Czy fakt, że właściciel pojazdu płaci podatki w Warszawie powoduje, że auto jest bardziej ekologiczne? Z uchwały Rady Miasta Stołecznego Warszawy o strefie czystego transportu wynika, że tak może być. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi stołeczny Ratusz o wyjaśnienia.
RPO sprawdził, czy uchwała Rady m. st. Warszawy w sprawie ustanowienia strefy czystego transportu są zgodne z ustawą o elektromobilności i paliwach alternatywnych, nie naruszają konstytucyjnych standardów praw i wolności obywateli oraz prawa do równego traktowania przez władze publiczne.
Wątpliwości RPO wzbudziły postanowienia, określające pojazdy dodatkowo wyłączone od zakazu wjazdu do zielonej strefy. Chodzi o wymogi, jakie muszą spełniać auta z silnikami benzynowymi i z silnikami diesla w zakresie norm spalania, by nie podlegać zakazowi wjazdu do strefy.
Zakaz wjazdu z silnikami spalinowymi do centrum Warszawy
Okazało się, że auta z silnikami benzynowymi mogą być wyposażone w silniki spełniające niższe unijne normy niż te z silnikami diesla. Zakaz wjazdu do strefy nie obowiązuje pojazdów z silnikami benzynowymi o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t spełniające przynajmniej wymagania europejskiej normy emisji spalin Euro 2 lub wyprodukowane nie wcześniej niż w 1997 r. i samochody z silnikami diesla o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t spełniające przynajmniej wymagania europejskiej normy emisji spalin Euro 4 lub wyprodukowane nie wcześniej niż w 2005 r.
A od 1.01.2026 r. do 31.12. 2027 r. zakazowi wjazdu nie będą podlegać pojazdy samochodowe z silnikami benzynowymi o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t spełniające przynajmniej wymagania europejskiej normy emisji spalin Euro 3 lub wyprodukowane nie wcześniej niż w 2000 r. oraz z silnikami diesla o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t spełniające przynajmniej wymagania europejskiej normy emisji spalin Euro 5 lub wyprodukowane nie wcześniej niż w 2009 r.
Emisja tlenku węgla z aut - normy
Pojazd z silnikiem benzynowym spełniający normę Euro 2 powinien na każdy przejechany kilometr emitować nie więcej, niż 2,2 g tlenku węgla oraz 0,5 g tlenków azotu i węglowodorów. Natomiast przejechanie kilometra przez auto napędzane Dieslem, który spełnia normę Euro 4, ma gwarantować, że do atmosfery przedostanie się nie więcej niż 0,5 g tlenku węgla oraz 0,3 tlenków azotu i węglowodorów, a ponadto emisja cząstek stałych nie przekroczy 0,025 g. Z kolei emisja zanieczyszczeń z przejechania kilometra przez samochód z silnikiem benzynowym, który spełnia wymogi normy emisji spalin Euro 3, nie powinna przekraczać 2,3 g tlenku węgla, 0,2 g węglowodorów oraz 0,15 g tlenków azotu. Tymczasem spalanie paliwa w silniku diesla, który spełnia normę Euro 5, gwarantuje, że emisja zanieczyszczeń nie będzie większa niż 0,5 g tlenku węgla, 0,23 g tlenków azotu i węglowodorów oraz 0,005 g cząstek stałych.
Zdaniem RPO, porównanie to prowadzi do wniosku o istotnych różnicach pomiędzy pojazdami z silnikami benzynowymi oraz z silnikami diesla w zakresie wymogów dotyczących emisji zanieczyszczeń, które warunkują możliwość niepodlegania zakazowi wjazdu. Dotyczy to zwłaszcza emisji tlenku węgla, która w przypadku silników benzynowych jest kilkukrotnie większa niż silników diesla.
Z uzasadnienia projektu uchwały wynika, że skoncentrowano się głównie tlenkach azotu. Mają one negatywny wpływ na zdrowie ludzi, ale z uzasadnienia wynika, że nie są czynnikiem o największym wpływie na śmiertelność związaną z zanieczyszczeniem powietrza, pochodzącego z silników. Jest nim obecność w powietrzu cząstek stałych PM. Samochody napędzane silnikiem diesla, który spełnia normę Euro 4, nie emitują więcej niż 0,025 g cząstek stałych PM, o tyle norma Euro 2 przypisana do pojazdów z silnikami benzynowymi nie określa maksymalnej dopuszczalnej emisji cząstek stałych PM. Jeżeli chodzi o dopuszczalną emisję tlenków azotu, to silniki diesla spełniające normę Euro 3, emitują do atmosfery maksymalnie 0,5 g tych zanieczyszczeń, czyli tyle samo, co silniki benzynowe spełniające normę Euro 2. Jednak z zakazu wjazdu do strefy czystego transportu wyłączono pojazdy wyposażone w silnik wysokoprężny, który spełnia normę Euro 4 (maksymalna emisja tlenków azotu: 0,25 g).
Samochody nie spełniające norm spalania
Od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. z zakazu wjazdu do strefy wyłączono także pojazdy nie spełniające norm spalania, które stanowią własność albo są użytkowane na podstawie umów przez osoby zameldowane w stolicy, które tu rozliczały podatek PIT lub CIT. Czasowe uprawnienie do wjazdu do strefy przysługuje wszystkim mieszkańcom Warszawy, którzy tutaj rozliczali podatek dochodowy.
Uzasadnienie projektu nie wyjaśnia powodów, dla których czasowe prawo wjazdu do strefy pojazdami niespełniającymi wymogów w zakresie europejskich norm spalania obejmuje mieszkańców Warszawy, a więc nie tylko mieszkańców strefy czystego transportu, którzy rozliczali tu podatek i pomija tych, którzy nie rozliczają w niej podatku albo dopiero będą tu składać zeznanie podatkowe.
RPO: to różnicowanie uprawnień właścicieli aut
Sądy administracyjne dopuszczają różnicowania uprawnień mieszkańców w oparciu o kryterium rozliczania podatku w miejscu zamieszkania, ale w przypadku opłaty abonamentowej oraz opłaty za postój pojazdu w strefie płatnego parkowania, bo ktoś, kto płaci podatki na rzecz miasta, uczestniczy w kosztach utrzymania dróg, w tym objętych strefą płatnego parkowania. Jednak trudno znaleźć zależność pomiędzy rozliczaniem podatku dochodowego w Warszawie, a uprawnieniem do wjazdu autem niespełniającym norm emisji spalin do strefy czystego transportu, która z założenia jest obszarem dla pojazdów o zmniejszonej emisyjności zanieczyszczeń.
Dlatego RPO uznaje, że przepisy uchwały w sprawie strefy czystego transportu różnicują uprawnienia właścicieli aut wyposażonych w silniki benzynowe oraz diesla bez racjonalnych podstaw i prosi Urząd Miasta Stołecznego Warszawy o ustosunkowanie się do tych zastrzeżeń i wyjaśnienie przyczyn opisanego zróżnicowania.
Fot. PKiN w Warszawie/Wikipedia
Tomasz Wypych
