Mimo że płatności cyfrowe i mobilne zdobywają coraz większą popularność, Europejczycy wciąż najchętniej korzystają z gotówki. Najnowsze dane Europejskiego Banku Centralnego pokazują, że ponad połowa transakcji w strefie euro odbywa się w gotówce. Co więcej, sam EBC zaleca, by obywatele mieli zawsze przy sobie banknoty na wypadek kryzysu.
Gotówka nadal króluje w strefie euro
Mimo rosnącej popularności płatności cyfrowych, z danych opublikowanych przez Europejski Bank Centralny wynika, że gotówka ciągle odgrywa istotną rolę w transakcjach Europejczyków. W 2024 r. 52 proc. transakcji w strefie euro miało charakter gotówkowy. Pod względem wartości transakcji odsetek ten był znacznie mniejszy i wynosił 39 proc.
Transakcje gotówkowe wciąż przeważają w 14 z 20 krajów strefy euro, a w połowie z nich stanowią 45–55 proc. dokonywanych płatności. Gotówka jest najpowszechniej stosowana na Malcie (67 proc. płatności), a najrzadziej w Niderlandach (22 proc.). W ujęciu regionalnym przywiązanie do gotówki – przejawiające się zarówno w liczbie, jak i wartości dokonywanych płatności – utrzymuje się wyraźnie w południowej i wschodniej Europie, podczas gdy mieszkańcy krajów zachodnich i północnych chętniej dokonują transakcji bezgotówkowych.
Firmy wciąż cenią gotówkę za bezpieczeństwo i niezawodność
Z danych EBC dotyczących obrotu bezgotówkowego w firmach wynika, że w latach 2021–2024 odsetek przedsiębiorstw honorujących gotówkę w strefie euro spadł z 96 proc. do zaledwie 88 proc. Tuż za nią są karty płatnicze (85 proc.). Firmy zazwyczaj akceptują również polecenia przelewu (78 proc.), polecenia zapłaty (51 proc.) oraz płatności online lub mobilne (37 proc.).
Spośród firm, które akceptują gotówkę, 94 proc. spodziewa się, że będzie to robić nadal w ciągu najbliższych pięciu lat. Do tego 37 proc. firm preferuje płatności kartą, podczas gdy 25 proc. preferuje płatności gotówkowe, a 21 proc. – polecenia przelewu. Przy podejmowaniu decyzji o zaakceptowaniu środka płatniczego najważniejszymi kryteriami dla firm są bezpieczeństwo (94 proc.) i niezawodność (92 proc.). Firmy na ogół uważają, że gotówka jest lepsza pod względem ogólnych kosztów, niezawodności i prywatności w porównaniu z innymi metodami płatności (kartami i płatnościami mobilnymi). Większość firm (70 proc.) regularnie wpłaca gotówkę na swoje rachunki płatnicze.
Polacy trzymają gotówkę „na wszelki wypadek”
Dane ankietowe NBP pokazują, że ok. 1/3 Polaków korzysta wyłącznie z gotówki lub w większości dokonywanych płatności, a 69 proc. przyznało, że ma odłożoną gotówkę na wszelki wypadek. Konsumenci ankietowani przez EBC wśród głównych przyczyn polegania na gotówce deklarowali anonimowość i ochronę prywatności (41 proc.), większą świadomość dokonywanych transakcji (35 proc.) oraz komfort wynikający z natychmiastowego rozliczenia bez potrzeby oczekiwania na autoryzację (30 proc.).
Tylko 18 proc. badanych wskazało, że transakcje gotówkowe są bezpieczniejsze. Tymczasem rolę bezpieczeństwa w płatnościach gotówkowych podkreśliło aż 94 proc. firm, a 92 proc. zwróciło uwagę na niezawodność gotówki.
Co ciekawe, w jednej z ostatnich publikacji EBC zwrócił uwagę na rosnącą rolę gotówki w czasach kryzysu i wystosował jednoznaczną rekomendację dla Europejczyków – w ślad za rządami Holandii, Finlandii i Austrii – aby na wypadek nagłej sytuacji mieli przy sobie przynajmniej 70–100 euro na niezbędne wydatki przez pierwsze 72 godziny kryzysu.
Ograniczenia gotówki a walka z szarą strefą
Z argumentacją odwołującą się do względów bezpieczeństwa polemizują analitycy podkreślający znaczenie transakcji bezgotówkowych w zwalczaniu szarej strefy. W Polsce elementem ograniczania tego zjawiska jest wprowadzony w 2017 r. limit transakcji gotówkowych na poziomie 15 tys. zł dla płatności jednorazowej. W 2024 r. limit ten zmniejszono do 8 tys. zł dla płatności B2B, wprowadzając jednocześnie ograniczenie 20 tys. zł dla płatności konsumenckich.
Krótki okres funkcjonowania tych ograniczeń nie pozwala na miarodajną ocenę ich skutków w ograniczaniu nadużyć. Nie ma wątpliwości, że ograniczenia te nie są w stanie w pełni uniemożliwić dokonywania nietransparentnych transakcji. Do pewnego stopnia budują jednak kulturę uczciwości w transakcjach objętych obowiązkiem podatkowym. Mogą być też czynnikiem dodatkowo obniżającym zaufanie do instytucji publicznych.
Tomasz Wypych
Z tego artykułu dowiedziałeś się:
- Dlaczego mimo rozwoju płatności cyfrowych Europejczycy wciąż wybierają gotówkę
- Jakie znaczenie ma gotówka dla firm w strefie euro
- Jakie powody najczęściej wskazują konsumenci, wybierając płatności gotówkowe
- Jakie limity transakcji gotówkowych obowiązują obecnie w Polsce i czemu mają służyć
na zdjęciu: Bankomat w Szczecinie, zdjęcie ilustracyjne. fot. PAP/Marcin Bielecki
Inne tematy w dziale Gospodarka
