Jan Bodakowski
Ideowe podstawy Chin i innych krajów azjatyckich
Chiny stają się jednym ze światowych imperiów. Przyszłość należy do Indii. Azja w ciągu kilku dekad zaczęła odgrywać niezwykle ważną role w globalnym świecie. Niestety w Polsce wiedza o ideowych podstawach państw azjatyckich jest niewielka. Warto więc poznać przynajmniej podstawowe informacje na temat historii ideowych podstaw tego regionu. Pomoże w tym niewątpliwie wydana przez wydawnictwo Rebis „Krótka historia świata” autorstwa mieszkającego przez lata w Wielkiej Brytanii Austriaka E.H. Gombricha, który opisując przystępnie losy świata przypomniał czytelnikom podstawowe fakty ideowych podstawach Azji.
Chiny istnieją od kilku tysięcy lat. Pomimo istnienia wielu języków, tym co łączy wszystkich Chińczyków jest pismo (znaki symbolizują rzeczy a nie dźwięki jak używane w Polsce litery). By swobodnie pisać po chińsku trzeba znać 40.000 znaków.
Jednym z największych myślicieli Chin był Konfucjusz. Konfucjusz pochodził z ubogiej rodziny, był urzędnikiem i nadzorcą. Uważał, że ludzie powinni żyć w zgodzie, a zgodę taką zapewnia kultura osobista i szacunek dla tradycji.
Zdaniem Konfucjusza wszyscy ludzie rodzą się dobrzy, i „w głębi duszy wszyscy są przyzwoici”. Dla Konfucjusza troska o bliźnich, tak jak współczucie wobec cierpiących, jest naturalne. Konfucjusz nauczał, że należy słuchać się rodziców i troszczyć o innych ludzi. „Rodzinę, miłość między rodzeństwem, szacunek dla rodziców Konfucjusz uznawał za najważniejsze w całym życiu”.
Według Konfucjusza władca musi być pierwszym w przestrzeganiu wszystkich norm, w miłości ojcowskiej, w dbałości i sprawiedliwości. Jeśli nie jest i pozwala poddanym cierpieć, to dobrze mu tak, jeśli lud zrzuci go z tronu”. W opinii Konfucjusza „pierwszym obowiązkiem księcia jest być wzorem dla wszystkich mieszkańców państwa”.
W historii Chin ważna postacią był też Laozi, który porzucił służbę urzędnika i został pustelnikiem. Laozi nauczał, że wszystkim rządzi powszechne prawo tao (droga). Zdaniem Laozi ludzie poprzez swoją aktywność odcinają się od tao, więc należy zaprzestać aktywności, odrzucić zamiary i własną wole, i dać działać tao.
Jednym z najsławniejszych cesarzy Chin był Qin Sin, który „kazał spalić wszystkie historyczne księgi, stare dokumenty, wszelkie śpiewniki oraz wszystkie pisma Konfucjusza (…) dozwolone były tylko księgi poświęcone rolnictwu i w ogóle pożytecznym rzeczom. Kto posiadał jakąś inną, miał zostać uśmiercony”.
Cesarz Qin Sin drogą podbojów zjednoczył Chiny, wprowadził nowy podział administracyjny, wybudował sieć dróg i Wielki Mur Chiński, który chronił chińskich rolników przed chordami koczowników.
Kolejna dynastia Han odnalazła zakazane pisma. Ich znajomość była warunkiem zostania urzędnikiem. „Chiny są właściwie jedynym krajem na świecie, w którym przez wiele stuleci nie rządziła ani szlachta, ani wojsko, ani kapłani, lecz uczeni. Czy ktoś był wysokiego, czy niskiego rodu, nie miało znaczenia. Kto dobrze zdał egzamin zostawał urzędnikiem”.
Tożsamość ideową Azji kształtuje też buddyzm. Buddą czyli oświeconym został syn jednego z hinduskich władców, który za młodu żył bez świadomości cierpień innych ludzi, i gdy jako dorosły zetknął się z ludzkim cierpieniem to przeżył szok, co doprowadziło do porzucenia przez niego rodziny i dostatniego życia. Przyszły Budda po porzuceniu dotychczasowego życia żył jak pustelnik, umartwiał się i medytował. W wyniku medytacji i umartwień doznał oświecenia i został Buddą (oświeconym).
Według Buddy by wyzwolić się od cierpienia trzeba wyzwolić się od pragnień, bo to pragnienia są źródłem cierpień. Człowiek, który niczego nie pragnie osiąga szczęście. Do odrzucenia pragnień prowadzi droga samodoskonalenia. Zdaniem Buddy należy być dobrym dla ludzi i niczego nie wymagać od innych.
Sposobem przerwania procesu transmigracji dusz (błędnie w Polsce nazywanego reinkarnacją – reinkarnacja to jednorazowe odrodzenie się w nowym bycie, a nie cykl migracji dusz) jest odrzucenie pragnień, bo to one przywiązują duszę do życia ziemskiego. Kto wyzwoli się od pragnień, wyzwoli swoją duszę z cyklu transmigracji i kolejnych reinkarnacji, dzięki czemu dusza ulegnie anihilacji i zniknie w nicości, czyli osiągnie nirwanę.
Jak informuje wydawca „Krótka historia świat” „ukazała się po raz pierwszy w 1936 roku, w Wiedniu. Było to dzieło napisane w zaledwie sześć tygodni, w obliczu braku możliwości podjęcia pracy po ukończeniu przez autora doktoratu z historii sztuki. Książka, która powstała z myślą o młodszych czytelnikach, okazała się dziełem uniwersalnym, zyskała czytelników na całym świecie i została przetłumaczona na 27 języków. U schyłku życia autor uaktualnił i przeredagował Krótką historię świata i tę właśnie wersję” mają okazje przeczytać polscy czytelnicy.
Jak podkreśla wydawca „w czterdziestu krótkich rozdziałach E. H. Gombrich prowadzi opowieść o historii człowieka, od epoki kamiennej, aż po skonstruowanie bomby atomowej. Z właściwą sobie prostotą i szczerością, pisze o wojnach i podbojach, wielkich dziełach sztuki”. Praca wydana przez wydawnictwo Rebis to „opowieść, doskonale uporządkowana, napisana z niezwykłą werwą”. Jedynym minusem pracy jest to, że powiela ona, opisując niektóre wydarzneia, nieprawdziwe antykatolickie uprzedzenia.
Jan Bodakowski
