Jan Bodakowski
NSZZ Solidarność Region Środkowo-Wschodni w latach 1980-1981
Powszechnie znani opozycjoniści z czasów PRL mieszkający w Warszawie gdy stawiali się ofiarami represji ze strony bezpieki i władz PRL mogli liczyć na to, że ich cierpienia zostaną nagłośniona na zachodzie – zapewniało im to pewien zakres bezpieczeństwa. Miliony działaczy opozycji z prowincji nie mogły liczyć na takie wsparcie – w swej walce były osamotnione. Pomimo to polscy patrioci ryzykowali wszystko w konfrontacji z nie mająca skrupułów komunistyczną władzą. Byli wśród nich też działacze Solidarności z ziem wschodnich. To właśnie ich walkę przybliża 567 stronicowa praca doktora Marcina Dąbrowskiego "NSZZ Solidarność Region Środkowo-Wschodni w latach 1980-1981" wydana przez Oddziału IPN w Lublinie.
„Książka omawia funkcjonowanie NSZZ „Solidarność” na terenie Regionu Środkowo-Wschodniego od początków tworzenia struktur tego związku we wrześniu 1980 r. do okresu poprzedzającego wprowadzenie stanu wojennego w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. Główny temat poprzedza prezentacja masowych strajków lipcowych 1980 r. na Lubelszczyźnie (tzw. Lubelski Lipiec), do których jako do swego początku nawiązywała środkowo-wschodnia „Solidarność” i co stało się najbardziej wyrazistym elementem różniącym ten region od innych regionów NSZZ „Solidarność” w kraju. W zasadniczej mierze praca koncentruje się na działalności władz regionalnych związku, struktur międzyzakładowych szczebla oddziałowego (dawne powiaty), struktur zakładowych kilku największych zakładów pracy oraz wybranych struktur uczelnianych i branżowych. Osobno omówiono podejmowane w tym okresie akcje protestacyjne, różnorodne płaszczyzny aktywności związku, relacje z innymi organizacjami niezależnymi, a także niektóre działania operacyjne podejmowane przez komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa”.
Doktor Marcin Dąbrowski w pierwszym rozdziale swojej pracy opisał sytuacje na Lubelszczyźnie w latach 1944-1980. W drugim rozdziale zostały przybliżone czytelnikom strajki na Lubelszczyźnie w lecie 1980 roku, i ich przebieg, wpływ na sytuacje w kraju, skutki. W rozdziale drugim opisane zostały też akcje solidarnościowe z Wybrzeżem w sierpniu 1980 roku.
Rozdział trzeci opisuje funkcjonowanie władz Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność" od września 1980 roku do 12 grudnia 1981 roku, tworzenie pierwszych Komitetów Założycielskich Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych, nawiązywanie kontaktów z Międzyzakładowym Komitetem Założycielskim w Gdańsku, działalność Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność" Regionu Środkowo-Wschodniego jako regionalnego ośrodka władzy związkowej na Lubelszczyźnie od września 1980 roku do maja 1981 roku, I Walne Zebranie Delegatów Regionu Środkowo-Wschodniego (kwiecień-maj 1981 roku), oraz działalność Zarządu Regionu Środkowo-Wschodniego jako regionalnego ośrodka władzy związkowej od maja do 12 grudnia 1981 roku
Rozdział czwarty pracy poświęcony jest funkcjonowaniu oddziałów Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność" i kształtowania się międzyzakładowych struktur szczebla rejonowego w Biłgoraju, Chełmie, Hrubieszowie, Krasnystawie, Kraśniku, Lubartowie, Łukowie, Międzyrzecu Podlaskim, Parczewie, Poniatowej Opolu Lubelskim, Puławach, Radzyniu Podlaskim, Tomaszowie Lubelskim, Włodawie, Zamościu, i innych ośrodkach terenowych niemających statusu oddziałów.
Rozdział piąty pracy opisuje funkcjonowanie NSZZ „Solidarność" w najważniejszych środowiskach pracowniczych na Lubelszczyźnie, w największych zakładach produkcyjnych, takich jak Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Swidnik", Fabryka Łożysk Tocznych w Kraśniku, Zakłady Azotowe „Puławy", a także w oświacie, wybranych uczelniach wyższych takich jak Katolicki Uniwersytet Lubelski, czy Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, oraz na kolei.
Rozdział szósty opisuje akcje protestacyjne NSZZ „Solidarność" w Regionie Środkowo-Wschodnim od września 1980 roku do 12 grudnia 1981 roku, takie jak strajki wrześniowe 1980 roku, strajk 3 października 1980 roku, protest w sprawie rejestracji NSZZ „Solidarność", spór o wolne soboty, kryzys bydgoski, strajki „głodowe", strajk prasowy, strajk 28 października 1981 roku, strajk nauczycieli Lubelszczyzny, oraz strajk „radomski" w uczelniach Lublina.
Tematem rozdziału siódmego są wybrane płaszczyzny aktywności NSZZ „Solidarność" w Regionie Środkowo – Wschodnim, takie jak prasa związkowa, wszechnica Związkowa, Ośrodek Badań Społecznych, samorząd pracowniczy, problematyka pracy ludzkiej, ruch „Solidarności Rodzin", nawiązywanie do tradycji katolickiej, udział w pracach legislacyjnych „Solidarności", kontakty z zachodnimi związkami zawodowymi.
Przedostatni rozdział ósmy poświęcony jest relacjom NSZZ „Solidarność" Regionu Środkowo-Wschodniego z innymi organizacjami niezależnymi, w tym relacjom z związkami rolniczymi „Solidarność", Niezależnym Zrzeszeniem Studentów, środowiskiem opozycji politycznej, Związkiem Zawodowym Funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, Niezależnym Ruchem Harcerskim.
Ostatni dziewiąty rozdział dotyczy działań Służby Bezpieczeństwa wobec NSZZ „Solidarność" w Regionie Środkowo-Wschodnim. Prace kończy bibliografia, indeks nazw geograficznych i indeks nazwisk.
Jan Bodakowski
Inne tematy w dziale Kultura
