W całym kraju trwają rolnicze protesty, bo uprawa zbóż i produkcja rolna w Polsce nie tylko coraz mniej się opłaca, ale coraz częściej przynosi straty. Twarde dane nie kłamią, bardzo wzrosły kwoty, których zadłużeni rolnicy nie są w stanie spłacać w terminie.
Dane o długach rolników
Na koniec trzeciego kwartału 2023 (nowych danych jeszcze nie ma) w Krajowym Rejestrze Długów (KRD) było tylko o niecałe 4 proc. mniej rolników niż rok wcześniej. Według Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor i bazy informacji kredytowych BIK, zaledwie o 2 proc. spadła liczba dłużników z kategorii uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo. Zadłużenie wymienionych grup wzrosło odpowiednio o 5,8 proc. i 0,2 proc., a w przypadku średnich kwot długów widać wzrosty rok do roku aż o 10 proc. i 2,5 proc.. Według ekspertów w najbliższym czasie rolnicy mogą mieć jeszcze większe trudności.
– Dane te mogą wskazywać, że problemy dotyczą tylko wybranych kierunków produkcji, a nie całego rolnictwa. Wiele gospodarstw otrzymało bezpośrednie lub pośrednie wsparcie w związku z COVID-19 czy wojną, co zmniejszyło presję na zaciąganie kredytów. Dodatkowo, zadłużonych rolników może ubywać z powodu procesów koncentracji zachodzących w rolnictwie i spadku liczby gospodarstw rolnych w Polsce. Nie bez znaczenia jest tu niechęć do zadłużania się przy tak wysokich stopach procentowych – komentuje dr hab. Mariusz Hamulczuk z Katedry Ekonomii Międzynarodowej i Agrobiznesu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Jak stwierdza dr inż. Agnieszka Ginter z Wydziału Nauk Rolniczych na Uniwersytecie w Siedlcach, spadki liczby dłużników są niewielkie. Sytuację z zadłużonymi rolnikami należy postrzegać jako niepokojącą, szczególnie w małych gospodarstwach. Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na obecnie trudne do przewidzenia uwarunkowania produkcji rolnej, w tym geopolityczne, które niekorzystnie wpłynęły na rynek rolny. Najważniejsza w kwestii zadłużenia jest jego obsługa, czyli zdolność rolników do terminowego regulowania należności.
Sytuacja jest niepokojąca
Z danych KRD także wynika, że statystyczny rolnik – przedsiębiorca z tego rejestru zalegał ze spłatą zobowiązań średnio 955 dni, wcześniej było to 795 dni. Jak stwierdza dr inż. Agnieszka Ginter, dane te wskazują na brak płynności finansowej producentów rolnych. Ich kontrahenci spóźniają się z zapłatą za towary, co ma miejsce w praktyce gospodarczej. Spadek dochodów rolniczych oznacza mniejsze możliwości wywiązywania się z zobowiązań, zwłaszcza długoterminowych, a wydłużenie tego okresu jest niepokojące, ale nie wydaje się zaskakujące.
- W mojej ocenie, prezentowane dane z rejestrów nie oddają rzeczywistych problemów finansowych, ponieważ sytuacja rolników jest dużo gorsza. Wielu z nich ma długi, ponieważ produkcja jest nieopłacalna i związana z licznymi ryzykami, na które oni nie mają wpływu. Mowa tu choćby o cenach skupu. W efekcie wytwórcy nie uzyskują nawet pokrycia wyłożonych środków finansowych na uruchomienie produkcji. Ponadto, w KRD umieszczani są dłużnicy, którzy zaciągnęli zobowiązania w firmach mających podpisane umowy z Biurami Informacji Gospodarczej - analizuje Adrian Parol, radca prawny i doradca restrukturyzacyjny.
Dane KRD pokazują, że długi rolników wynoszą 274 mln zł, o 5,8 proc. niż rok wcześniej. A Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor i bazy informacji kredytowych BIK obejmujący nie tylko rolników, ale także m.in. hodowców zwierząt pokazuje, że mają oni do oddania ponad pół miliarda złotych (516 mln zł).
- Takie liczby potwierdzają pogorszenie koniunktury, co wynikało m.in. z badania opinii rolników przeprowadzonego przez GUS. W czerwcu ponad 50 proc. respondentów wskazało, że ich ogólna sytuacja pogorszyła się w ciągu minionego półrocza. Natomiast, w mojej opinii, nie jest to bardzo silne nominalne pogorszenie sytuacji, biorąc pod uwagę ujęcie realne i panujące w Polsce trendy inflacyjne, tzn. wzrost cen nawozów, energii czy sprzętu używanego do produkcji – mówi dr hab. Marusz Hamulczuk.
Czy będzie lepiej? To zależy od decyzji nowego rządu
Średnie zadłużenie rolnika – przedsiębiorcy wyniosło 73,4 tys. zł, o 10 proc. więcej niż rok wcześniej, grupy obejmującej także hodowców zwierząt aż 329,9 tys. zł, a rok wcześniej było to 322,7 tys. zł.
Radca prawny Adrian Parol podkreśla, że na ww. wyniki wpływ ma znaczący wzrost kosztów produkcji w ostatnich miesiącach, co jest związane z wysoką inflacją. Ceny skupu poszły w górę, ale rolnicy i tak nie otrzymują za swoją pracę ekwiwalentnego wynagrodzenia.
- Dalsza sytuacja rolników będzie zależała w dużej mierze od decyzji nowego rządu. Mam nadzieję, że zostanie wdrożony program, który ochroni ich przed znaczącymi wahaniami cen skupu produktów rolnych. I ewentualnie pojawi się też rozwiązanie umożliwiające pozyskiwanie finansowania gwarantowanego przez państwo. Ono wreszcie powinno zainteresować się rolnikami – podsumowuje Parol.
– Sytuacja w rolnictwie może ulec drobnej poprawie. Perspektywy zmian koniunktury ogólnie wydają się być nieco lepsze. A z reguły to powoduje wzrosty inwestycji i zadłużenia. Główną determinantą zwyżek zadłużenia są jednak spadki stóp procentowych, a za tym idzie wzrost dostępności kredytów i skłonności gospodarstw rolnych do ich zaciągania. Zatem może zwiększyć się zarówno liczba zadłużonych rolników, jak i średnia kwota zadłużenia – prognozuje ekspert z SGGW w Warszawie.
Należy przypuszczać, że spłata zobowiązań stanie się coraz większym problemem dla rolników. Może to spowodować spiralę nadmiernego zadłużania się. W opinii ekspertki sytuacja w rolnictwie nie napawa optymizmem. Długi i okres ich spłaty mogą ulegać zwiększeniu. Nie jest też wykluczone, że rolnicy, w obliczu braku środków finansowych, będą podejmować kolejne zobowiązania. Zrobią to, bo nie będą mieli wyjścia.
Tomasz Wypych
Na zdjęciu protest rolników w Mazowieckiem, fot. PAP/Przemysław Piątkowski
Czytaj także:
