Osobliwością kultury chińskiej jest znaczenie okresu panowania Trzech Dynastii: Xia, Shang i Zhou w dalszej historii kraju. Dynastie te władały od XXI do III wieku p.n.e. rozległymi terytoriami wielkiego kraju chińskiego skupionego wokół długiej linii biegu rzek Huang, Hai i Huai. Na północy odstraszały pustynie niesprzyjające osadnictwu, a ekspansja na południe w kierunku Yangzi była minimalna. Ślady kultury Longshan odkrywane na południowym cyplu półwyspu Liaodong i na niektórych wyspach archipelagu Changshan wskazują na ekspansję z Shandongu drogą morską, z okolic dzisiejszego miasta Penglai, w kierunku mitycznych, szczęśliwych wysp o tej samej nazwie. Tutaj znajdują się najstarsze dowody istnienia żeglarstwa chińskiego i kolonizacji drogą morską. W późniejszych wiekach żeglarstwo morskie nie odgrywało większej roli w życiu kraju, a organizacja podbojów morskich za czasów panowania dynastii Ming skupiła się wokół ujścia Yangzi. Następne pokolenia utrwaliły przewagę żeglarstwa śródlądowego, traktując go jako podstawowy transport wewnętrzny.
Właśnie ten okres i żyjący ówcześnie bohaterowie dzięki doktrynie konfucjańskiej wywarli wpływ na niepodważalne utrzymanie a nawet utrwalenie tradycji narodu, bezwzględnie przestrzeganych aż do upadku cesarstwa w XX wieku n.e. Przyjęte wówczas wartości jako dogmat (prawo i oczywistość) miały wpływ na codzienność w zachowaniu i postępowaniu przedstawiciela każdej warstwy społecznej, łącznie z cesarzem. Starożytna historiografia idealizowała odległą przeszłość jako źródło wielkiej mądrości i porządku społecznego oraz przypisywała wynalazki fundamentalne dla rozwoju cywilizacji ludzkiej i niezbędne do realizacji perfekcyjnych rządów mitycznym władcom-mędrcom, niedoścignionym przykładem cnoty i moralności. Liczne podania opisują niezwykłe czyny bohaterów o boskiej naturze i nadnaturalnej sile.
Dwa ostatnie tysiąclecia p.n.e. to również zasadnicze przeobrażenia społeczne kiedy plemiona i ligi plemienne, pierwotnie typowo matriarchalne, gdzie zarówno mężczyźni i kobiety pracowali wspólnymi narzędziami – tworzą coraz bardziej zróżnicowane społeczeństwo z ugruntowaniem jednostkowej dominacji, prywatnej własności, nieusprawiedliwionym wzbogacaniem się jednostki kosztem podległego ludu. Utrwalono władzę klasy politycznej kapłanów-szamanów, w gestii których leżała sfera magiczno-religijna. Usankcjonowała się patriarchalna organizacja społeczeństwa, z jednoczesnym wprowadzeniem poddańczego statusu kobiet.
Równolegle do pierwotnych form zorganizowanej władzy rozwinęła się na dużą skalę metalurgia z wykorzystywaniem bogactw naturalnych. Postęp w zakresie technologii obróbki materiałów (miedź, cyna, nefryt) skierowany był raczej na wytwarzanie wyszukanych przedmiotów rytualnych, niż narzędzi rolniczych. Okres ten określany jest przez historyków jako epoka brązu cywilizacji chińskiej. Wytworzono wówczas, w porównaniu z analogicznymi kulturami w innych częściach świata, oszałamiającą ilość i różnorodność przedmiotów wykonanych ze stapiania miedzi i cyny. Liczby same mówią za siebie: w grobie Shang z XII w. p.n.e. znaleziono 1,6 t różnorodnych przedmiotów, z V w. p.n.e. – blisko 10 ton, samo naczynie rytualne fangding z okresu Shang waży 875 kg.
W średnim biegu Huang He tworzyło się wówczas ognisko najbardziej w tym rejonie rozwiniętej kultury materialnej, która z neolitu przeobraziła się w epokę brązu. Nie ulega wątpliwości, że ze względu na swe położenie obszar będący kolebką chińskości (kultura powstała na skrzyżowaniu odwiecznych szlaków wiodących przez Azję Wschodnią) cywilizacyjnie od swych początków nie był tworem jednolitym. Wchłaniał różne wpływy i sam również wywierał wpływ na otoczenie, a lud chiński asymilował inne społeczności. Okoliczne plemiona żyły na o wiele niższym poziomie, dlatego sukcesywne wchłanianie ich było dosyć prostą sprawą.
Brąz w Chinach pojawił się o wiele później niż w innych kręgach cywilizacyjnych, ale importem w Chinach nie jest. Odznacza się specyficznymi i lokalnymi proporcjami między ilością używanych do stopu metali i domieszek, a także unikatową technologią (o czym napiszę w następnym poscie). Do uzyskania stopu nie trzeba było większych temperatur niż te, które uzyskiwano w piecach garncarskich. Dlatego porcelanę odkryto dużo później, gdyż wymagała dużo wyższej temperatury i ulepszenia konstrukcji pieca garncarskiego. Chińczycy dokonując samodzielnego wynalezienia brązu i stając się najbardziej zaawansowanym w rejonie narodem objęły zdecydowane przodownictwo wśród ludów Azji Wschodniej. Od tej pory będą centrum kulturalnym promieniującym na kraje ościenne: Mandżurię, Koreę, Japonię i Wietnam. Ta przewaga trwała co najmniej do końca dynastii Song (960 – 1278 r.), a więc prawie trzy tysiąclecia.
EPOKA BRĄZU 1
CDN
Źródło: Starożytne Chiny – Maurizio Scarpari, Folio, 2007; Dzieje kultury chińskiej – Mieczysław Jerzy Kunstler, PWN, 2008;
Notki powiązane:
Wytop brązu
Kultury Erlitou i Erligang
Chińskie brązy
Maska taotie
Dzwony z brązu
Instrumenty muzyczne w grobowcu markiza Yi
Grobowiec markiza Yi - brązy
Grobowiec markiza Yi - wyroby z laki i nefrytu
Ceremonialny ding
Chiny u Europejczyka, który stara się poznać odrębność obyczajowości, bogactwo kultury i historii wywołują całkowity zawrót głowy.
POLECAM aplikację na Android "Odkryj Chiny" – poza Polską "Ancient China". Oprócz możliwości poznania pięknych okolic w Chinach, ściągnięcia na pulpit zdjęć w rozdzielczości HD, w formie gry sprawdzimy naszą wiedzę o tych miejscach.
Nagroda za rok 2014 „Poetry&Paratheatre” w kategorii: Popularyzacja Sztuki - Motywy przyrodnicze w poezji chińskiej
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura