Celtowie, Druidzi – Imperium Ducha i Natury (6)

Epoka Hallstatt

Halsztacka Kultura Żelaza trwała mniej więcej od 700 do 450r pne. I jest odczytywana dzisiaj jako na wskroś celtycka. Imponujące konstrukcyjnie budowle, wyroby rzemiosła nie tylko artystycznego na poziomie porównywalnym ze ówczesnym stylem greckim, a przede wszystkim rodzima produkcja wyrobów żelaznych i wydobycie soli kamiennej, które to artykuły stanowiły motor postępu cywilizacyjnego ośrodków wytwórczych i centrów handlu z krajami śródziemnomorskimi.
Kultura Hallstatt(C+D) oznacza koniec Ery Brązu i Miedzi dla Europy Zachodniej i Centralnej i stanowi początek klasycznej Ery Żelaza.
Właściwie poza znaną epoką żelaza istnieją jeszcze starsze znaleziska, które oznaczają, ze cywilizacja celtycka rozwijała się w tym rejonie już od 1200 r pne. I od tego mniej więcej czasu jest datowane wydobycie surowców mineralnych z wnętrza pogórza alpejskiego, tam gdzie dziś znajduje się miasto Halsttatt (Austria). Na tej podstawie wytyczono epoki:
Hallstatt A (1200-1000rpne.); Epoka Miedzi
Hallstatt B (1000-800rpne.); Epoka Miedzi i Brązu
Hallstatt C (800-600rpne.); Epoka przejściowa Brąz&Żelazo
Hallstatt D (600-450rpne.); Kultura Hallstatt właściwa – Epoka Żelaza.

Oczywiście wszystkie cztery okresy dotyczą kultury celtyckiej.

Wnętrze grobowca (Hallstatt D)

Kultura Hallstatt to nazwa wielkiego centrum wydobywczo, hutniczo, handlowego, datowanego na okres 700-450rpne i sytuowanego w pobliżu obecnego miasta Hallstatt (Austria);
Odkryte obiekty w grobowcu „książęcym” datowanym jako Hallstatt D, a należącym do bogatego Celta, znajdującym się w pobliżu dzisiejszej miejscowości Eberdingen-Hochdorf, to przede wszystkim resztki wozu bojowego (czterokołowego) oraz łóżko z brązu i waza biesiadna, a także rogi do wina (znaleziono ich resztki w wazie), wszystko produkcji greckiej;
Między Epoką Hallstatt D, a La Tène istniał niedaleko dzisiejszej miejscowości
Bragny-sur-Saône potężny ośrodek wymiany handlowej Celtów z Grekami, a znaleziska to amfory do wina i oliwy, obiekty ze szkła i ceramiki o greckich wyznacznikach;
Cytadela i skomplikowany system fortyfikacji, jaki istniał w Epoce Hallstatt D do końca Imperium Celtów w okolicy Mont Lassois kontrolował bardzo ważny szlak handlowy w górnej części Doliny Sekwany, obok znaleziono grobowiec nazwany „princesse Vix”;
Koło miejscowości Heuneburg odkopano na wzgórzu cytadelę z Epoki Hallstatt D, z obszernym dziedzińcem wewnętrznym, resztkami „predonjona”, zbudowaną z suszonej cegły w stylu greckim epoki.

O ile Hallstatt A i B spowodowały dyfuzję kulturową na obszarze Europy Centralnej, to Hallstatt C i D wywołały istną eksplozję kultury celtyckiej, która objęła obszar całej Europy Zachodniej (z małymi wyjątkami na Półwyspie Iberyjskim i tylko północną częścią Półwyspu Apenińskiego) i Centralnej, na południu docierając do granic Illirii, a na Północnym Wschodzie i Wschodzie granice jej wyznaczają dzisiejsze miejscowości Nove Mesto (Słowenia), Sopron (Węgry) i Wrocław (Polska).

