[II]
SŁABEMU BÓG POMOCĄ
Chromy, ślepy i głuchi często Boga złowi,
Ujrzy, posłyszy, prędzej niźli ludzie zdrowi.
BÓG NIC NIE MOŻE BEZE MNIE
Bóg bez pomocy mojej nie może nic tworzyć;
Chcąc siebie zniszczyć, trzeba wprzód Boga umorzyć.
KOCHAĆ LUDZKOŚĆ
On kocha ludzi? Za cóż od ludzi ucieka?
Bo on kocha w człowieku ludzkość, nie człowieka.
Gdy zedrą z ciebie zwierza, człeka z ciebie zmęczą,
Natenczas ujrzą ducha i niech przed nim klęczą.
IMIĘ
Jakie na przyszłym świecie będziesz nosić imię?
Imię Ojca, który cię do rodziny przymie.
Z BAADERA
Prawo jest jak powietrze, więc na pustej duszy
Leżąc całym ciężarem, tłoczy ją i kruszy;
Gdy znajdzie drogę do niej, w równowadze stawa,
Nie ciśnie zewnątrz duszy, której głąb napawa.
MĘDREK
Mędrek dmie się przed uczniem, przed spółmędrkiem chlubi,
Lecz zarówno spółmędrka i ucznia nie lubi:
Spółmędrka, żeby jego bogactw nie obliczył,
Ucznia, żeby ich nie skradł lub nie odziedziczył.
MĘDRCY
Prawy mędrzec cieszy [się], jak pielgrzym ubogi,
Gdy spotka na pustyni towarzysza drogi;
Mędrek świecki, jak złodziej manowcami zmyka,
Bo w każdym widzi świadka lub współzawodnika.
*
Dwóch mędrców równie sławnych nauczało w szkole.
Któryż z nich prawdę mówił? Prawda w oczy kole.
Jednego gmin wygwizdał, a drugiemu klaskał.
Widać, że jeden ukłuł, a drugi pogłaskał.
*
Dwie istoty szczęśliwe nawet na tym świecie,
Bo zawsze bliskie Boga: dziewica i dziecię.
*
Jeśli masz się do dzieła ważnego sposobić,
Pomyśl wprzódy, czyli chcesz i czy umiesz zrobić;
Ja, choćbym chciał i umiał, jeszcze się nie ważę,
Jeżeli mi powinność działać nie rozkaże.
*
Szkapa najdzielniejszego rumaka wyprzedzi,
Jeśli zamiast człowieka duch na szkapie siedzi.
Kij gorzej niźli lanca rani i zabija,
Jeżeli żołnierz serce wbił na koniec kija.
*
Nauki są lekarstwem, chlebem słowo Boże;
Kto ma zdrowy żołądek, bez lekarstw żyć może.
*
Szabla jest dla zabawy, lanca dla obawy,
Karabiny dla wrzawy, kosa do rozprawy. *
Kosy wiosną pracują, cep jesiennej pory,
A zimą gospodarze biorą za topory.
Kościuszko zaczął kosić, teraz młócić pora,
A w końcu na Moskali bierz się do topora.
Z BAADERA
Grzech, choćby najsilniejszy, skoro wydrzesz z łona,
Natychmiast przed oczyma spowiednika skona.
Jak drzewo, gdy mu ziemię obedrzesz z korzeni,
Choć silne, wkrótce uschnie od słońca promieni.
*
Jeśli dzieło wymaga namyślań się długich,
Jeśli go nie dokonasz bez pomocy drugich,
Jeżeli wielu głupców już je rozpoczęło,
Chcesz mieć czyste sumnienie, porzuć takie dzieło!
*
Gdzie [szkoła] sceniczników, wodzów i śpiewaków?
Tam, gdzie szkoła dla mrówek, bestyi i ptaków.
Ludzie, to tylko dobrze wykonać umiecie,
Czegoście się nie mogli nauczyć na świecie.
*
Pewny mistrz już od dawna i prosi, i radzi,
Ażebym się zaciągnął do jego czeladzi.
Mistrzu, jeżeli pragniesz dodać mi ochoty,
Przestań gadać, a pokaż próbkę twej roboty.
