Rację ma bowiem skarżący, gdy podnosi, że przedmiotowe postanowienie zostało wydane z rażącym naruszeniem przepisu prawa karnego wykonawczego, wskazanym w zarzucie kasacji.
Bezsporne jest, że przed wydaniem postanowienia w przedmiocie całkowitego lub częściowego umorzenia kary grzywny, zgodnie z dyspozycją art. 51 k.k.w., Sąd Rejonowy w M. powinien był ustalić i rozważyć:
- czy skazany z przyczyn od niego niezależnych nie jest w stanie uiścić grzywny (ustalenie braku możliwości uiszczenia grzywny następuje adwokat lodz w pierwszej kolejności poprzez podjęcie próby wyegzekwowania grzywny, jednak ani z akt głównych, ani wykonawczych nie wynika, aby wyrok w zakresie grzywny został skierowany do wykonania, ani też, by komornik stwierdził bezskuteczność egzekucji),
- czy możliwe i celowe jest wykonanie zastępczej kary ograniczenia wolności lub zastępczej kary pozbawienia wolności (art. 45 i 46 k.k.w.),
- czy zachodzą przesłanki do całkowitego lub częściowego umorzenia kary grzywny, w szczególności poprzez procesowe sprawdzenie okoliczności faktycznych podawanych przez skazanego (por. Z. Hołda, K. Postulski: Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2007, s. 254-259).
Z uzasadnienia postanowienia wynika, że Sąd Rejonowy w M. nie rozważał kwestii bezskuteczności egzekucji kary grzywny, jak też potrzeby orzeczenia kary zastępczej. Z kolei okoliczności podane przez skazanego podzielił bez przeprowadzenia jakichkolwiek czynności sprawdzających. Nie skonfrontował ich nawet z danymi wynikającymi z dokumentów znajdujących się w ujawnionych aktach sprawy VI K 343/08.
Tymczasem ze znajdujących się tych aktach odpisów z ksiąg wieczystych wynika, że M. T. jest właścicielem zarówno gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,88 ha (k. 53), ja i współwłaścicielem w 1/4 nieruchomości o powierzchni 21,85 ha, położonej w K. W. (k. 54).
Na rozprawie w dniu 3 lutego 2009 r. M. T. podał, że jest właścicielem nieruchomości o powierzchni 2,88 ha wraz zabudowaniami oraz posiada udział w lesie o powierzchni 18 ha. Otrzymuje rentę w wysokości 512 zł, żona zaś wynagrodzenie w wysokości około 900 zł. Ma jedno dziecko na utrzymaniu. Pobiera tzw. dopłaty do produkcji rolnej.
Należy przy tym zauważyć, że ta ostatnia informacja jest o tyle istotna, iż dopłaty są przyznawane wyłącznie wtedy, gdy gospodarstwo prowadzi produkcję rolną, co przeczyłoby tezie, że stan zdrowia skazanego uniemożliwia mu jakąkolwiek pracę.
Trafnie wskazuje Prokurator Generalny, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono m.in. pogląd, iż przesłanką stwierdzenia niemożliwości i nierealności uiszczenia grzywny i kosztów jest bezskuteczność egzekucji. Stąd też domaganie się umorzenia w całości tych należności, bez uprzedniego postępowania egzekucyjnego, jest przedwczesne. Dopiero bowiem po bezskutecznych czynnościach egzekucyjnych podjętych przez komornika i po stwierdzeniu przez niego niemożności ściągnięcia należności w drodze egzekucji istnieje możliwość ich umorzenia. Tak więc możliwość taką sąd rozważa dopiero wówczas, gdy nie istnieje szansa przymusowego ściągnięcia należności oraz gdy nie byłoby możliwe wykonanie grzywny w formach zastępczych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2006 r., WZ 10/06, R-OSNKW 2006, poz. 642).
Podkreślono też, że oświadczenie skazanego o braku jakiegokolwiek majątku umożliwiającego uiszczenie grzywny bez stosownej urzędowej weryfikacji stanu jego majątku, zwłaszcza w sytuacji wykonywania przez skazanego stałej pracy zarobkowej, nie może stanowić dla sądu wystarczającego dowodu dla stwierdzenia bezskuteczności egzekucji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., WZ 28/05, R-OSNKW 2005, poz. 1047).
Skoro trafna jest konstatacja z kasacji, że Sąd Rejonowy w M. rozpoznał sprawę z naruszeniem wymogów art. 51 k.k.w., to Sąd Najwyższy z mocy art. 537 § 2 k.p.k. uchylił zaskarżone orzeczenie i sprawę w przedmiocie wniosku skazanego M. T. o umorzenie grzywny i kosztów sądowych przekazał Sądowi Rejonowemu w M. do ponownego rozpoznania.
