Kazalnice, dziś rzadko używane w kościołach, miały kiedyś ważne znaczenie. W sztuce protestanckiej czasów reformacji odgrywały istotną rolę, służyły bowiem do głoszenia Słowa Bożego, które w nabożeństwie protestanckim jest najważniejsze. Zgodnie z zaleceniami wielkiego reformatora chrześcijaństwa Marcina Lutra kazalnice służyły do odczytywania i tłumaczenia słów Biblii oraz głoszenia nauki o zbawieniu przez łaskę i wiarę. Dlatego wystrój i treści ideowe protestanckich tych zabytków wyrażały ideę ponadczasowego i zbawczego znaczenia Słowa Bożego. W krajach protestanckich i regionach, gdzie rozpowszechniła się reformacja spotykamy wiele kazalnic. Ich wspólną cechą wystroju artystycznym i treści ideowych była gloryfikacja Słowa Bożego jako źródła wiary i łaski: “Wiara jest tedy ze słuchania, a słuchanie przez Słowo Boże” (Rz 10. 17).
Kazalnice protestanckie doby reformacji ozdabiano wizerunkami scen biblijnych, najczęściej z Nowego Testamentu, odnoszących się do Jezusa Chrystusa jako jedynego Zbawiciela, objawionego przez Słowo Boże, krwawą ofiarę i zmartwychwstanie. Zawsze owe sceny biblijne uzupełniano oryginalnymi cytatami z Biblii. W ten sposób powstawały dzieła sztuki łączące w jedną całość Słowo Boże i obraz.
W regionie krapkowickim spotykamy się z pewnym osobliwym zabytkiem sztuki epoki reformacji. Jest nim kazalnica z kościoła parafialnego pw. Trójcy Św. w Zielinie- Kujawach, który przez pewien czas w epoce nowożytnej należał do protestantów. Kazalnica ta została wykonana z drewna około 1620 roku. Nie przetrwała ona do naszych czasów w całości, brakuje bowiem typowego baldachimu oraz bramki. Korpus kazalnicy ozdabiają sceny z Nowego Testamentu: Obrzezanie, Chrzest w Jordanie i Ogrójec. Na narożnikach korpusu znajdują się figury Czterech Ewangelistów, lecz przedstawione bez atrybutów.
Sztuka protestancka traktowała ich jedynie jako świadków wiary w Chrystusa, a odrzucała ich kult jako świętych. Parapet schodów kazalnicy zdobią również sceny z Nowego Testamentu: Zwiastowanie, Pokłon Pasterzy, Hołd Trzech Magów.
Sceny te oddzielają figury Apostołów – świadków Jezusa. Pierwotnie pod scenami z korpusu i parapetów schodów znajdowały się namalowane na kartuszach cytaty biblijne odnoszące się do tych przedstawień. Z powodu przemalowania w 1894 roku zostały one usunięte.
Zabytek ten jest typowym dziełem sztuki protestanckiej na Śląsku. Podobnie jak wiele innych protestanckich zabytków zawiera w swoim programie ideowym apoteozę Słowa Bożego jako świadectwa o Jezusie Zbawicielu.
Inaczej było w katolicyzmie. Tutaj ambony nie miały tak doniosłej rangi, gdyż katolickie nabożeństwo koncentruje się na Eucharystii. Ich rola w liturgii była znacznie mniejsza. Na ziemi krapkowickiej zachowało się kilka tego rodzaju zabytków. Do nich należy barokowa ambona z 1721 roku, znajdująca się w kościele parafialnym w Brożcu, przedstawiająca Chrystusa Salwatora i Czterech Ewangelistów. W kościele parafialnym w Strzeleczkach spotykamy późnobarokową kazalnicę z przedstawieniem dekalogu. W tym regionie znajdują się dwie neobarokowe kazalnice, które do złudzenia przypominają historyczną sztukę baroku. Są to ambony z kościoła parafialnego w Jasionej i Kamieniu Śląskim, powstały one na pocz. XX wieku.
dr Marek Sikorski
Wszlekie prawa zastrzeżone
Opracowano na podstawie:
Marek Sikorski, Skarby ziemi krapkowickiej. Zabytki i historia, Krapkowice 2007, s. 69-75.
Marek Sikorski, Ziemia krapkowicka w kręgu zabytków i historii, Wyd. Sativa Studio 2011, s. 55-57.
Na temat tych książek zob. strony internetowe:
www.ziemia-krapkowicka.blogspot.com
www.krapkowice-i-okolice.blogujacy.pl
Na temat autora zob. stronę internetową:
www.marek-sikorski-autor.blog.pl
Inne tematy w dziale Kultura
