W marcu 1981 roku Polska przestała być zdolna do obsługi swojego zadłużenia zagranicznego. Przy okazji tego jubileuszu chciałbym napisać kilka słów, bo było to wydarzenie mające bardzo znaczący wpływ na historię naszego kraju, a mam wrażenie, że pozostaje raczej zapomniane (co też mnie za bardzo nie dziwi).
Głównym odpowiedzialnym za polską niewypłacalność był oczywiście Edward Gierek. Jego pomysł na rozwój Polski polegał na tym, by za kredyty z państw Zachodu napompować inwestycje, a potem pospłacać zaciągnięte długi dzięki dodatkowemu eksportowi wygenerowanemu z tych właśnie inwestycji.
Idea słuszna, ale w systemie gospodarki centralnie sterowanej to nie mogło się udać. Przedsiębiorstwom, które inwestycje traktowały jak prezent z Warszawy, nie zależało na realizacji projektów racjonalnych, ale jakichkolwiek. W rezultacie rozpoczęto tak wiele projektów inwestycyjnych, że gospodarka nie była w stanie nimi zarządzać i wiele z nich nie zostało nigdy zakończonych - co prowadziło do ogromnego marnotrawstwa zasobów.
Także sama struktura inwestycji pozostawiała wiele do życzenia. Mówiąc krótko - eksport nie wzrósł. Większość produkcji nowych fabryk szło na rynek wewnętrzy, co było dobre pod tym względem, że podnosiło poziom życia obywateli, ale nie pomagało spłacać kredytów - delikatnie mówiąc.
Długi rosły, a eksport jakoś nie chciał. Co gorsza, rósł import, bo technologie importowane z Zachodu potrzebowały też zachodnich surowców i prefabrykatów. Brakowało więc dewiz, żeby zaciągnięte w poprzednich latach zobowiązania spłacić - kredytodawcy chcieli z powrotem swój kapitał w tej samej walucie, w której go udzielili. Żeby pozyskać waluty wymienialne trzeba coś komuś za nie sprzedać, a z tym, jak już pisałem wcześniej, był problem. Polska więc zaciągała nowe długi, żeby spłacać stare.
No i właśnie w marcu 1981 r. chętnych do udzielania nowych kredytów już zaczęło brakować, co rozpoczęło trwający 13 lat okres negocjacji z wierzycielami, zakończony dopiero po transformacji ustrojowej i prywatyzacji dużej części przedsiębiorstw.
Tymczasem Polska odcięta od napływu nowych dewiz nie mogła też importować z Zachodu wielu potrzebnych do funkcjonowania gospodarki dóbr, a kraj stanął przed widmem głodu. W grudniu 1981 r. pomocy ekonomicznej zgodził się udzielić Związek Radziecki, za cenę powstrzymania przemian politycznych.
Lata 80 XX w. w polskiej historii gospodarczej zostały zapamiętane jako okres stagnacji i walki z wierzycielami, pzry rosnących napięciach społecznych, które ostatecznie doprowadziły do załamania systemu gospodarki centralnie sterowanej.
Bardziej szczegółowa analiza wydarzeń, które doprowadziły do nieformalnego bankructwa Polski i pozwoliły uniknąć bankructwa formalnego dostępna jest tutaj.
