Podchodzić po angielsku

Marszałek Śmigły-Rydz i sztuka

"Innymi słowy, chociaż określenia "elity", "intelektualiści" i "snoby" nie są dokładnymi synonimami, propaganda British Council musiała być zaprojektowana aby dopasować się do potrzeb elitarnej widowni i nie mogła być całkowicie zrozumiana przez masy, tak jak nie została zaprojektowana by zostać przez nie odebrana". "Wysoka kultura skierowana do elit może być [propagandowo] efektywna (pod warunkiem, że jest dobrze promowana)". "Docieranie do elit w "języku", który rozumieją było fundamentem tego [propagandowego] wysiłku".*

Pierwsza placówka British Council została otwarta w Egipcie w 1938 r., następne, jeszcze w tym samym roku - w Portugalii, Polsce, Rumunii. Czynniki miarodajne musiały być usatysfakcjonowane efektami, ponieważ mimo napiętego budżetu i "napiętej" sytuacji... otwierano kolejne (1939) - Grecja, Włochy, Malta. 1940- Bułgaria, Cypr, Islandia, Hiszpania, Turcja, Jugosławia (w 1940 musiano jednocześnie zamknąć placówki we Włoszech i w Rumunii). 1941 - Szwecja (zamknięcie placówek w Bułgarii, Grecji, Jugosławii). 1944 - Belgia, Francja, Gibraltar, Grecja, Luksemburg. 1945 - Czechosłowacja, Dania, Finlandia, Węgry, Włochy, Holandia, ZSRS, Jugosławia. Na koniec 1945 roku, British Council miało swoje placówki w 20 państwach.

Podchody pod ministra Becka marszałka Śmigłego-Rydza.

Jako jeden z elementów.

27.01.1939.
Drugi dzień oficjalnej wizyty w Polsce szefa MSZ Niemiec - von Ribbentropa: "W drugim dniu swego pobytu w Warszawie minister spraw zagranicznych Rzeszy, von Ribbentrop, o g.11-ej rano złożył wizytę p. ministrowi J. Beckowi. Następnie p. min. von Ribbentrop w towarzystwie ambasadora Niemiec von Moltkego złożył wizytę p. premierowi Składkowskiemu. Z pałacu Prezydium Rady Ministrów p. minister von Ribbentrop udał się w towarzystwie p. ministra Becka, ambasadora von Moltkego do gmachu GISZ, gdzie był przyjęty przez pana marszałka Śmigłego-Rydza. O godz. 12.40 minister spr. zagr. Rzeszy Niemieckiej von Ribbentrop złożył wieniec na grobie Nieznanego Żołnierza (...) O godz. 13-ej p. min. von Ribbentrop udał się na Zamek królewski, gdzie był przyjęty na audiencji przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej. (...) W godzinach popołudniowych minister spraw zagranicznych Rzeszy von Ribbentrop odbył w Ministerstwie Spr. Zagr. 2 i pół godzinną rozmowę z ministrem spr.zagr. J. Beckiem".

27.01.1939
Wystawa współczesnej sztuki brytyjskiej oraz sztychów z XVIII I XIX w. Warszawa będzie miała rzadką okazję zapoznania się z plastyką angielską. W dn. 28 bm. nastąpi w Instytucie Propagandy Sztuki otwarcie wystawy urządzonej staraniem British Council, tj. Brytyjskiej Rady dla stosunków kulturalnych z obcymi krajami. Wystawa obejmuje 117 obrazów olejnych, 120 akwareli i rysunków i około 150 eksponatów grafiki wszystkich współcześnie uprawianych technik, a więc, miedzioryty, drzeworyty sztorcowe i zwykłe, akwaforty i litografia, jak również oryginalne rysunki. Brak miejsca nie pozwolił wystawić dzieł artystów najmłodszych, jednak wszyscy najlepsi współcześni artyści brytyjscy są reprezentowani. (...) Wystawa niniejsza jest piątą z rzędu urządzaną przez Komitet Sztuk Pięknych British Council od chwili jego powstania w r. 1935. Dwie pierwsze były w Wiedniu i Pradze [no,no wystawa, która przynosi pecha...] w początkach r. 1936 i obejmowały prace dawnych akwarelistów oraz dawne i współczesne rysunki i sztychy. Na jesieni r. 1936 z okazji Brytyjskiej Wystawy Imperialnej zorganizowano w Johannisburgu wystawę sztuki, zaś w r. 1938 na Biennale w Wenecji [tak, Włochy] wystawiono 290 prac artystów brytyjskich.(...) Eksponaty zostały wypożyczone przez następujące galerie i zbiory: The Tate Gallery, The Imperial War Museum (Królewskie Muzeum Wojny), Contemporary Art Society (Tow. Sztuki Współczesnej) w Londynie, oraz galerie prowincjonalne w Leeds, Liverpool'u, Bradford i Glasgow."

