Czy wielkie media...

1. Czy wielkie media - jak np. w Polsce TVN czy „Gazeta Wyborcza” - pożarły już ostatecznie politykę. Kto, co rządzi mediami? Materialny interes? Czy popycha je ideologiczny prąd? Gdzie biją jego źródła?

 

Pytanie o zależność między mediami a polityką należy moim zdaniem rozpocząć od próby zastanowienia się, czym w ogóle jest dla Polaków polityka. Wydaje mi się bowiem, że dla większości obywateli „Polski 2009 (2008,2007 itd.)” ogranicza się ona do Tuska, Kaczyńskiego, Sejmu i maksymalnie kilkunastu innych postaci z pierwszych stron gazet. Dodatkowo uważam, że zakładanie (chociażby na podstawie frekwencji w wyborach parlamentarnych i prezydenckich), że (jakkolwiek rozumiana) polityka interesuje aż 40-50 procent obywateli jest również grubą przesadą. Tak wysoki stopień zaangażowania występuje tylko przy specjalnych okazjach (wybory) i byłby raczej niemożliwy do osiągnięcia bez intensywnej kampanii reklamowej.

Przechodząc teraz do sedna pytania: Tak – wielkie media pożarły politykę dawno temu i Polska nie jest pod tym względem żadnym ewenementem. Albo raczej nie byłaby, gdyby nie to, że to „nasze” zawłaszczenie jest tak bardzo jednostronne i koniunkturalne.

Poza tym, działające w naszym kraju media, nie są żadną „czwartą władzą”. Z racji ważności powinno się nadać im raczej numery podpunktów do formalnego trójpodziału. W końcu mają nieomal wyłączność na okołopolityczną debatę i olbrzmi wpływ na to, o czym w sych domach ludzie będą rozmawiać.

Media tworzą rzeczywistość udając tylko, że ją opisują. Wyśmiewany „fakt medialny” jest faktem, ponieważ stanowi fundament przekazywanej wiadomości, a ta nadaje ton debacie kształtując opinię obywateli. To, czy u podstaw przekazu znajdowała się prawda jest dla działania samego mechanizmu wtórne – media żywią się czymkolwiek i w najgorszym przypadku, gdy promowany jest jakiś oczywisty nonsens czy kłamstwo, potrzebne jest tylko więcej czasu antenowego i większe nakłady finansowe. Podobnie w drugą stronę – zamilczanie tematów niewygodnych wymaga tylko tych dwóch składników.

Podsumowując i przechodząc do ostatnich części pytania – Nie wiem, kto rządzi mediami. Jednak, i przede wszystkim, moim zdaniem nie są to politycy z pierwszych stron gazet. Owszem, oni chcą mediami rządzić w tym sensie, że zrobią wszystko, by te utrzymywały ich przy władzy, ale muszą przy tym wiedzieć, że niezbędna do tego przychylność zależna jest od zgodności ich działań z interesami mediów. W ten sposób media są niejako ponad formalną władzą, choć teoretycznie znajdują się gdzieś z boku pełniąc niby tylko rolę chóru komentującego jej poczynania. Czy stoi za tym materialny interes? Na pewno tak, choć celem samym w sobie raczej nie jest. Sądzę, że jednak ważniejszy jest ideologiczny prąd, który umownie i w uproszczeniu nazwałbym „Władza”. I znów nie wiem, gdzie biją jej źródła. Obawiam się jednak, że nie przyświeca jej chęć dążenia do prawdy. Tym samym w krótszej i dłuższej perspektywie z tego ideologicznego prądu nie może powstać nic dobrego.

 

2. Czy istnieje świat publiczny, przestrzeń publiczna poza mediami? Czy można, warto ją budować? Jak?

 

Przestrzeń publiczna poza mediami istnieje i ma się świetnie do momentu, gdy nie zainteresują się nią media. Te, jako odgórny organizator rzeczywistości mają tak ogromną bezwładność i siłę oddziaływania, że wkraczając w obszary naturalnej ludzkiej aktywności muszą ją zaburzyć. Czy tylko mniej lub bardziej stronniczo komentując, czy wręcz urabiając zgodnie z własnymi standardami – nieistotne. Każdorazowo wybijają się na pierwszy plan sprawiając, że przestrzeń publiczna staje się tak bardzo publiczna, że aż niczyja. I dla jasności – nie uważam, że jest to wynikiem jakiegoś spisku czy złej woli kogokolwiek – taka jest po prostu specyfika mediów, tego kolosa na solidnych, stalowych nogach.
Podsumowując – Przestrzeń publiczna poza mediami istnieje, można i warto ją budować, ale chcąc cokolwiek osiągnąć zacząć trzeba od podstaw – od oddolnych inicjatyw wolnych obywateli, którzy łącząc się w imię wspólnych celów i idei stworzą solidny fundament. Dopiero on pozwoli nie tyle dać odpór istniejącym mediom mainstreamowym,  co stworzyć coś poza nimi, a w razie potrzeby wbrew nim. W każdym razie tylko tak, oddolnie, można zrealizować coś silnego, zdrowego i nowego.

3. Czy w świecie zdominowanym przez media (ulotna rozrywka/manipulacja/infotainment) możliwe jest przywrócenie wychowawczej funkcji kultury (uprawianie, pielęgnowanie i rozwijanie tego, co najbardziej wartościowe w dorobku poprzednich pokoleń)?

 

Odpowiadając na to pytanie powinienem przepisać wszystko, co napisałem w punkcie drugim. Mógłbym tylko dodać, że taka oddolna inicjatywa w pewnym momencie musi skutkować powstaniem własnych mediów, które niewątpliwie będą mogły przywrócić wychowawczą funkcję kultury. Co więcej, stałoby się to niejako samoistnie, ponieważ powstałe w taki sposób media nie byłyby ponad obywatelami, ale na równi z nimi musiałyby odpowiadać potrzebom tych, którzy je tworzyli. A skoro tworzono coś w opozycji do istniejących, zdominowanych przez ulotną rozrywkę/manipulację/ infotainment środków masowego przekazu, to istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że będzie to coś innego – wartościowego i wychowawczego. Przechodząc jednak już do sedna pytania: Moim zdaniem, przy użyciu obecnie istniejących mainstreamowych mediów, nie jest możliwe przywrócenie wychowawczej funkcji kultury.