Barokowa kaplica pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny na Pustkowiu jest jednym z najcenniejszych zabytków części uzdrowiskowej miasta Lądka-Zdroju i kryje w sobie kilka sekretów. Już samo wezwanie tej świątyni zwraca uwagę, gdyż odnosi się do hagiograficznej historii z życia Maryii opartej o teksty apokryficzne. Mianowicie Maryja z Dzieciątkiem Jezus oraz św. Józefem uciekając do Egiptu przemierzali przez pustkowie. W pewnym jego miejscu rosły drzewa a spod jednego z nich na wezwanie Dzieciątka Jezus wydobyła się orzeźwiająca woda, która pokrzepiła podróżującą Świętą Rodzinę. Motyw orzeźwiającej wody nie jest przypadkowy odniesieniu do wezwania kaplicy, gdyż lądeckie uzdrowisko słynie z wód leczniczych.
[ Ten tekst ukazał się po raz pierwszy w mojej książce o Lądku-Zdroju wydanej w 1999 roku, zob. niżej dane bibliograficzne ]
Kaplica została ona wybudowana z fundacji hrabiego F. Hoffmanna w 1679 roku Pierwotnie fundator przeznaczył świątynię na kościół parafialny w swoich dobrach (hr. F. Hoffmann był właścicielem okolicznego terenu i obecnego źródła „Wojciech”). Jednak władze biskupie w Pradze (w tym czasie hrabstwo kłodzkie należało do czeskiego biskupstwa) nie zgodziły się na utworzenie nowej kościelnej jednostki administracyjnej. W rok później kaplicę poświęcił dziekan M. Podchorski. W roku 1690 dobudowano do kaplicy dwie nawy boczne i w ten sposób powstała budowla halowa, którą zdobią opatrzone pilastrami ściany zwieńczone w części frontowej trzema szczytami. W szczytach umieszczono trzy kamienne rzeźby. Przedstawiają one w części środkowej Maryję Immaculatę stojącą na obłoku chmur i półksiężycu, po lewej stronie figurę św. Anny z księgą w ręce, a po prawej św. Joachima - są to rodzice Maryi.
Na uwagę zasługuje wystrój i wyposażenie wnętrza kaplicy. W prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz, na którym stoi drewniana figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Powszechnie podaje się, że rzeźba ta powstała w 1674 roku, lecz jej forma artystyczna i cechy stylistyczne wskazują na coś zupełnie innego. Mianowicie na to, że powstała ona kilka wieków wcześniej, być może nawet w XV wieku. Forma tej rzeźby wyraźnie sugeruje typowy dla gotyku kształt piętnastowiecznych Madonn z Dzieciątkiem. Pogląd ten pozostaje jedynie w sferze hipotezy, a sprawa wymaga stosownych badań konserwatorskich, które mogą ustalić czas powstania dzieła.
Dawne dokumenty z Lądka sięgające drugiej połowy siedemnastego wieku wspominały, że w kościele parafialnym znajdowała się bardzo stara rzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Ówczesny lądecki proboszcz A.B. Breiter wiódł spór z mieszkańcami miasta, których życzeniem było wstawienie tejże starej figury w kościele parafialnym. Proboszcz nie zgodził się i przekazał rzeźbę hrabiemu Hoffmannowi - fundatorowi kaplicy zdrojowej. Można przypuszczać, że ową figurą wymienioną w dokumentach jest właśnie figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ołtarza głównego kaplicy zdrojowej. Czy mamy w tym przypadku do czynienia z gotycką rzeźbą? Jeżeli tak, byłby to wielki skarb sztuki w naszym mieście. Sprawa ta stanowi dziś jedną z tajemnic naszej kaplicy zdrojowej.
Do wyposażenia kaplicy należą dwa ołtarze boczne o formach neobarokowych wykonane przez A. Schmidta w 1926 roku. Ołtarz boczny z lewej strony posiada obraz olejny z XIX wieku przedstawiający św. Annę nauczającą Maryję Pisma Świętego. W ołtarzu z prawej strony umieszczono dużych rozmiarów barokowy obraz z I połowy XVIII wieku przedstawiający św. Józefa. Należy zaznaczyć, że dzieło to jest wysokiej klasy artystycznej, a tradycyjnie przypisywane jest wielkiemu śląskiemu malarzowi Michałowi Willmannowi, co nie jest całkowicie uzasadnione, gdyż równie dobrze obraz ten może pochodzić z kręgu sztuki czeskiej, pod wpływem której kształtowało się oblicze artystyczne naszego regionu.
W kaplicy zdrojowej spotykamy również dwa dobrej klasy barokowe obrazy olejne, które wiszą na ścianie nawy bocznej. Pochodzą one zapewne z XVIII wieku i przedstawiają Zmartwychwstanie i Wniebowzięcie NM Panny.
Pewną osobliwością wystroju kaplicy są też malowidła ścienne z nawy głównej. Na ścianach widzimy przedstawienia Czterech Ewangelistów – są to malowidła inspirowane dziełami Albrechta Dürera, a na sklepieniu - siedem malowideł opatrzonych namalowanymi kartuszami. Od strony prezbiterium widzimy wymalowane litery alfa i omega – symbole Chrystusa. Pośrodku znajduje się malowidło przedstawiające przechyloną wagę - symbol Sądu Ostatecznego, a naprzeciwko widzimy prześwietlone niebiańskim światłem chmury - symbol nieba.
W dalszej części sklepienia widzimy malowidło, które przedstawia krzyż, złamaną zgaszoną świecę oraz ludzką czaszkę. Są to symbole śmierci i przemijania życia. Naprzeciwko zaś znajduje się malowidło przedstawiające strasznego smoka z otwartą paszczą w otoczeniu kłębów dymu i ognia - to nic innego jak symbol piekła i potępienia. Grupę tych malowideł uzupełniają inne znajdujące się pośrodku sklepienia chóru. Przedstawiają one krzyż i kotwicę oraz napis łaciński: Fides, Spes et Caritas (wiara, nadzieja i miłość). Wszystkie te malowidła, powstałe w jednym czasie, prawdopodobnie około końca XVIII wieku, tworzą wspólną całość, a ideą przewodnią są treści eschatologiczne.
Malowidła te, aczkolwiek rzadko wymieniane w literaturze czy przewodnikach, zasługują jednak na uwagę, nie ze względu na ich jakość artystyczną, gdyż są przeciętnej wartości, ale właśnie z powodu ich głębokich treści eschatologicznych.
napisał M.Sikorski
Opracowano na podstawie:
Marek Sikorski, Lądek Zdrój. Osobliwości i skarby sztuki, Opole 1999, s. 61-64.
Marek Sikorski, Lądek-Zdrój. Zabytki i historia, Wyd. Sativa Studio 2011, s. 81-85.
Na temat tej książki zob. stronę internetową:
www.ladek-zdroj-zabytki-historia.blog.pl
Na temat autora zob. stronę internetową:
www.marek-sikorski-autor.blog.pl
www.mareksikorskiksiazki.blogspot.com
Inne tematy w dziale Kultura
