To, że ktoś ma inne poglądy od Ciebie nie musi oznaczać, że bierze pieniądze od Sorosa, albo Putina. Po prostu może mieć inne pojęcie tego, co jest dobre, a co złe. I wcale nie musi to oznaczać, że jest to pojęcie błędne.
Przeczytałem właśnie książkę, która jest tak dobra, że aż czuję potrzebę napisania o niej kilku słów. "Prawy Umysł" Jonathana Haidta to popularnonaukowa pozycja, odpowiadająca na tak ważne w spolaryzowanej Polsce pytanie - dlaczego ludzie nie mogą się dogadać.
Książka skupia się na moralności i jej wpływie na nasze postrzeganie świata. Moralność, zdaniem autora, w przeważającej mierze opiera się na naszych intuicjach, a te są wynikiem naszych ewolucyjnych dostosowań do życia w społeczeństwie. To oparcie na intuicjach jest tutaj bardzo ważne, bo zazwyczaj instynktownie i błyskawicznie odczuwamy, czy coś jest dobre, albo złe. Rozumowanie wchodzi już na gotowe i jedynie wyjaśnia nam samym, że nasze intuicyjne sądy są właściwie. Rzadko się zdarza, by rozum dochodził do wnioski, że nasze własne uczucia się mylą.
Zresztą właśnie dlatego tak często logicznymi argumentami tak ciężko kogoś przekonać do swoich racje, a najlepsze kampanie wyborcze są oparte na emocjach. Jesteśmy gotowi uwierzyć w naprawdę wiele, by nie zmieniać zdania, a jeden argument za naszą racją jest wart więcej niż sto argumentów przeciwko.
"Werdykt" naszej intuicji jest uzależniony o tego, jak nasza moralność jest ukształtowana. Haidt wyróżnia tutaj 6 filarów moralności (Krzywda, Sprawiedliwość, Wolność, Czystość, Autorytet, Lojalność). W zależności od tego, na których filarach nasza moralność opiera się bardziej, lub mniej, będziemy różnie oceniać pewne zdarzenia. Np. osoby o poglądach postępowych opierają się mocno na filarze Krzywda, dlatego nie będą ich razić sytuacje, w których nikt nie jest pokrzywdzony. Konserwatystów, którzy opierają się bardziej na wszystkich filarach już mogą oburzać sytuacje, w których co prawda nie a ofiary, ale cierpi autorytet, przywiązanie do grupy, albo jakaś świętość.
W ostatniej części autor zwraca uwagę na znaczenie, jakie ma moralność w spajaniu grup i wprowadza pojęcie "kapitału moralnego", który jest pewnym specyficznym rodzajem kapitału społecznego. Polega to na tym, że w spójnych grupach ludzie zasadniczo zachowują się bardziej przyzwoicie i mniej nikczemnie.
Na koniec autor zauważa, że każda z głównych stron sporu politycznego, ma coś ciekawego do powiedzenia. Liberałowie, że nadmierne wpływy korporacji mogą być niebepieczne oraz, że są problemy które da się załatwić odpowiednimi regulacjami. Libertarianie, że rynki są super, oczywiście pod warunkiem, że uda się rozwiązać jego niewydolności, jak efekty zewnętrzne. Konserwatyści mogą nas natomiast wiele nauczyć na temat wartości płynących ze spójności grupy i zagrożeń płynących ze zmian postulowanych przez postępowców.
Autor zwraca też uwagę, że nasze społeczeństwo jest dzisiaj pod wielkim wpływem filozofii manicheizmu, który zakłada, że świat jest ciągłym polem walki między dobrem i złem. I w ten właśnie sposób patrzmy na naszą politykę, co właściwie wyklucza kompromis.
Tymczasem Haidt proponuje spojrzenie na ścierające się idee bardziej jak na ying i yang. Żadna wielka idea nie jest w pełni prawdziwa i też żadna się całkowicie nie myli. Każda natomiast ma coś ważnego do dodania do politycznego dyskursu i harmonia między nimi pcha świat do przodu.
I to właściwie jest bardzo dobre przesłanie na nadchodzące Święta Bożego Narodzenia. Rozmawiajmy ze sobą, słuchajmy siebie wzajemnie i spróbujmy zrozumieć dlaczego nasz rozmówca prezentuje takie poglądy, a nie inne, i jaka nauka może z nich płynąć dla nas. Wesołych Świąt i dużo szczęścia w 2021 roku!
