewidywane trasy dojazdów odwodów MO”. Wsparcie dla służby stanowić miały śmigłowce. Aby umożliwić dowodzenie z powietrza należało wprowadzić czytelne z powietrza oznakowanie radiowozów trzycyfrową końcówką kryptonimu radiostacji umieszczoną na nadwoziu pojazdu w kolorze kontrastującym z kolorem samochodu[20]. Funkcjonariusze wykonujący zadania na drogach występować mieli z pełnym wyposażeniem indywidualnym, bez broni palnej, jednak z ręcznymi miotaczami gazu. Pałki i raportówki winni pozostawić w środkach transportu. Powinni zachować opanowanie, cierpliwość, spokój, rozsądek, grzeczność i uprzejmość (należało unikać sytuacji konfliktowych ewentualne interwencje podejmować „przy pełnej aprobacie społecznej”). Nade wszystko jednak należało unikać tworzenia się zgromadzeń podczas interwencji.              

            Konkretne zadania Szkole Ruchu Drogowego im. F. Zubrzyckiego przydzielono na mocy decyzji szefa MSW nr 03/79 także z 21 kwietnia 1979 r.[21]  W oparciu o bazę materialną szkoły miano powołać i sformować na jej terenie w okresie od 25 maja do 10 czerwca nieetatowe Rezerwowe Oddziały Milicji Obywatelskiej (ROMO)[22]. W Piasecznie stacjonować miały 3 bataliony ROMO stworzone na bazie rezerw osobowym KW MO w Lublinie, Radomiu, Siedlcach, Płocku (2 kompanie) i Skierniewicach (1 kompania). Kadrę dowódczą, środki łączności i transportu dla ROMO zapewnić miała KW MO formująca dany pododdział. Sztab i dowódców batalionów całego zgrupowania zabezpieczyć miała SRD[23].      27 kwietnia 1979 r. MSW przekazało kierownictwu SRD w Piasecznie „plan szkolenia kadry dowódczej i pododdziałów MO w zakresie dowodzenia i formowania szyków porządkowych w związku z operacją >> Lato – 79>>”[24] wraz z załącznikami.  

            Przygotowania objęły także budowę skromnego zaplecza medycznego. Dla zabezpieczenia ROMO tworzonego na bazie SRD, KWMO w Kielcach i Lublinie przysłały do Piaseczna 2 lekarzy i 2 pielęgniarki. Lekarze mieli pełnić funkcje medyków związków taktycznych ROMO oraz zobowiązani byli do pełnienia dyżurów ambulatoryjnych w izbie chorych zgrupowania[25]. Niebawem przystąpili do badań rezerwistów mających wejść w skład ROMO pod kątem ich zdatności do służby. Pomocą w tym były im normatywy i wytyczne Centralnej Komisji Lekarskiej MSW (zachowało się ich w archiwum bardzo wiele)[26]. 11 maja 1979 r. szkole przekazano do realizacji program szkolenia pododdziałów rezerwowych MO powołanych w związku z operacją „Lato – 79”[27]. Nazajutrz Komenda Główna MO poleciła tow. płk. mgr. Edwardowi Szczęśniakowi – komendantowi SRD, aby „zgodnie z decyzją nr 03/79 Kierownika Sztabu MSW operacji „Lato – 79” z 8. V. 1979 r.” oddelegował 360 funkcjonariuszy szkoły „wraz z niezbędną pojazdów samochodowych i środków łączności do wykonania zadań związanych z przedmiotową operacją”[28]. Do 20 maja miał być wydany rozkaz wymarszu tych sił. Po zakończeniu akcji w Warszawie, 100 funkcjonariuszy miało być skierowanych do Częstochowy i Bielska Białej, zapewne dla „zabezpieczenia” papieskiej wizyty w Częstochowie, Wadowicach, Oświęcimiu i Nowym Targu, zaś 260 miało udać się do Krakowa, gdzie Ojciec Święty miał przebywać 8 i 9 czerwca. Delegowani milicjanci winni posiadać pełne wyposażenie indywidualne (bez broni palnej) łącznie z ręcznymi miotaczami gazu RMG. Obowiązywało także wyjściowe umundurowanie oraz przepisowe oznakowanie radiowozów.

            Na terenie szkoły umieszczono 3 bataliony Rezerwowych Oddziałów MO (KW MO Lublin wystawiała dwie kompanie, KW MO Radom, KW MO Płock i KW MO Kielce także po dwie, KW MO Skierniewice – jedną)[29].

            Od 31 maja do 11 czerwca 1979 r. pracownicy Szkoły Ruchu Drogowego MO w Piasecznie przeszli na 12 – godzinny system pracy. Wprowadzono także dyżury całodobowe[30]. Wszystkim milicjantom biorącym udział w akcji „Lato – 79” nakazano posiadać przy sobie książeczkę zdrowia funkcjonariusza MO, co było podyktowane „troską o sprawne udzielanie porad lekarskich oraz dokonywanie przez lekarzy odpowiednich wpisów, co ma duże znaczenie dokumentacyjne na wypadek ewentualnego występowania z roszczeniami w sprawie odszkodowań”[31].

            24 maja 1979 r. z miejsca zgrupowania ROMO Płock w Białej wyruszyły do Piaseczna dwa pododdziały nieetatowe rezerwy w sile 144 rezerwistów i 12 osób kadry dowódczej. Kolumna składała się z pięciu samochodów ciężarowych star a-29, dwóch samochodów nysa i dwóch wozów osobowo – terenowych uaz poprzedzanych przez motocyklistę. Na miejsce przybyli ok. godz. 18.00 tego samego dnia[32]. 28 maja kadrę SRD skoszarowano „dla usprawnienia organizacji udziału [...] w operacji „Lato – 79” na terenie m. st. Warszawy oraz biorąc pod uwagę trudności komunikacyjne, jakie mogą wystąpić w tym czasie”[33]. W operacji miało wziąć udział 16 samochodów SRD, począwszy od fiatów 125 p, poprzez wołgi, nysy i żuki, a skończywszy na ciężarowych starach[34].

            Zgodnie z zarządzeniem komendanta SRD w Piasecznie z 22 maja 1979 r. na terenie Warszawy oddział wystawiony przez szkołę w składzie 14 oficerów i 94 słuchaczy kursu R – 61[35] działać miał w dniach 30 maja – 2 czerwca 1979 r. w rejonach wydzielonych przez Wydział Ruchu Drogowego Komendy Stołecznej MO[36]. I tak rejon XIV znajdował się w okolicy stadionu WKS „Legia”, rejon XV w okolicy pl. Zbawiciela, rejon XIX to okolice Alei Krakowskiej przy skrzyżowaniu z ul. Łopuszańską, rejon XX – Dworzec Południowy, rejon XXIII – pl. Komuny Paryskiej[37]. 

            W operacji „Lato – 79” służba ruchu drogowego wykonać miała pięć znaczących przegrupowań, podczas których kolumny jednostek MO pokonywać miały odległości od 132 do 384 km. Podczas pierwszego przegrupowania pokonywano trasę z Warszawy do Częstochowy (246 km), drugiego – Warszawa – Kraków (294 km), trzeciego – Gniezno – Kraków (384 km), czwartego – Częstochowa – Bielsko – Biała (132 km) i piątego – Częstochowa – Nowy Targ (192 km). Szkoła Ruchu Drogowego MO z Piaseczna przemieszczała się z Warszawy do Częstochowy, z Warszawy do Krakowa i z Częstochowy do Bielska – Białej w sile oddziału liczącego 100 osób[38]. Translokacja z Warszawy do Częstochowy zakończyć się miała 29 maja o godz. 20.00, z Warszawy do Krakowa 4 czerwca o godz. 6.45, zaś w Bielsku – Białej należało się stawić 6 czerwca o godz. 2.00[39].

            Podczas zabezpieczanie pobytu Jana Pawła II w Częstochowie kadra i słuchacze SRD w Piasecznie pełnić mieli służbę na „punktach regulacyjno – blokadowych” położonych w najważniejszych punktach miasta. Do ich zadań należało:

            „- utrzymać płynność ruchu na wyznaczonych posterunkach;

            - segregować ruch pojazdów posiadających przepustki na wjazd w poszczególne strefy zabezpieczenia;

            - nie dopuszczać do wjazdu pojazdów w strefę I i II oraz wyłączyć z ruchu trasy zapasowe;

            - umożliwić bezkolizyjny przejazd pogotowia ratunkowego i służb technicznych;

            - nie dopuszczać do parkowania pojazdów w miejscach zagrażających bezpieczeństwu ruchu;

            - informować kierowców o trasach objazdu i rozmieszczenia parkingów;

            - reagować na każdego rodzaju wykroczenia drogowe;

            -  utrzymywać stały kontakt ze stanowiskiem dowodzenia, informując [...] o sytuacji w rejonie pełnienia służby;

            - sporządzać notatki z przebiegu służby i przekazywać dowódcy zatrzymane dokumenty jak również informacje o kolizjach drogowych”[40].   

