Szara strefa za kratami: Czy więźniowie pracują dla strażników "na czarno"?

Co dzieje się za murami, rzadko trafia na światło dzienne. Ale nawet najgrubsze mury czasem przepuszczają szepty.

 Oficjalnie sprawa jest prosta: praca osadzonych w polskich zakładach karnych ma służyć ich resocjalizacji, a także pozwalać na zarobek czy spłatę zobowiązań. Regulują to precyzyjne przepisy Kodeksu karnego wykonawczego. Więźniowie mogą pracować odpłatnie lub nieodpłatnie, na rzecz jednostki, samorządów czy podmiotów zewnętrznych, zawsze pod nadzorem i w ramach ustalonych zasad. To teoria. Praktyka, jak sugerują docierające do różne sygnały, bywa jednak bardziej złożona i... mniej transparentna.

Więzienna "fucha": Kto zyskuje na ukrytej pracy osadzonych?

 Pojawiają się doniesienia, choć trudne do zweryfikowania w całości ze względu na specyfikę środowiska o procederze nieformalnego zatrudniania osadzonych. Nie chodzi tu o prace na rzecz więzienia, ale o świadczenie usług dla samych funkcjonariuszy Służby Więziennej i na ich rzecz. Zakres tych "fuch" miałby być ponoć szeroki, choć ograniczony do czynności manualnych.

 Z perspektywy osadzonego taka "praca" może być postrzegana jako szansa na pewne przywileje, lepsze traktowanie, czy po prostu ulgę w więziennej rutynie. Ale to iluzoryczna korzyść. Jest to praca bez umowy, bez wynagrodzenia (poza ewentualnymi nieformalnymi "bonusami"), bez ubezpieczenia, pozbawiona jakiejkolwiek ochrony prawnej czy socjalnej. To czysty, niczym nieuregulowany wyzysk, stawiający osadzonego w pozycji jeszcze większej zależności od funkcjonariusza.

 Problem ma też szerszy wymiar społeczny i ekonomiczny. Dotyka lokalnych rynków pracy. W miejscowościach, gdzie zakład karny jest często jednym z większych "pracodawców" lub zleceniodawców, pojawienie się nieformalnej, darmowej siły roboczej na usługi introligatorskie może stanowić realne zagrożenie dla drobnych przedsiębiorców. Jak mają konkurować z usługami, za które nikt nie pobiera wynagrodzenia, a jedyny koszt to ewentualne "ułatwienia" w więziennym życiu? To podważa zasady uczciwej konkurencji i może prowadzić do zamykania lokalnych biznesów lub zmuszania ich do drastycznego obniżania cen, co odbija się na pracownikach.

 Dla samej Służby Więziennej takie praktyki to potężne ryzyko wizerunkowe i etyczne. Podważa to zaufanie do instytucji, która ma stać na straży prawa. Stawia pod znakiem zapytania bezstronność funkcjonariuszy, którzy wchodząc w takie nieformalne układy, łatwo mogą popaść w konflikt interesów lub być podatni na inne formy nacisku czy korupcji.

 Mimo braku twardych danych o skali zjawiska, sam fakt pojawiania się takich sygnałów powinien być wystarczającym powodem do wszczęcia alarmu. System penitencjarny powinien być transparentny i podlegać ścisłej kontroli, aby zapobiegać patologiom.

 Konieczne wydaje się wzmocnienie wewnętrznego nadzoru, regularne, niezapowiedziane kontrole oraz stworzenie bezpiecznych mechanizmów zgłaszania nieprawidłowości – zarówno dla osadzonych, jak i samych funkcjonariuszy, którzy mogą być świadkami lub ofiarami presji w związku z takimi praktykami. Edukacja na temat praw i obowiązków związanych z legalnym zatrudnieniem w warunkach więziennych jest kluczowa.

 Nieformalne zlecanie prac osadzonym przez funkcjonariuszy to problem, które z cienia muszą trafić na światło publiczne. Wymaga zdecydowanej reakcji i systemowych zmian, aby polskie więziennictwo działało zgodnie z prawem, etyką oraz nie szkodziło lokalnym społecznościom.

Problem nieformalnego wykorzystywania pracy osadzonych przez funkcjonariuszy Służby Więziennej, choć owiany mgłą tajemnicy i brakiem oficjalnych statystyk, rzuca długi cień na wiarygodność systemu penitencjarnego. Jest to kwestia wymagająca pilnego i dogłębnego wyjaśnienia przez odpowiednie organy, aby zapewnić przestrzeganie prawa, ochronę praw osadzonych i funkcjonariuszy oraz uczciwość rynku.

_{Oprac. redaktor Gniadek}