W Epoce Brązu i Miedzi istniały na terenach zajętych przez Celtów odizolowane farmy i cytadele o znaczeniu lokalnym. Społeczeństwo było zorganizowane na sposób trybalny, gdzie decyzje ważne dla klanu, czy plemienia były podejmowane na wiecach i decydowała cala wspólnota. Późna faza tej epoki i opanowanie wytopu i obróbki żelaza spowodowała zasadnicze zmiany w krajobrazie rodzącego się Imperium Celtów. Zacieśnianie się sąsiedzkich kontaktów, rozszerzenie horyzontu wydarzeń obserwowanych nawet w odległych regionach, a to dzięki wspomnianym wcześniej szlakom handlowym, jak również rozwiniętemu w późnym okresie Epoki Żelaza transportowi kołowemu (odkrycie piasty i zastosowanie jej w konstrukcji koła wozowego) spowodowała naturalną zmianę w decyzyjności. Władza została scentralizowana przede wszystkim na szczeblu dowodzenia jednostkami wojskowymi, bo owe potrzebowały szybciej wydawanych poleceń, niż przez rozkrzyczany więc (sic! Polonia). Konsekwencją było oczywiście nadmierne bogacenie się celtyckich decydentów, trzymających w rekach instrumenty nie tylko do dzierżenia władzy, ale i do mnożenia własnych walorów materialnych.
Hipoteza mówiąca o epokowej zmianie pojazdów dwukołowych, na czterokołowe, z zastosowaniem wspomnianej prymitywnej jeszcze piasty i to w dwu wersjach: transportowej (handlowej i transportu furażu dla wojska) i wojennej ma pokrycie w odkrywaniu grobowców celtyckich, dużo bogatszych, gdy obok dostojnego trupa spoczywał umieszczony z pietyzmem czterokołowiec.
Zmiany owe spowodowały przeobrażenia społeczne Celtów, zhierarchizowanie wspólnot, wyniesienie jeszcze wyżej warstw posiadających i kasty wojowników, być może (to również hipoteza) średniowieczny Wasalizm był tylko neoceltyckim odrodzeniem dawnych zależności.

Eksplozja demograficzna, jaka nastąpiła wraz z nastaniem Epoki Żelaza jest łatwo wytłumaczalna. Wszystko następowało szybciej dzięki doskonalszemu transportowi, a więc wzrosła produkcja żywności i artykułów nieżywnościowych, a pośrednią zasługą transportu jest to, ze roznosił również myśli prowokujące inwencję twórczą. Poza tym dzięki sprawniejszym i wyposażonym w żelazne miecze jednostkom wojskowym było bezpieczniej wewnątrz Imperium, a więc i ludzi przybywało relatywnie więcej ,bo i mniej ginęło, itp.
Jednocześnie ów przyrost ludności prowokował migracje wewnętrzne, bo jeszcze było dużo obszarów bezludnych. Migracje spowodowane były brakiem żywności dla ponad normatywnych „ust” i brakiem miejsca w rodzinnych chatach, a więc problem z którym dziś walczymy, ze „jest stary, jak świat”.
Osady chronione wcześniej przez małe cytadele mieszczące wewnątrz pojedynczy budynek, taki „predonjon” zostały zmienione na rzecz ufortyfikowanych grodów z wewnętrznymi cytadelami na wzór grecki i ufortyfikowanych podgrodzi, mieszczących wewnątrz nawet część pastwisk i ogrody warzywne. Rzymianie nazwali ten system umocnień celtyckich „oppidum”.
W roku 600 pne. Grecy założyli kolonię o nazwie Massala (Marsylia), która była położona wokół naturalnego, całorocznego portu. Kolonia natychmiast nabrała znaczenia ważnego portu i ośrodka wymiany handlowej specjalizującego się w wymianie z Etruskami, którzy mieli bardziej rozwinięte przemysły metalurgiczne od Celtów. Kolonia ta szybko stała się cierniem w oku Imperium Celtów ponieważ w sposób znaczny zakłóciła równowagę handlową w Centrum Świata Celtów. W sposób znaczący spadły obroty podalpejskiego celtyckiego kompleksu metalurgiczno-handlowego. Na szczęście Massala spowodowała równomierne rozłożenie wymiany handlowej prowadzonej przez Imperium Celtów.

Handel z krajami śródziemnomorskimi powodował stały napływ z południa luksusowych towarów, przede wszystkim wina i oliwy z oliwek oraz delikatnych wyrobów artystycznych z brązu, złota, srebra, a także wyrafinowanych produktów z ceramiki, gdzie Celtowie stawiali na równi i wyroby mistrzów z Grecji i Etrusków. „Mówią” o tym celtyckie grobowce z Epoki Hallstatt D.

Wspaniała kolia bursztynowa odkryta w grobowcu "Księżniczki z Vix" Epoka Hallstatt D

Kamyczkiem, który już w następnej, Lateńskiej Epoce Celtów spowodował ich ekspansję i zaczepne rajdy celtyckich wodzów, owym kamyczkiem była prawdopodobnie chęć posiadania na własność terenów, z których nadchodziły wspaniale wyroby Sztuki i rzemiosła (z południa), ale i przeludnienie we wnętrzu Imperium, to jednak temat na następna notkę..

cdn..