                Po zakończeniu działań w Częstochowie skład osobowy SRD Piaseczno rozpoczął wykonywanie zadań w rejonie Bielsko – Biała – Wadowice, zabezpieczając wizytę Jana Pawła II, która w Polsce południowej (Kraków, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Oświęcim, Nowy Targ) trwała od 6 do 10 czerwca 1979 r. W archiwach Instytutu Pamięci Narodowej zachowały się bardzo nieliczne dokumenty mówiące o tym okresie. Znana jest dyslokacja sił SRD w rejonie Bielska – Białej, z którego wynika, że ustanowiono tam obsady trzech odcinków drogowych, nadzorujące ruch pojazdów na tym terenie[41].     

            Kadra i słuchacze SRD MO w Piasecznie po zakończeniu udziału w operacji „Lato – 79” zabezpieczali obiekty Międzynarodowych Targów Poznańskich (MTP). Stosownie do wykonywanych zadań trasa przejazdu kolumny szkoły składała się z trzech etapów[42].

            Etap I – kolumna SRD z Piaseczna do Częstochowy (246 km) i dalszych miejscowości wyjeżdżała 3 czerwca o godz. 1.00 w składzie 4 samochodów osobowych, 7 samochodów nysa, 1 samochodu typu żuk i 3 ciężarowych starów. 

            Etap II – nastąpić miał 5 czerwca 1979 r. Przejazd na trasie Częstochowa – Bielsko – Biała miał rozpocząć się o godz. 21.30.

            Etap III – po wykonaniu zadań należących do operacji „Lato – 79” kolumna winna wyjechać z Bielska - Białej do  Poznania w celu zabezpieczenia MTP[43].     

            Podczas służby miały miejsce także zdarzały humorystyczne. Oto 7 czerwca 1979 r. dwóch słuchaczy Szkoły Ruchu Drogowego w Piasecznie, członków kursu R – 61 plutonu pierwszego (st. szer. Andrzej Jędrzejczyk i st. szer. Andrzej Kiepurski) samowolnie oddalili się z jednostki, wobec czego nie stawili się na wyjazd alarmowy. Jedną z konsekwencji była konieczność złożenia przez nich pisemnego wyjaśnienia. A. Kiepurski tłumaczył, że leżał z kolegą na trawie, a potem rozbolał go brzuch i poszli do apteki po ratunek[44], zaś A. Jędrzejczyk napisał mniej więcej to samo, dziecinnym, niewyrobionym pismem. Wiadomo, zeznania muszą się zgadzać...    

            Po zakończeniu operacji „Lato – 79” przyszedł czas na podsumowania i podziękowania. I tak 16 czerwca 1979 r. płk Bernard Naręgowski, komendant wojewódzki MO w Lublinie podziękował komendantowi SRD w Piasecznie „za wysoką ocenę oficerów i żołnierzy rezerwy (?) z województwa lubelskiego, którzy od dnia 25 maja do 11 czerwca 1979 roku przebywali na zgrupowaniu w SRD MO w Piasecznie”[45].  

***

            Po prześledzeniu działalności kadry i słuchaczy Szkoły Ruchu Drogowego MO im. F. Zubrzyckiego w Piasecznie podczas „zabezpieczania” I podróży apostolskiej Ojca św. Jana Pawła II do Polski wypada podjąć próbę sformułowania kilku wniosków. Nie jest to łatwe, gdyż w archiwach IPN z których korzystałem, zachowało się niezbyt wiele dokumentów na ten temat. Obraz, który się z ich analizy wyłania, jest dość jednoznaczny. SRD brała udział w operacji „Lato – 79” jako wykonawca zabezpieczeń terenowych na poziomie podstawowym. Działanie nie były nazbyt odpowiedzialne, ani skomplikowane, jednak z pewnością czasochłonne i wymagające niemałego wysiłku. Zwykła policyjna (milicyjna) robota. Dziwić to nie może, bo przecież realizowali ją „uczniowie” szkoły milicyjnej, doskonalący się dopiero w „rzemiośle” oraz „rezerwiści” z ROMO. Brak śladów jakichkolwiek działań na wyższym stopniu zaawansowania, jak np. prowadzenia inwigilacji, „neutralizacji” osób podejrzanych etc. Nie było żadnych sytuacji konfliktowych z ludnością, żadnych problemów, które znalazłyby swe odzwierciedlenie w aktach. Chciałoby się rzec – codzienność i szarzyzna na tle niezwykłego historycznego wydarzenia, które wówczas jednak takim się nie wydawało. Krótka opowieść o funkcjonowaniu milicji drogowej w PRL – jednak ważna, bo ukazująca modus operandi niezwykle ważnej instytucji państwowej odchodzącej coraz szybciej w przeszłość (przynajmniej w wymiarze historycznym) Polski Ludowej.