Tylko Opatrzność zapewniła polskiemu Kościołowi 20 lat spokoju.
Odkąd pod krzyżem na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie rozkwitło zadziwiające widowisko, wszyscy, którzy w Polsce interesują się jakoś Kościołem i jego obecnością na scenie publicznej, zachodzą w głowę, czy czekają nas teraz czasy zapateryzmu. Atak władzy i wszelkiej innej maści laickiej reprezentacji obywatelskiej na to, co wydawało się odwieczną tradycją, regularne wycinanie wszelkich przejawów obecności wymiaru religijnego we wspólnym życiu połączone z uchwalaniem praw sprzecznych z tym, czego naucza Kościół w sprawach etyki seksualnej, praw człowieka etc.
Wydawałoby się, że sprawa jest prosta. Skoro tak zwani obrońcy krzyża pokazali, że mają w nosie zasady, w myśl których działa państwo, i że są gotowi tymże krzyżem lać inaczej myślących po głowie, wiarę zdradzając na rzecz chorej ideologii, druga strona – nie bojąc się już oskarżeń o niszczenie wiary (walczy przecież z chorą ideologią), może spróbować im ten krzyż wyrwać i spuścić im podobne manto. Od dawna już nie było w naszej debacie publicznej takiego entuzjazmu, takiego „uff”, tak otwartej satysfakcji z możliwości bezkarnego coming outu, jakie teraz prezentują środowiska domagające się niemal codziennie a to prawnego rozliczenia duchownych z angażowania się w politykę po smoleńskiej katastrofie, a to zniesienia ocen z religii, a to ustawowego sprzeciwienia się wszelkim katolickim pomysłom w sprawie in vitro czy związków partnerskich. Pojawiają się społeczne patrole sprawdzające, czy uroczystości szkolnych nie łączy się z mszami, są i tacy, którzy wzywają do pełnej lustracji majątkowej Kościoła.
Nie żebym myślał o tym z jakąś szczególną nostalgią. To zimna obserwacja: taka dyskusja, o takiej temperaturze, rozmachu, w tym tonie dziesięć lat temu byłaby kompletnie nie do pomyślenia.
Społeczeństwo wreszcie dojrzało – powiedzą zwolennicy opcji, którą określa się dziś zbiorczo „lewicową” (to zabawne, że w sytuacji, gdy wszystkie partie mają podobne pomysły na gospodarkę i politykę międzynarodową, głównym wyznacznikiem konserwatyzmu, liberalizmu czy lewicowości stał się stosunek do katolickich księży). Mnie zajmuje jednak bardziej to, co stało się z Kościołem. A właściwie – co się nie stało. Bo on jest przecież taki sam, jaki był wspomniane lat temu dziesięć, mówi to samo i prawie tak samo, czemu więc nagle zaczął zbierać takie baty?
Z wieloma kolegami wieszczyliśmy zgodnym chórem, że tak będzie. Opatrzność dała polskiemu Kościołowi w prezencie 20 lat spokoju, czas na przemyślenia, adaptację do nowej rzeczywistości. Ominęły nas wielkie skandale. Mimo ustrojowych i ekonomicznych wstrząsów mamy wciąż relatywnie dużo ludzi w kościołach, masę księży, Kościół jako jedną z najbardziej wpływowych instytucji w państwie. Po śmierci Jana Pawła IIłudziliśmy się przez chwilę opowieściami o kraju zbudowanym na pokoleniu JP2 (które, owszem, zaznaczyło się i zaznacza dobrze i wyraźnie, ale w znacznie mniejszej skali, niż postulowano). Od tej pory należało w zasadzie jednak tylko czekać, aż coś „strzeli” i Kościół straci immunitet, dla jednych stanie się przedmiotem czasem uzasadnionej krytyki, dla innych chłopcem do bicia.
Ostatnie 20 lat zmarnowaliśmy w Kościele na sprawy nieistotne (np. walka o religię w szkole, jakby to był fundament chrześcijaństwa). Miarą naszej porażki jest to, że po tych 20 latach wciąż dla większej liczby Polaków pierwszym skojarzeniem z Kościołem katolickim jest ojciec Tadeusz Rydzyk, a nie siostra Małgorzata Chmielewska►.
Nie wykształciliśmy (może na to trzeba jeszcze zmiany pokoleń, Kościół jest trochę jak Brazylia – za dużo spraw, ludzi i problemów, by efekty reform były odczuwalne natychmiast) wyraźnego grona świeckich (ale i niepolitycznych) kościelnych, duchowych i społecznych liderów. Kościół nie jest dla współczesnych głównym punktem odniesienia, pierwszym skojarzeniem, gdy pojawia się kwestia troski o człowieka w szalejącym świecie.
Naprawdę sporo przez te ostatnie lata schrzaniliśmy, lecz są mocne podstawy do nadziei. Są – nieliczne, ale coraz gęściej rozsiane – grupy ludzi, którzy widzą, że obecność Kościoła w życiu publicznym, rozumiana jako zabezpieczanie liturgiczne kolejnych państwowych uroczystości i wydawanie listów komentujących kierunki legislacji, to pomyłka. Że nie chodzi też o to, by przygotować zestaw błyskotliwych argumentów, które pozwolą upokorzyć w telewizji Magdalenę Środę. Że Kościół z nikim nie chce o nic walczyć, ma jednak do zaproponowania rzeczy, których nigdy nie znajdzie się na pochodach, debatach oraz transparentach.
Czy zdążymy o tym powiedzieć, póki jeszcze ktoś nas słucha?
Szymon Hołownia
>>>Przeczytaj inne komentarze publicystów Newsweeka
Inne tematy w dziale Polityka
