W 2024 roku, pierwszy raz od kilkunastu lat, nasz kraj zanotował duży spadek liczby samobójstw — o 7 proc., poniżej 5 tys. osób. Co najważniejsze, największy, bo aż 12-procentowy, dotyczył grupy dzieci i młodzieży do 19. roku życia.
WAŻNE: Jeśli czujesz, że jesteś w kryzysie psychicznym, zmagasz się z depresją, zadzwoń pod numer Telefonicznego Centrum Wsparcia: 800 70 2222. Więcej ważnych numerów na końcu artykułu.
Liczba samobójstw w Polsce spadła pierwszy raz od lat
– Jest więc światełko nadziei. Jeżeli chodzi o próby samobójcze, tu mamy niewielki wzrost w populacji ogólnej – o około 6 proc., a w przypadku dzieci – o około 3 proc., więc w tym przedziale wiekowym mamy wyhamowaną tendencję wzrostową – mówi dla agencji Newseria dr Halszka Witkowska z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, ekspertka Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym i wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.
Z raportu Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym, zawierającego dane Komendy Głównej Policji, wynika, że w 2024 roku liczba samobójstw w Polsce wyniosła 4845, podczas gdy dekadę wcześniej było ich 6165 (spadek wyniósł 21,4 proc.). Tylko w ciągu ostatniego roku liczba ta spadła o prawie 400 przypadków, czyli 7,4 proc. To największy spadek od 10 lat. Z danych Policji wynika, że każdego dnia w Polsce około 13 osób odbiera sobie życie, a 11 z nich to mężczyźni. Wśród osób w wieku od 19 do 64 lat, 86 proc. samobójstw popełniają mężczyźni. W grupie poniżej 19 lat odsetek dziewcząt odbierających sobie życie wynosi 43 proc.
Ekspertka: Wciąż wiele wyzwań, ale są efekty działań
– Na zachowania samobójcze z jednej strony wpływają czynniki indywidualne, z drugiej strony czynniki sytuacyjne, środowiskowe, a potem społeczne i kulturowe. Czynniki społeczne to takie jak wojna w Ukrainie, pandemia, kryzys ekonomiczny. Nie wiemy, w jaki sposób one się odbiją na mieszkańcach terenów, które zostały dotknięte najbardziej, więc trudno w tej chwili prognozować. Pamiętajmy też, że to, jak duży jest kryzys, to jedna kwestia, ale druga kwestia to, czy osoby, które go doświadczają, mają odpowiednie zasoby, żeby sobie z nim poradzić. Trudno mówić o prognozach na przyszłość, natomiast na pewno trzeba zwrócić uwagę na fakt, że podjęte działania w Polsce zaczynają przynosić efekty, więc trzeba je po prostu wzmocnić i kontynuować – podkreśla dr Halszka Witkowska.
Reforma psychiatrii w Polsce: co już się zmieniło?
Znaczenie dla zdrowia psychicznego ma trwająca reforma polskiej psychiatrii. Jej celem jest odwrócenie dotychczasowego modelu, opartego na szpitalach, na rzecz wsparcia środowiskowego. Od 2020 roku zostało stworzonych 500 placówek świadczących wsparcie środowiskowe dla dzieci i młodzieży. W każdym województwie działa Ośrodek Wysokospecjalistycznej Całodobowej Opieki Psychiatrycznej. Wolniej zmiany zachodzą w psychiatrii osób dorosłych. Od 2018 roku trwa pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego — najdłuższy w historii — wydłużony do końca tego roku. Wtedy obejmie 80 proc. populacji kraju, obecnie – tylko 50 proc.
– Jest coraz więcej miejsc pomocowych w Polsce. Oczywiście jeszcze nie w każdym miejscu, bo są nadal wsie, małe miasteczka, ale także czasami duże miasta, gdzie są kolejki. Mimo wszystko jest coraz większy dostęp do pomocy. Są Centra Zdrowia Psychicznego, są środowiskowe punkty wsparcia dla dzieci i młodzieży, więc mamy coraz więcej takich miejsc i miejmy nadzieję, że to wpłynie na zmniejszającą się liczbę samobójstw albo będzie zasobem pozytywnym w momencie, kiedy przyjdzie nam się mierzyć z kolejnym poważnym kryzysem społecznym – ocenia ekspertka Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.
Biuro ds. Zapobiegania Samobójstwom podjęło już kilka tysięcy interwencji. Zostało przeprowadzonych ponad 700 wywiadów z ekspertami, w których zawarta jest promocja pierwszej pomocy emocjonalnej oraz tego, jak zauważyć kryzys samobójczy i jak zareagować. W pierwszej pomocy emocjonalnej należy się trzymać zasady 4Z: zauważyć, zapytać, zaakceptować i zareagować.
Gdzie szukać pomocy psychologicznej w kryzysie?
– Pierwsze to zauważyć człowieka w kryzysie. Ważne jest, żebyśmy znali sygnały ostrzegawcze, takie jak wycofanie się z towarzystwa, niechęć do podejmowania aktywności, mówienie o tym, że jest się beznadziejnym, spadek poczucia własnej wartości. Druga kwestia to zadawanie pytań: z czym się mierzysz, czy masz myśli samobójcze — to jest bardzo ważny element. Trzecie to zaakceptowanie tego, że obecne problemy dla kogoś są wystarczająco duże, aby on faktycznie myślał o śmierci. Dopiero czwarty krok to zareagować — czyli udzielić pomocy, ale także zachęcić do spotkania ze specjalistą – radzi dr Halszka Wasilewska.
Osoby w stanie kryzysu psychicznego mogą znaleźć wsparcie m.in. tutaj:
- Bezpłatny Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
- Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”: 800 12 00 02
- Bezpłatny Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12
- SOS 800 12 12 12 – 800121212.pl
- Telefoniczne Centrum Wsparcia: 800 70 2222
- Mailowe wsparcie psychologiczne Kampanii Przeciw Homofobii: bezpieczniej@kph.org.pl
- Mailowe wsparcie psychologiczne Lambdy: poradnictwo@lambdawarszawa.org.pl
Tomasz Wypych
Fot: Tabliczki z napisem "Nie rezygnuj z życia" na moście Świętokrzyskim w Warszawie, Paweł Supernak/PAP
Inne tematy w dziale Rozmaitości
