Wisława Szymborska - cenzura i agentura

 

Zatwierdzony przez ppłk. Stefana Gołębiowskiego – Wydz. III KWMO w Krakowie - Plan przedsięwzięć do SOR „Liryka” ze stycznia 1976 r.:

 

Bezpośrednio po wojnie SZYMBORSKA była czynną działaczką Związku Walki Młodych, pisała wiersze zaangażowane /np. tomy poezji „Pytania zadawane sobie”, „Dlatego żyjemy”/ uczestniczyła także w pracach Koła Młodych Autorów przy Krakowskim Oddziale ZLP. Od chwili powstania tygodnika „Życie Literackie”, tj. od 1952 r. prowadziła w nim Dział Poezji. Począwszy od 1957 w jej twórczości nastąpił pewien zwrot od prawd dotychczas wyznawanych, zajmowała coraz bardziej krytyczną postawę wobec programu Partii i Rządu, wystąpiła z PZPR, składając jednocześnie rezygnację z zajmowanego stanowiska w „Życiu Literackim”. Przez pewien czas pozostawała jeszcze w zespole redakcyjnym, choć bez etatowego stanowiska i pisała felietony pod nazwą „Lektury nadobowiązkowe”.

Po wystąpieniu z Partii Szymborska stopniowo związuje się coraz bardziej z grupą krakowskich „kontestatorów”, w czym dużą rolę odegrał Kornel FILIPOWICZ, z którym związana jest od lat 60-tych uczuciowo. Będąc nieprzerwanie pod wpływem „kontestatorów” w ostatnim czasie SZYMBORSKA uaktywniła swoją działalność w tej grupie. Przyczyniło to się w dużym stopniu do tego, że grupa ta doprowadziła do wybrania jej delegatem na Walny Zjazd Literatów, jaki odbył się w lutym 1975 r. w Poznaniu. Nastąpiło to w wyniku zorganizowanego działania i zebrania dodatkowo wymaganej statutowo ilości podpisów do wystawienia jej kandydatury i umieszczenia na liście kandydatów, obok wytypowanych przez Zarząd Krakowskiego Oddziału ZLP.

W okresie sprawozdawczo-wyborczym w Krakowskim Oddziale ZLP w kwietniu 1975 r. SZYMBORSKA w porozumieniu z Elektorowiczem, Filipowiczem, Lipską i Szczepańskim agitowała innych członków ZLP do skreślania podczas wyborów członków PZPR, a szczególnie tych, którzy negatywnie wypowiadali się o działalności „kontestatorów”.

Wcześniej jeszcze, bo w 1968 r. odnotowano jej negatywne wypowiedzi w dyskusjach prowadzonych w środowisku literackim o wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, co uznała za „bezprawną okupację”.

Od kilku lat, kiedy wznawia swoje poezje, odmawia wyrażenia zgody na wydawanie swoich zaangażowanych utworów z pierwszych tomów poezji pisanych przed rokiem 1957, m.in. „Wstępującemu do Partii”, „Gawęda o miłości ziemi ojczystej”.

W okresie poprzedzającym otwarcie obrad VII Zjazdu PZPR SZYMBORSKA jako jedna z pięciu osób ze środowiska krakowskiego podpisała tzw. „petycję 59” będącą protestem przeciwko aneksowi do Konstytucji PRL, traktującemu o kierowniczej roli Partii w Państwie. Petycja ta została opracowana przez opozycyjną część warszawskich literatów, celem podpisania i rozpowszechnienia w szerszych kręgach społeczeństwa. Jej celem miało być m.in. przypomnienie i potwierdzenie istnienia opozycji politycznej w kraju.

Doprowadzenie przez grupę „kontestatorów” do wyboru SZYMBORSKIEJ na Walny Zjazd Literatów w 1975 r. i jej negatywna dotychczasowa działalność literacka i pozaliteracka spowodowały podjęcie decyzji o założeniu na w/w kwestionariusza ewidencyjnego.

