Współczesna nauka coraz częściej porusza zagadnienie tzw. multiwersum – hipotezy mówiącej o istnieniu wielu wszechświatów poza naszym własnym. Choć koncepcja ta pozostaje w dużej mierze spekulatywna i niepotwierdzona empirycznie, wywołuje uzasadnione pytania natury filozoficznej i teologicznej. Jak ma się do niej chrześcijańska wizja stworzenia świata? Czy multiwersum jest sprzeczne z wiarą katolicką? Jakie stanowisko wobec tej idei można odnaleźć w nauczaniu Jana Pawła II?
Choć Papież Polak nie odnosił się wprost do teorii multiwersum (głównie dlatego, że w czasie jego pontyfikatu nie była ona jeszcze tak rozwinięta i popularna jak dziś), jego bogate nauczanie o relacji między wiarą a nauką, o stworzeniu, człowieku i Bogu, pozwala wyciągnąć istotne wnioski dotyczące możliwości pogodzenia tej koncepcji z doktryną katolicką.
Jan Paweł II wielokrotnie podkreślał, że wiara i rozum, religia i nauka, nie są sobie przeciwstawne. Ich harmonijna współpraca jest wręcz niezbędna dla pełnego poznania rzeczywistości.
"Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy.” (Fides et Ratio, wstęp)
W tym kontekście wszelkie hipotezy naukowe, w tym również teorie kosmologiczne jak multiwersum, winny być rozważane nie jako zagrożenie dla wiary, ale jako potencjalna droga do głębszego zrozumienia tajemnicy stworzenia. Kościół nie odrzuca teorii naukowych z góry – przeciwnie, zachęca do ich rozwijania, o ile są zgodne z rozumem i nie przeczą prawdom objawionym.
Kluczowym zagadnieniem teologicznym w kontekście multiwersum jest prawda o stworzeniu: że cały kosmos – niezależnie od jego możliwej złożoności i rozmiarów – został stworzony przez Boga z miłości, z niczego (ex nihilo). Jan Paweł II przypominał, że Bóg jest nie tylko początkiem, ale i celem wszystkiego, co istnieje.
"Stworzenie nie jest owocem konieczności, ślepego losu czy przypadku, ale wynika z wolnej woli Boga, który chciał uczynić stworzenia uczestnikami swego istnienia, swojej mądrości i dobroci.” (Katechizm Kościoła Katolickiego, cytowany przez Jana Pawła II w katechezach środowych, 1996)
Jeśli istnieją inne wszechświaty, nie stanowi to problemu dla wiary chrześcijańskiej – o ile ich istnienie również zawdzięcza się stwórczemu aktowi Boga. Wielość światów nie pomniejsza Bożej chwały, lecz może ją nawet powiększać, ukazując nieskończoną hojność i kreatywność Stwórcy.
Nauczanie Kościoła kładzie szczególny nacisk na to, że świat stworzony nie jest przypadkowy, lecz celowy. Jan Paweł II wielokrotnie podkreślał wyjątkowe miejsce człowieka w planie Bożym:
"Człowiek jest jedynym stworzeniem na ziemi, którego Bóg chciał dla niego samego.” (Redemptor Hominis, 10)
W kontekście multiwersum rodzi się pytanie: czy człowiek wciąż pozostaje "centrum” stworzenia, jeśli istnieją miliardy innych światów, być może z innymi formami życia? Odpowiedź Kościoła jest jasna: godność osoby ludzkiej nie wynika z jej kosmicznego "umiejscowienia”, ale z faktu, że została stworzona na obraz i podobieństwo Boga (por. Rdz 1,27).
Jednym z największych wyzwań teologicznych związanych z multiwersum jest pytanie o zbawienie. Jeśli istnieją inne istoty rozumne w innych wszechświatach – czy Chrystus umarł także za nie? Czy potrzebują zbawienia?
Jan Paweł II podejmuje temat kosmicznego wymiaru zbawienia w encyklice Redemptor Hominis oraz w licznych homiliach:
"Chrystus, Odkupiciel człowieka, jest zarazem Odkupicielem całego świata – nie tylko ludzkości, ale całego stworzenia.” (Redemptor Hominis, 10)
To stwierdzenie otwiera przestrzeń dla spekulacji teologicznej, zgodnej z ortodoksją: jeśli Bóg stworzył inne byty rozumne, to z pewnością objawił im siebie w sposób właściwy ich kondycji. W tym sensie Chrystus, jako Logos, Słowo Boga, jest obecny wszędzie, także poza naszym wszechświatem.
Jan Paweł II był głęboko przekonany o ograniczoności ludzkiego poznania wobec tajemnic Boga i stworzenia. Zachęcał do pokory i otwartości:
"Człowiek jest pielgrzymem prawdy, poszukiwaczem sensu.” (Fides et Ratio, 18)
Hipoteza multiwersum, choć intrygująca, nie zmienia podstawowych prawd wiary. Bóg pozostaje Stwórcą wszystkiego, Chrystus jest Zbawicielem, a człowiek jest powołany do życia wiecznego. Niezależnie od tego, czy istnieje jeden wszechświat, czy wiele, cały porządek kosmiczny ma sens tylko w odniesieniu do Boga.
Teoria multiwersum, choć niepotwierdzona, nie stoi w sprzeczności z wiarą katolicką, o ile uznaje się, że wszystko, co istnieje, zostało stworzone przez Boga i podlega Jego Opatrzności. Nauczanie Jana Pawła II, choć nie odnosi się bezpośrednio do tej koncepcji, dostarcza solidnych fundamentów teologicznych, które pozwalają katolikowi z otwartością, ale i rozwagą, podejść do tego zagadnienia.
Źródła:
Jan Paweł II, Fides et Ratio, 1998
Jan Paweł II, Redemptor Hominis, 1979
Jan Paweł II, Katechezy środowe o stworzeniu, 1996
Katechizm Kościoła Katolickiego
Jan Paweł II, Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk, 1996
Thomas F. Torrance, Theological Science, 1969
Joseph Ratzinger (Benedykt XVI), Wprowadzenie w chrześcijaństwo, 1968
Zdjęcie Google
Inne tematy w dziale Rozmaitości