Ojej! przecież Marszałek Rydz-Śmigły ma słabość do sztuki, zna, lubi, ceni, szanuje. Ciekawe czy wpadnie...

2.02.1939
Wystawa sztuki angielskiej
W salonach stołecznego Instytutu Propagandy Sztuki odbyło się otwarcie wystawy współczesnego malarstwa brytyjskiego. Otwarcia dokonał marsz. Śmigły Rydz w obecności min. Świętosławskiego, wicemin. Szembeka, członków korpusu dyplomatycznego i przedstawicieli władz, zarządu Tow. Polsko-Angielskiego i zaproszonych gości. Przed aktem otwarcia zabrał głos ambasador Wielkiej Brytanii Kennard, który zwracając się do p. marszałka powiedział: "W imieniu Komisji sztuk Pięknych British Council pragnę wyrazić, panu, panie marszałku, żywą radość z powodu tego, że zechciał pan udzielić wystawie sztuki brytyjskiej swego wysokiego protektoratu oraz że zaszczycił pan swą obecnością otwarcie tej wystawy. Obecność pańska na tej uroczystości posiada dla nas tym większe znaczenie, że witamy w panu zarówno znakomitego wodza armii polskiej, jak i osobistość obdarzoną wielkim talentem artystycznym, która potrafi w pełni ocenić zebrane tu obrazy.
W odpowiedzi pan marszałek Śmigły Rydz powiedział: „Panie ambasadorze, jest mi bardzo miło wziąć udział w otwarciu wystawy sztuki angielskiej, która posiada tak piękne tradycje dzięki swemu indywidualnemu wyrazowi i walorom artystycznym. Jestem też szczególnie rad mogąc przyczynić się w ten sposób do zacieśnienia węzłów kulturalnych między Anglią i Polską".
Następnie p. marszałek dokonał przez przecięcie wstęgi aktu otwarcia wystawy, którą zwiedzał czas dłuższy, oprowadzany przez ambasadora Kennarda i komisarza wystawy mjr. A.A. Longdena**. Wystawa zorganizowana staraniem British Council tj. Brytyjskiej Rady dla stosunków kulturalnych z obcymi krajami obejmuje 117 obrazów olejnych, 120 akwareli i rysunków i około 150 eksponatów grafiki wszystkich współcześnie uprawianych technik (...).

15.02.1939
"Lord Derwent w Warszawie
Dnia 15 bm. [15 lutego 1939] przybędą do Warszawy Lord i Lady Derwent. Lord Derwent, który był w Warszawie w 1923 r. jako honorowy attache ambasady brytyjskiej i który jest obecnie jednym z prezesów Anglo-Polskiego Towarzystwa w Londynie wygłosi, na zaproszenie Polskiego Instytutu Współpracy z Zagranicą i Polsko-Angielskiego Towarzystwa w Warszawie, odczyt o akwarelistach angielskich, ilustrowany licznymi przezroczami. Lord Derwent, urodzony w 1899 r., pochodzi ze znanej rodziny, posiadającej duży majątek ziemski w hrabstwie Yorkshire. Kształcił się w Oxfordzie, służył potem pewien czas w dyplomacji jako attache w Warszawie w 1923 r., potem w Brukseli i Madrycie. Posiada szeroką znajomość krajów europejskich i duże zdolności językowe, mówi płynnie po francusku i między innymi po rumuńsku. W r. 1929 poślubił p. Iliesco [hrabina Sabine Czaykowska (?-1941)], córkę generała Iliesco, szefa sztabu rumuńskiego [Dumitru Iliescu (1865-1940), studiował w Bukareszcie i Paryżu, aktywny zwolennik przystąpienia Rumunii do I wojny światowej po stronie Ententy, szef sztabu w 1916 r, w 1917 przedstawiciel w Paryżu, minister, później polityka i biznes].
Lord Derwent znany jest w Anglii jako poeta i publicysta. W r. 1931 wydał tom poezji bardzo przychylnie przyjętych przez krytykę, a będąc jeszcze w Oxfordzie, otrzymał słynną nagrodę poetycką Newdigate. Opublikował też prace o malarstwie (Goya), o muzyce (życie kompozytora Rossiniego) i o literaturze (Prosper Merimee). Bierze czynny udział w życiu artystycznym swego kraju, jest członkiem Royal Society of Arts i prezesem Stow. Ochrony Zabytków. Politycznie lord Derwent jest liberałem i prezesem liberalnej federacji w Yorkshire. Lord Derwent stanowi doskonały typ kulturalnego Anglika wielkiej klasy, łączącego harmonijnie zalety artysty i polityka".