Fakt złożenia podpisu pod wspomnianą wyżej petycją ujawnił jej rzeczywistą postawę ideową i działalność kontestatorską. Społecznie niebezpieczna i szkodliwa aktywizacja SZYMBORSKIEJ, wyrażająca się czynnym współdziałaniem z opozycyjną grupą krakowskich „kontestatorów” wymaga podjęcia szeroko zakrojonych działań w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania, celem wnikliwego rozpoznania przyczyn jej wrogiej postawy oraz przeciwdziałania i neutralizacji wrogiej działalności całej grupy.

/.../ Neutralizowanie wrogiej dla ustroju socjalistycznego działalności figurantki, wyizolowanie jej ze środowiska, wytworzenie wokół niej atmosfery potępienia.

/.../ a/ spowodować wprowadzenie w Delegaturze GUKPPiW w Krakowie zapisu cenzorskiego, celem niedopuszczenia do druku wszelkich materiałów literackich figurantki oraz pochlebnych recenzji dot. jej twórczości.

Wykona do dnia 15.1.76 kpt. S.MALIK

b/ Spowodować wprowadzenie zakazu organizowania dla figurantki publicznych spotkań autorskich.

Wykona do dnia 15.1.76 r. kpt. S.MALIK

c/ Zastrzec wszelkie wyjazdy figuranta do krajów kapitalistycznych. Dotyczy to zarówno wyjazdów prywatnych jak i służbowych.

Wykona do dnia 12.1.76 r. kpt. S.MALIK

d/ Dokonać w Delegaturze GUKPPiW analizy dotychczasowych publikacji figurantki a następnie opracować odpowiedni dokument zawierający m.in. uwagi na temat ich ewentualnej szkodliwości.

Wykona do dnia 1.3.76 r. kpt. S.MALIK

e/ Dokonać analizy wyjazdów zagranicznych figurantki oraz opracować z tego odpowiedni dokument /w oparciu o akta paszp./

Wykona do dnia 1.3.76 kpt. S.MALIK

/.../ a/ Zapewnić systematyczny i wszechstronny dopływ informacji ze źródeł informacyjnych o postawie, zachowaniu i działalności figurantki. Szczególnie uwzględnić:

- aktualną pozycję w ZLP, zamierzenia literackie, głoszone poglądy,

- stopień i zakres oddziaływania na środowisko,

- stosunek do „kontestatorów” i opinie, jaką o nich wyraża a także jej działalność na odcinku polityki kulturalnej w kraju,

- powiązania z Kornelem Filipowiczem i pozostałymi sygnatariuszami „petycji 59”, wzajemne oddziaływania i współdziałanie na tym odcinku.

Do tego celu zostaną wykorzystani TW, TW: „Lachowicz”, „Jerzy”, „Kwiatkowski”, „Michał”, „Raczek”, „011”, „Marcin” /na kontakcie Wydz. IV/.

Każdy z nich otrzyma do zapoznania się opracowane na piśmie zadanie, uwzględniające m.in. jego możliwości.

Poza tym pomocniczo będziemy korzystać z następujących KO: „Jacek”, „Dwojan”, „Józef”, „JP”, „Wojtek”, „Włodek”.

b/ Zlecić dla KO ps. „Jacek” dokonanie oceny dotychczasowej twórczości figurantki i reprezentowanej postawy w literaturze i poezji.

Pkt a i b wykona do dnia 1.04.76 kpt. S.MALIK ppłk J.BILL

c/ Wytypować osoby z najbliższego otoczenia figurantki, które można byłoby wykorzystać do pozytywnego oddziaływania na jego postawę i charakter twórczości, oraz określić dla nich zadania.

Wykona do dnia 1.3.76 r. kpt. S.MALIK

d/ Pozyskać spośród kontaktów figurantki jedną osobę w charakterze TW, w celu zapewnienia sobie bieżącej informacji o jej działalności i utrzymywanych kontaktach.

Wykona do dnia 1.4.76 kpt. S.MALIK

e/ Zastosować inwigilację dla uzyskania dodatkowych informacji o działalności figurantki i jej kontaktach.

Wykona do dnia 1.2.76 r. - kpt. S.MALIK

Po wykonaniu powyższych czynności zostanie opracowany nowy plan, uwzględniający uzyskane informacje.