Leków brakuje nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie. Po raz pierwszy w historii Komisja Europejska opublikowała wykaz leków o krytycznym znaczeniu. Zawiera aż 200 substancji leczniczych.
Wszystko po to, by chorzy i lekarzy nie stawali przed często dramatycznym pytanie gdzie znaleźć lek ratujący zdrowie, a w wielu przypadkach życie. W opracowaniu listy udział wzięli eksperci z Europejskiej Agencji Leków (EMA) oraz odpowiadających jej urzędów ze wszystkich krajów członkowskich.
Dokonano przeglądu wszystkich substancji czynnych zawartych w lekach, czyli dzięki którym wybrano 600 najbardziej istotnych z punktu widzenia europejskiego i krajowych systemów opieki zdrowotnej by w efekcie sporządzić wykaz 200 substancji o kluczowym znaczeniu dla zdrowia publicznego. Unijna lista zostanie rozszerzona w 2024 r., a następnie będzie aktualizowana co roku.
Doświadczenia z pandemii koronawirusa
Pomysł opracowania wykazu „najważniejszych” leków to efekt doświadczeń z pandemii COVID – 19, kiedy to zostały zerwane łańcuchy dostaw i w aptekach brakowało nawet tak podstawowych leków, jak paracetamol. Wtedy właśnie na dobre zaistniał termin „leki krytyczne”. Oznacza on leki niezbędne do zapewnienia ciągłości leczenia i wysokiej jakości opieki zdrowotnej w Europie. Lek jest uważany za krytyczny, jeśli jest stosowany w poważnych chorobach i nie można go łatwo zastąpić innymi lekami, na przykład w przypadku niedoboru. Publikacja unijnego wykazu nie będzie miała wpływu na istniejące lub powstające krajowe wykazy leków o krytycznym znaczeniu, jest ich uzupełnieniem.
To, że lek znajdzie się wykazie nie oznacza automatycznie, że na pewno w przyszłości będzie go brakować. Na pewno jednak oznacza, że należy zrobić wszystko by go nie brakowało. Z punktów widzenia pacjentów i lekarzy wprowadzenie listy nie ma wpływu proces leczenia, bo leki znajdujące się w wykazie mogą być nadal przepisywane i stosowane przez pacjentów i pracowników służby zdrowia w zwykły sposób. Planowane są jednak zmiany w przepisach unijnego prawa farmaceutycznego polegające na wprowadzeniu dodatkowych wymogów w zakresie raportowaniu obrotu lekami dla firm, które za to taki obrót odpowiadają. Wszystko po to by lepiej kontrolować dystrybucję ważnych medykamentów.
Monitoring obrotu lekami w UE
Sprawa braku leków jest na tyle poważna, że pomimo wielu różnic pomiędzy poszczególnymi krajami UE, także dotyczącymi organizacji i finansowania systemów opieki zdrowotnej, a jak i niekiedy sprzecznymi interesami przemysłu farmaceutycznego w poszczególnych krajach, w przypadku tworzenia listy leków udało się stworzyć sojusz ponad podziałami. Dzięki powstała Grupa Sterująca ds. Niedoborów i Bezpieczeństwa Produktów Leczniczych (MSSG) realizująca monitoring obrotu lekami w krajach członkowskich UE. I jak się okazało od razu musiała działać, bo po gwałtownym wzroście liczby zakażeń dróg oddechowych w całej UE zimą 2022-23, znacznie zwiększyło się zapotrzebowanie na antybiotyki, takie jak amoksycylina (sama i w połączeniu z kwasem klawulanowym ), zwłaszcza do stosowania u dzieci.
Dlatego właśnie w lipcu MSSG wydała specjalne zalecenia by zapewnić dostępność kluczowych antybiotyków stosowanych w leczeniu infekcji dróg oddechowych jesienią i zimą 2023-24. Dotyczy to szczególnie wspomnianej amoksycyliny, penicyliny V, azytromycyny, klarytromycyny, ceftriaksonu, cefotaksymu oraz piperacyliny-tazobaktamu.
Lista krytycznych leków
Obecnie unijna lista o krytycznym znaczeniu obejmuje substancje stosowane m.in. w leczeniu chorób układu pokarmowego i metabolicznych (insuliny, esomeprazol, atropina), chorób układu krwionośnego (heparyna, warfaryna, fibrybogen), chorób sercowo-naczyniowych (lidokalina, dopamina, epidefryna, adenozyna, proplanolol), leki hormonalne o działaniu ogólnym (glukagon, hydrokortyzon, oksytocyna), do stosowania ogólnego w infekcjach (ampicylina, amoksycylina, azytromycyna, izoniazyd, ryfampicyna), leki przeciwwirusowe, immunoglobuliny, szczepionki (m.in. przeciw grypie, wściekliżnie, WZW), leki przeciwnowotworowe, immunosupresyjne (ifosfamid, dakarbazyna, treosulfan, karboplatyna, mitomycyna, talidomid), przeciwbólowe, przeciwpsychotyczne, przeciwpadaczkowe, przeciwlękowe, stymulujące (fentanyl, ketamina, paracetamol ,klonazepam, haloperidol, diazepam, kofeina),a także tuberkulina atropina kwas folinowy nalokson.
W razie potrzeby lista zostanie rozszerzona w 2024 r., a następnie będzie aktualizowana co roku.
Fot. zdjęcie ilustracyjne/Pixabay
Tomasz Wypych