*
Błądzi, kto pracą tylko i przemysłem pnie się;
Praca strzeże człowieka, lecz go nie wyniesie.
Patrz na okręt, co buja ponad morskie brody:
Dlaczego się tak wyniósł? - bo lżejszy od wody.
*
W ustach jest otwór duszy. Najdroższe balsamy
Prędko zwietrzeją, gdy je często otwieramy.
*
Czemu Bóg na wzór siebie stworzył naszą postać?
Bo sam lepszego wzoru nie mógł nigdzie dostać. *
Choć z tobą w drogę idzie towarzyszów wielu,
Nie powierzaj im łacno twej podróży celu,
Ni kierunków, ni środków, bo często się dzieje,
Że obok podróżnego wędrują złodzieje
I ciekawi są wiedzieć, w jaką idzie stronę,
Gdzie chowa grosz na życie i miecz na obronę.
*
Grzesznik leży, pokutnik dźwiga się na nogi,
A święty stoi prosto, gotowy do drogi.
*
Duszo, póki twe dziecię nie urośnie w lata,
Unoś je do Egiptu przed oczyma kata.
*
Trzeźwy człowiek bezpiecznie przy ogniu się grzeje,
Pijak ledwie się zbliży, na popioł zgoreje.
Święci bezpiecznie chodzą wśród piekła płomieni.
Diabli goreją, bo są grzechem napełnieni.
*
Za co nigdy nie wstąpi anioł w duszę świętą?
Bo ona przez samego Boga jest zajętą...
ŚWIADECTWA
Prawnicy swe świadectwa podpisują sami,
Chłop zwykle podpisuje trzema krzyżykami.
Częściej sędzia za ważne to świadectwo przyjmie,
Gdzie krzyżyk, niżeli to, gdzie jest własne imię.
*
Świadek mówi, co widział, mędrek, co się zdało,
I stąd między mędrkami męczenników mało.
*
Dopóki pająk dmie się trzymając się belki,
Jest to dogmatyk, który tworzy system wielki,
Lecz gdy schodząc po nici chwieje się z wietrzykiem,
Natenczas z dogmatyka staje się sceptykiem.
*
Obierzem sobie wodza. - Nie tak, bracia, spieszcie.
Wprzódy sobie pułkową muzykę obierzcie:
Na pierwszego trębacza podaję sapera.
Niech trąbi, choć nie umie - wszak go lud wybiera.
*
Ludu wszechwładny, zrób mi ze słoty dzień ładny,
Bo ja, sceptyk szkaradny, wątpię, czyś wszechwładny!
*
Lapończycy poganie na zimy miesiące
Zwykli sobie z gwiazd jedną obierac za słońce;
Gdy widzą, że obrana źle grzeje i świeci,
Idą od tej do drugiej, od drugiej do trzeciej;
I tak ciągną sejmiki aż do zimy końca,
Nie mogąc się pogodzić na obranie słońca.
*
Dziwisz sie, że Bóg leżał w stajence na sianie:
Nie dziwisz się, że przyjął Baranka nazwanie.
*
Punkt jeometrów nie jest długi ni szeroki,
A przecież tworzy wszystkie linije i boki;
Bóg czasu nie zabiera i w miejscu nie leży,
Chociaż z niego szerzą się miejsca i czas bieży
*
Szczęście jest punkt - nie w miejscu, ale w sobie leży;
Cierpienie tylko wiecznie ciągnie się i szerzy.
*
Świat jest tylko atomem, lecz oślepi snadnie
Najbystrzejszego mędrca, gdy mu w oko wpadnie.
*
Dobrze, iż znamy wężów i przed nimi stronim;
Lepiej nie widzieć węża i nie wiedzieć o nim.
[III]
*
Gdybyś szedł nocą ciemną i oczy zamrużył,
Znajdziesz skarb, któryś rano czuwając wysłużył.
*
Odtąd przed znakiem krzyża nie pierzchną szatany,
Lecz je łacno odpędza duch rozkrzyżowany.
GŁOS DUCHA
Jam ciebie, dziecko, u Pana wyprosił,
I radość czułem, gdym tobą zachodził,
Ażem cię trudy długimi donosił.
I z boleściami wielu dziś urodził.
*
Jakiego Boga do ducha weźwiesz,
