Ballada o Okrzei
….
Rok 1904 był zły dla rosyjskich robotników. Ceny podstawowych towarów rosły tak szybko, że płace realne spadły o 20 proc. Kierownictwo ruchu robotniczego chce przejąć Ochrana. W grudniu w Zakładach Putiłowskich zwolniono czterech członków związku zawodowego, który w 1903 r. założył pop Gapon, agent Ochrany. Związek zawodowy - Zgromadzenie Robotników Rosyjskich w ciągu roku powiększył się do ponad 9000 członków.
Gapon organizuje marsz pod Pałac Zimowy.
Car Mikołaj II zaniepokoił się tymi wydarzeniami i pisał w swoim pamiętniku: „Od wczoraj wszystkie fabryki i warsztaty w Petersburgu strajkują. Sprowadzono wojska z otoczenia dla wzmocnienia garnizonu. Robotnicy zachowywali się spokojnie dotychczas. Ich liczbę szacuje się na 120 000. Na czele związku robotniczego jakiś pop-socjalista Gapon. Mirski (minister spraw wewnętrznych) przyszedł wieczorem z raportem o podjętych środkach."
Pokojowa manifestacja 22 stycznia 1905 roku zostaje rozbita przez kozaków. W demonstracji bierze udział 100 tysięcy ludzi, zabitych i rannych jest ponad 1000, w tym kobiety i dzieci. "Krwawa niedziela" pociągnęła za sobą falę niezadowolenia wielu grup społecznych w Rosji i Królestwie Polskim i wybuch Rewolucji 1905 roku.
Ojciec Gapon uciekł bez obrażeń z miejsca zdarzenia znalazł schronienie w domu Maksyma Gorkiego: „Gapon jakimś cudem przeżył, śpi w moim domu. Teraz mówi, że nie ma już cara, kościoła, Boga. człowiek, który ma wielki wpływ na pracowników zakładów Putiłowa. Ma naśladowców blisko 10 000 ludzi, którzy wierzą w niego jako w świętego. On poprowadzi robotników prawdziwą ścieżką”
Rewolucja na terenie Kongresówki trwa od 1905 do 1907 roku, strajki, manifestacje, walki uliczne. Jedną z form są akcje terrorystyczne jak tzw. "Krwawa Środa" podczas której bojowcy PPS dokonują w ciągu jednego dnia 80 zamachów na funkcjonariuszy carskich i zamachy bombowe na cyrkuły. Inną formą są akcje ekspropriacyjne jak ten pod Rogowem gdy 42 bojowców i 6 instruktorów OB zajmuje pociąg wiozący carskie fundusze.
Jednym z bohaterów PPS, Rewolucji 1905 roku i ballad śpiewanych w Warszawie staje sie Stefan Okrzeja. Można powiedzieć, że demonstracje poprzedzające wybuch rewolucji w Rosji rozpoczęły się w Warszawie już w 1904 roku. Rozpędzona manifestacja w obronie Marcina Kasprzaka sprawia, że na następne utworzona zostaje grupa bojowa do ochrony. Znalazł się w niej Okrzeja. Grupa uzbrojona zostaje w 38 rewolwerów przemyconych z zagranicy przez Walerego Sławka, który później, w okresie międzywojennym trzykrotnie pełnił funkcję premiera Polski, będąc zarazem jednym z najbliższych współpracowników Piłsudskiego. Kozacy odtąd już przestają być bezkarni.
Gdy pod koniec XIX wieku następuje apogeum rusyfikacji, cyrylica nie zastępuje alfabetu łacińskiego tylko ze względu na brak głosek "ą"i "ę" to Rewolucja 1905 przynosi na ziemiach polskich pozytywne skutki, załamanie rusyfikacji, język polski powraca do części szkół i urzędów, cenzura przestaje być już tak dotkliwa, kościół prześladowany.
Ballada o Okrzei
Posłuchajcie bracia mili
o Okrzei powieść znaną,
Ażebyśmy tak walczyli,
za ideę ukochaną.
Był to chłopiec piękny, młody,
Wyście o nim nie wiedzieli
A jak rzucił bombę w cyrkuł,
Dostał się do Cytadeli
W Cytadeli długo siedział,
Mścili się nad nim katowie,
Ciało mu nad ogniem piekli,
Myśleli, że im co powie.
On nie wydał choć męczony
Swoich ukochanych braci,
Więc się długo nad nim mścili
Ci przeklęci carscy kaci.
Wieszaj bracie! po cóż stoisz?
Polak śmierci się nie lęka.
Każdy widzi, że się boisz,
Bo drży ci katowska ręka.
Jam za wolność ciągle walczył,
Wiem, co polska konstytucja
I ostatni okrzyk wznoszę:
Niechaj żyje rewolucja!