Odczyt lorda George'a Harcourt Derwent'a w sali kolumnowej Pałacu Staszica (wyróżnia się amb. Kennard, a obok prawdopodobnie żona prelegenta). "George Harcourt Vanden-Bampde-Johnstone, 3rd Baron Derwent" - /1899-1949/, wybuch wojny zastał go w Szwajcarii, skąd wrócił do Anglii w 1942 r., do 1944 r. w RAF, jego brat będzie ministrem handlu a później spraw wewnętrznych UK w latach 60.

"Lord Derwent o akwarelistach angielskich
Dnia 17 b. m. [17 lutego 1939] odbył się w Sali Kolumnowej Pałacu Staszica odczyt Lorda Derwenta, członka Royal Society of Arts i jednego z prezesów Tow. Anglo-Polskiego w Londynie p.t. "Akwareliści Angielscy" urządzony staraniem Polskiego Instytutu Współpracy z Zagranicą i Tow. Polsko-Angielskiego w Warszawie. Lord Derwent z humorem i werwą opisuje akwarelę, którą nazywa "Kopciuszkiem" malarstwa, nie dorównywującym ani świetności ani bogactwu tematów malarstwa olejnego. Zaznacza przytem, że łatwość techniki pozwalała każdej panience wędrującej ze szkicowniklem na tworzenie amatorskich obrazków, które obniżały poziom tej sztuki i ośmieszały ją kompletnie. W 1750 r. zjawiają się pierwsi wielcy artyści. Okres ten kończy się koło 1850 r. po czym nie brak oczywiście dobrych, wartościowych dzieł, ale już Lord Derwent zaznacza że zajmie się wyłącznie akwarelą t.z. przezroczystą, z pominięciem gwaszu, tempery itd. Ojcem akwareli angielskiej jest Paul Sandby znakomity pejzażysta. Poprzez sylwetki Cogena'a, Girtin'a, twórcy który tak znakomicie oddawał duszę przyrody angielskiej, zmienne oblicze zachmurzonego lub słonecznego nieba i był założycielem pierwszego Stowarzyszenia Akwarelistów (1804), Thomas'a Rowlandson'a który wprowadził pewne postacie ludzkie do pejzażu i zaczął malować trochę karykaturalnie ujęte sceny z życia t.zw. towarzystwa, przez Richard Parke Bonningtona, dochodzi do największego pejzażysty - akwarelisty Anglii James Mallord Turnera. Turner był wogóle jednym z największych malarzy XIX wieku i doprowadził akwarelę do nieznanych dotąd wyżyn techniki. Jego opanowanie środków malarskich równało się tylko niezwykłej wrażliwości odczucia, które potrafiło zakląć całą duszę artysty, w jego dzieła. Lord Derwent poświęca dłuższą chwilę opisaniu stosunków Turnera z Ruskinem i daje ciekawy obraz tych dwóch ludzi tak odległych od powszechności, wielbicieli wyłącznego piękna".
-
* za książką pod przewrotnym tytułem - A Battle for Neutral Europe: British Cultural Propaganda During the Second World War
** bd. o karierze wojskowej mjr Longdena; w BC odpowiadał za organizowanie wystaw sztuki, sekretarz departamentu sztuk pięknych British Council, w czasie wojny w Min. Informacji. (Od 1941 r. jego przełożonym był sir Eric Maclagen /1879-1951/ - historyk sztuki i dyrektor muzeum, szef komisji sztuk pięknych British Council /od 1941 r./, od 1916 w MSZ, a później w Ministerstwie Informacji /szef placówki w Paryżu/, w 1919 r. w składzie delegacji brytyjskiej do rozmów pokojowych, obecny przy podpisaniu Traktatu Wersalskiego; szwagier Maclagena był Prywatnym Sekretarzem Jerzego VI i Elżbiety II).