BLOG
Bank Anglii podjął decyzję, że nowy banknot 50-funtowy (najwyższy istniejący nominał banknotów brytyjskich), który wejdzie do obiegu w 2021 roku, będzie upamiętniał Alana Turinga (1912-1954), wybitnego matematyka i pioniera elektronicznej techniki obliczeniowej.
Jednym z głównych tytułów Turinga do sławy, jest jego udział w złamaniu podczas II wojny światowej niemieckich szyfrów maszynowych, w tym szyfru udoskonalonych wersji Enigmy, i jej niemieckich następców, oraz stworzenie w tym celu pierwszych komputerów, najpierw elektromechanicznych (Bombe) potem elektronicznych (Colossus). W świadomości zbiorowej społeczeństw Zachodu, Turing jest "człowiekiem który złamał Enigmę", a narracja na temat tego osiągnięcia zazwyczaj pomija wkład polski w jej złamanie.
Enigma została po raz pierwszy złamana w 1932 roku przez kryptologow Biura Szyfrów polskiego Sztabu Generalnego, a 25 lipca 1939 roku Polska przekazała Wielkiej Brytanii i Francji opis użytych w tym celu metod matematycznych, materiały pomocnicze, maszynę Enigma zrekontruowaną w Polsce na podstawie matematycznego modelu, oraz rysunki techniczne "bomby kryptologicznej", elektromechanicznego urządzenia ułatwiającego łamanie kluczy szyfrowych Enigmy, które stało się podstawą do skonstruowania przez Turinga znacznie większej jego wersji, o dużo wyższej mocy obliczeniowej, które w Bletchley Park nazwano 'Bombe'.
Jakkolwiek alianci zachodni uznali długo po wojnie, opornie i niechętnie, polski wkład w złamanie Enigmy, to nie jest to wiedza powszechna. Dla każdego, kto nie podejmie gruntownej kwerendy literatury, złamanie Enigmy to Turing i Bletchley Park.
Pierwszeństwo Polaków niczego nie ujmuje jakości umysłu Turinga, który podczas wojny odgrywał kierowniczą rolę w walce z ciągłymi udoskonaleniami niemieckich systemów szyfrujących (dodatkowe rotory, dodatkowe połączenia, zmiany konfiguracji maszyn szyfrujących, stale rosnąca liczba możliwych kombinacji szyfrowych).
Turing stworzył od podstaw teorię elektronicznych maszyn obliczeniowych, dużo później nazwanych komputerami.
Jego "Colossus", pierwszy elektroniczny komputer zbudowany na lampach elektronowych, tajny jeszcze długo po wojnie, rozwijający moc obliczeniową 500 kiloflops (500 tysięcy floating point operations [operacje wielopozycyjne] na sekundę), został wykorzystany od 1943 roku do złamania szyfru niemieckich radiodalekopisów Lorenz SZ, używanych przez Luftwaffe.
Lorenz SZ miał 12 rotorów (Enigma początkowo trzy, a później cztery), a liczba możliwych kombinacji szyfrowych wynosiła 2 do potęgi 250 – liczba większa od liczby atomów w pojedynczej galaktyce. Złamano ten system tak samo jak Enigmę - wyszukując błędy obsługi i odstępstwa od prawidłowych ustawień, ale skala problemu wielokrotnie przekraczała problem Enigmy.
Oddajmy zatem Turingowi, co jego, ale jednocześnie miejmy świadomość, że początkiem tych sukcesów była praca trzech młodych polskich matematyków z warszawskiego Biura Szyfrów: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Bez ich modelu matematycznego wczesnej wojskowej Enigmy (trzy rotory) i innowacyjnych metod rekonstrukcji kluczy szyfrowych, Turing być może w ogóle nie rozwiązałby Enigmy, albo rozwiązałby ją znacznie później, zmuszony do odkrywania teorii od nowa.
Wedle znanej opinii generała Eisenhowera, wczesne złamanie Enigmy skróciło II wojnę światową o co najmniej dwa lata, i ocaliło życie milionów żołnierzy i cywili.
Po tym przydługim wstępie mam pytanie: Skoro Brytyjczycy umieścili twarz Alana Turinga i symbole jego pracy kryptoanalitycznej na banknocie 50-funtowym, czy walczące ze sobą plemię Polaków mogłoby na chwilę wznieść się ponad przyziemność, i umieścić na banknocie znajdującym się w powszechnym użyciu (powiedzmy 20 albo 50-złotowym) portrety trzech skromnych młodych matematyków z Poznania?
Codzienna obecność tych twarzy w przestrzeni publicznej moglaby wiele osób, w Polsce i na świecie, skłonić do zapoznania się z dostępną literaturą, w której można przeczytać kto i kiedy naprawdę złamał Enigmę.
To są ludzie, z których każdy Polak może być dumny, bez względu na poglądy polityczne i preferencję seksualną.
PS: Sir Dermot Turing, siostrzeniec Alana Turinga, w wywiadzie dla BBC o roli Polaków w złamaniu Enigmy.
https://www.bbc.com/news/av/uk-37666005/alan-turing-s-nephew-on-how-poles-helped-crack-enigma-code
