Nowa edycja - Pamiątki Soplicy

Jan Bodakowski

Nowa edycja - Pamiątki Soplicy

Nakładem wydawnictwa Zysk ukazało się kolejne wydanie pracy Henryka Rzewuskiego „Pamiątki Soplicy”. „Pamiątki Soplicy” to jedna z najważniejszych pozycji literatury polskiej połowy XIX wieku, ukazująca rzeczywistość, osoby i zdarzenia, ostatnich lat przedrozbiorowej Rzeczpospolitej.

Seweryn Soplica, narrator opowieści zamieszczonych w „Pamiątkach Soplicy” to postać fikcyjna, reprezentująca przedrozbiorową szlachtę, pozbawiona kompleksu niższości wobec zagranicy i jej kultury.

Henryk Rzewuski urodził się 1791, a zmarł w 1866 roku. Był konserwatystą, romantykiem, pisarzem i publicystą. Tworzył powieści historyczne i teksty społecznopolityczne. Niewątpliwie ogromne tradycje rodzinne były jego ogromnym duchowym dziedzictwem.

W czasie swego barwnego życia był ułanem w Księstwie Warszawskim, podróżował po Europie i Rosji, poznał wybitnych przedstawicieli swojej epoki, w tym i Adama Mickiewicza, publikował w prasie i pracował w rosyjskiej administracji na ziemiach polskich.

Rzewuski pisząc na przekór opinii, prowokacyjnie i z drwiną, wzbudzał ogromne negatywne emocje. Jak można przeczytać w artykule Tomasza Gabisia zamieszczonym na internetowej stronie autorskiej Rzewuski „swoją karierę literacką rozpoczął, zachęcony przez Mickiewicza, wydaniem w 1839 r. w Paryżu zbioru gawęd szlacheckich zatytułowanego Pamiątki JPana Seweryna Soplicy, cześnika parnawskiego; owe Pamiątki Soplicy nie miały „w ówczesnej prozie polskiej dzieła równego sobie pod względem realizmu i przenikliwości kreacji psychologicznej” (Maria Żmigrodzka); to niezwykłe świadectwo kultury szlacheckiej dawnej Rzeczypospolitej, requiem odśpiewane minionej epoce, uznawane za arcydzieło polskiej prozy, miało dziesiątki wydań i jest czytane do dziś”.

Tomasz Gabiś zauważył też w swoim tekście, że „Pamiątki Soplicy zajęły trwałe miejsce w historii literatury polskiej. W swoim krytycznym wobec Rzewuskiego, ale oddającym mu sprawiedliwość, wykładzie z 1887 r. pisał Stanisław Tarnowski, że Rzewuski „kracze jak kruk nad narodem”, lecz dodawał, że Pamiątki Soplicy stanowią „ogromną wartość patriotyczną”. Paradoks historii sprawił, że ten, kto uważany był i jest za „renegata” i „dworaka Paskiewicza”, napisał jedną z książek „najnieuchronniej polskich” (Maria Żmigrodzka), w postaci cześnika Soplicy stworzył „archetyp polskości” i uformował polską wyobraźnię narodową”.

Po „Pamiątkach Soplicy” Rzewuski opublikował kolejne powieści historyczne i artykuły publicystyczne w których poruszał kwestie społeczne, historyczne, filozoficzne i obyczajowe.

Według Rzewuskiego naród był tworem Boga, miał swoją tożsamość i misje. Duch narodu zawierał się w kulturze. Misją narodu polskiego była obrona wolności, wartości katolickich i cywilizacji łacińskiej – tej misji zaprzeczyła ograniczająca wolność konstytucja trzeciego maja, za co Polska została ukarana zaborami. Zdaniem Rzewuskiego Polskę wskrzesić miała Wola Boża a nie szkodliwe dążenia niepodległościowe, a naród polski do swego przetrwania nie potrzebował niepodległego państwa. Zdaniem Rzewuskiego Polacy powinni zachować swoją odrębność narodową, kultywować swoją tożsamość, zwalczać swoje wady, i być lojalnymi poddanymi cara.

Poglądy Rzewuskiego były wyrazem jego konserwatyzmu. Rzewuski potępiał rewolucje francuską, filozofię oświecenia, socjalizm, demokracje, liberalizm, ingerencje państwa we wszelkie dziedziny życia, nadmiar przepisów, laicyzacje. Mentalność i kulturę kapitalizmu uznawał za szkodliwą patologie.

Jan Bodakowski

bibliografia

Tomasz Gabiś „Henryk Rzewuski” http://www.tomaszgabis.pl/2009/05/29/henryk-rzewuski/