Tematyka świętych drzew, zamieszkałych przez siły nadprzyrodzone, znana jest od wieków w japońskiej legendzie.
Do czasów współczesnych, w wielu przedstawieniach, filmach, obrazach i tekstach, ukazywane są święte drzewa jako dawcy światła i życia, wiedzy o Edenie, młodości czy życia wiecznego. Święte drzewa to rośliny, które reprezentują świat idealny. W japońskiej religii shintō, natura, przyroda, jest symbolem czystości. Zbliżenie się do niej jest jednocześnie nawiązaniem kontaktu z bogiem. Dlatego prawie wszystkie elementy przyrody czczone są jak duchy świętych. Kiedyś, aby zjednać kami, konieczne były modły i określone rytuały.
Kami (jap.神?) to japońskie pojęcie boga, bóstwa, ducha. Stanowi ono centralne pojęcie w shintō.
Kami znaczy „nadrzędny”, „wyższy” i jest wspólną nazwą dla wszystkich rzeczy, które posiadają ponadprzeciętną moc i nadprzyrodzone właściwości, budzą grozę, podziw, i godne są czci.
Kami odznaczają się dwoistą naturą, cielesną i duchową:
Postać cielesna (shintai - boskie ciało), gdy kami jest jakimś konkretnym obiektem materialnym. Może nim być każda rzecz na przykład słońce, księżyc, morze, strumienie, wodospady, szczyty górskie, kamienie, uroczyska, burza, wiatr, deszcz, drzewa, korzenie, gałęzie, zwierzęta, wytwory materialne człowieka, osoby, szczególnie osoby zmarłe, bohaterowie, protoplaści rodów itp.
Postać duchowa kami to matama, czyli święty duch zamieszkujący w obiektach.„Święte duchy” czasem opuszczają swoje „boskie ciała”, przemieszczają się, gromadzą, a nawet przebywają w wielu miejscach naraz. Wcielają się same w różne przedmioty lub są wcielane przez innych.
Stąd bierze się w Japonii mitologiczna tematyka świętych drzew.
Ciekawa jest symbolika drzewa sakaki. Drzewo to rośnie w ciepłych regionach Japonii.
Według legendy, w starożytności, pewna święta para małżonków Izanagi i Izanami zastanawiała się, czy istnieje pod nimi jakaś kraina. Dlatego Izanagi zanurzył swoją włócznię w oceanie, a gdy ją wyjął, kropla wody, która spadła na ziemię, zakrzepła i stała się wyspą.
Izanagi i Izanami
Na tę wyspę zstąpili bogowie, wybudowali schronienia i dokonali zaślubin. Ich córka, Amaterasu, czyli „Świecąca Na Niebie”, zrodziła się z lewego oka ojca i przez niego została wyznaczona do panowania na Wysokiej Równinie Niebios.
Jej brat, Susanoo, bóg burzy, chciał wrócić do matki, ale wpierw przybył na Równinę, aby się z nią pożegnać i zaczął się nieprzyzwoicie bawić. Wyprawiał rozmaite harce i stroił żarty. Wiosną zniszczył groble między polami ryżowymi, jesienią wypuścił w pole konie, by tratowały siano. Gdy jego siostra, Amaterasu tkała, wyrwał sufit w jej domu i wrzucił do środka końskiego trupa. Amaterasu jako Bogini Słońca obraziła się o to i zamknęła w niebiańskiej pieczarze, co sprowadziło na świat ciemność.
Susanoo
Aby zmusić Amaterasu do powrotu, bogowie wyrwali drzewo sakaki o pięciuset gałęziach, ustawili przed pieczarą, zawiesili na nim klejnoty, skrawki papieru i płótna. Do akcji włączyła się też Amenouzume, boska strojnisia, która rozebrała się do pasa i wykonała orgiastyczny taniec.
Zaciekawiona wybuchami śmiechu Amaterasu wyjrzała ze swojej komnaty, na co tylko czekał Tajikarao, wyciągnął ją na zewnątrz i zabarykadował wejście do jaskini. W ten sposób ciepło i światło znów zawitały na ziemi. A stało się to dzięki drzewu sakaki (榊).
Amaterasu
O sakaki wspomina się również w wielu starożytnych pismach religijnych, w których stanowi ono symbol wierności i stabilności i uosabia wieczną obecność i moc bogini w świątyni.
Gałązka drzewa sakaki
Współczesne nawiązania do tradycji
Współczesne nawiązanie do tradycji świętych drzew to słynne filmy Hayao Miyazakiego: „Mój Sąsiad Totoro” oraz „Księżniczka Mononoke”.
Totoro jest „przyjacielem z lasu”, który od wieków tam mieszka. I mimo że nie jest on bezpośrednią postacią z mitologii, zamieszkuje w ogromnym drzewie, które owinięto w słomę ryżową, by przyciągać złe moce i przez to chronić to święte miejsce. Totoro potrafi również w przeciągu jednej nocy wyczarować cały las. Jest dobrym duchem natury, wypełniającym świat według shintō.
„Księżniczka Mononoke” opowiada o konflikcie między strażnikami lasu a ludźmi niszczącymi przyrodę dla celów ekonomicznych. Nazwa „mononoke” określa grupę stworzeń takich jak duchy, zjawy, demony, czy widma. Mówi o mieszkańcach miasteczka, którzy zajmują się wyrobem żelaza i broni a żyją w otwartym konflikcie z siłami natury. Aby miasto mogło działać, konieczne jest karczowanie okolicznych lasów, na co nie godzą się mieszkające w nich bóstwa i zwierzęta.
Obydwa filmy pokazują, że ludzie mogą i powinni żyć w zgodzie z naturą, jednak pod warunkiem, że obie strony będą skłonne do ustępstw i poświęceń.
http://japonia-online.pl/article/230
http://www.jref.com/japan/culture/religion/kami.shtml
Inne tematy w dziale Kultura
