Pisałem już o podstawach etyki i prawa, ale znów widzę ignorancję na forum. Nie wszyscy jeszcze rozumieją, czym jest "podmiot" w rozumieniu "człowiek" i czym jest "podmiot" w opozycji do "przedmiot", jak to rozumiał Kant.
Zacznę od człowieczeństwa, czyli od tego, co nazywamy czasem godnością, a czasem podmiotowością, duszą, jaźnią, (samo)świadomością... Jest to atrybut człowieka i, zdaniem wegetarian, niektórych zwierząt, np. słoni, szympansów, delfinów, psów... Niektórzy futurolodzy przewidują, że w niedalekiej przyszłości najbardziej złożone komputery-roboty też staną się równymi nam podmiotami. Pisarze s.f. opisują obce podmioty, czyli człowieczeństwo istot z innych planet. Dzieci w pewnym wieku stają się podmiotami a starcy, mimo ubezwłasnowolnienia nigdy nie przestają być podmiotami.
Podmiot to pojęcie pierwotne, dlatego nie można podać jego definicji - dlatego opisałem go tylko intuicyjnie, poprzez synonimy i przykłady. Jednak prawa fizyki i podstawy matematyki dają coś pewniejszego, np. że nie może istnieć Wszechświat bez podmiotu, nie może istnieć Wszechświat zawierający tylko jeden podmiot. Odwołujemy się więc do fizycznej analogii: podmiot=obserwator, i do analogii matematycznej: podmiot=metajęzyk. Czy analogie z matematyki i fizyki pomagają zrozumieć pojęcie podmiotu?
Tak jak podzbiór nie może być elementem swojego zbioru, tak samo zbiór podmiotów nie może być podmiotem. Zbiór ludzi nie jest podmiotem, rodzina nie jest podmiotem.
Kto zrozumiał, ten potrafi odpowiedzieć, kiedy dziecko najwcześniej może stać się podmiotem, a kiedy najpóźniej. Kto lubi zagadki... dla Was zostawię to na razie bez odpowiedzi.
A na koniec czym się różni "podmiot" w drugim znaczeniu, tym kantowskim, od "podmiotu" w znaczeniu pierwszym tym naturalnym, jako człowiek? W znaczeniu człowieczeństwa podmiot zawsze jest podmiotem, w znaczeniu kantowskim podmiot bywa podmiotem ale bywa też przedmiotem dla innego podmiotu. W znaczeniu kantowskim, czy podmiot jest podmiotem zależy w danej chwili od charakteru relacji z innym podmiotem. Gdy jest w relacji przedmiot-podmiot, np. jako nieświadomy obiekt obserwacji, wtedy jest przedmiotem relacji o nazwie "podglądanie" - jest przedmiotem podglądanym dla podmiotu podglądającego.
Kantowskie rozumienie "podmiotu" jest niezbędne, żeby zrozumieć, czym są prawa podmiotu (człowieka) i kto jest podmiotem (kantowskim) obowiązku. Czy rodzice mają prawo do wychowania swojego dziecka, czy mają obowiązek wychowania dziecka? To druga zagadka. A wskazówka: Kto jest podmiotem prawa do wychowania?
A co z tytułem? Tytuł mówi o tym, co się dzieje z człowiekiem, który nie rozumie, co to jest podmiot, co to jest człowiek. Postarajcie więc się to zrozumieć, bo grozi Wam upadek.
