Dziś, 19 lutego 2013r, mija 540 rocznica urodzin Mikołaja Kopernika. Heliocentryczny model wszechświata autorstwa najsłynniejszego polskiego astronoma jest przykładem rzadkiego w dziejach nauki odważnego i oryginalego myślenia. Rewolucja kopernikańska odegrała olbrzymią rolę w rozwoju myśli ludzkiej, porównywalną w swej skali do wpływu teorii Arystotelesa, Newtona, czy Einsteina.
Przed Kopernikiem dzielono wszechświat na niedoskonały i nietrwały świat ziemski oraz doskonały, niezmienny i niezniszczalny świat niebieski. Światem ziemskim, złożonym z czterech żywiołów: ziemi, wody, powietrza i ognia, rządziły inne prawa od zbudowanego z innej materii i pozostającego w wiecznym ruchu kołowym świata niebieskiego.
Rewolucyjność myśli kopernikańskiej polegała na przyjęciu założenia jedności praw i materii w całym Wszechświecie. Ziemia jest tylko jedną z planet okrążających Słońce i ma takie same właściwości, jak inne planety. Ważną konsekwencją tej hipotezy oraz jej uzasadnieniem, jest znaczne uproszczenie matematycznego opisu ruchu zarówno Ziemi, jak i jej Księżyca oraz innych planet.
Mikołaj Kopernik urodzony 19 lutego 1473 r. w Toruniu przy ul. św. Anny (obecnie: Kopernika), wyruszył w roku 1491 na studia do Krakowa. 19-letni Kopernik prawie na pewno na własne oczy oglądał pogrzeb jednego z najpotężniejszych monarchów w całej historii Polski, Kazimierza Jagiellończyka, który zmarł w Krakowie 7 czerwca 1492r. Przebywając w Krakowie, nie wiedział zapewne, że dwa miesiące później, 3 sierpnia 1492r, z hiszpańskiego portu Palos de la Frontera wyruszył w swą słynną podróż Krzysztof Kolumb (podobno bratanek Jagiellończyka – ale to zupełnie inna historia).
Kopernik, jak przystało na prawdziwego człowieka Renesansu, był także matematykiem, lekarzem, prawnikiem, ekonomista oraz strategiem wojskowym. Jako kanonik w Diecezji Warmińskiej opracował plan obrony Olsztyna w czasie wojny przeciw Krzyżakom w roku 1520. Na Sejmiku w Grudziądzu wygłosił w marcu 1522 roku traktat o sposobie bicia pieniędzy " Modus cudendi monetam". Argumentował w tym traktacie, że istnienie w Prusach Królewskich trzech mennic: w Toruniu, Elblągu i Gdańsku oraz czwartej w państwie krzyżackim w Królewcu, wytworzyło praktykę przetapiania dobrej monety na gorszą, z czego nieuzasadnione korzyści czerpią wymienione miasta oraz Zakon Krzyżacki.
W memoriale "Panis coquendi ratio" ( Obrachunek wypieku chleba ) Kopernik postulował coś, co dziś nazwalibyśmy standaryzacją i normami technicznymi. Kopernik podał tam tablice uzależniające uczciwą cenę chleba od jego wagi, składników oraz sposobu wypieku. Celem było oszacowanie rzeczywistych nakładów finansowych i uczciwego wyliczenia podatku pobieranego od piekarzy.
Znane dictum „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię”, nie oddaje sprawiedliwości Kopernikowi. Mikolaj Kopernik był uczonym na miarę wszechczasów przede wszystkim dzięki talentowi twórczego, syntetycznego i oryginalnego myślenia oraz połączonej z tym talentem odwadze w szukaniu prawdy.
Bóg tak szczodre dary zsyła niezwykle rzadko. Trafia się jeden taki człowiek może raz na kilkaset lat.
Tomasz J Kaźmierski
Southampton, 19 luty 2013r.
