Szlakiem bohaterskich żołnierzy ppor. Tadeusza Stefaniszyna.
Dokładnie tak jak przed 78 laty, dzień 1 września 2017 roku wypadł w piątek. Na szczęście dziś nie obudziły Polaków huk bomb i warkot samolotów. Ale przecież tamta historia wciąż żyje w społeczeństwie, mimo, że większość pokolenia pamiętającego II wojnę światową odeszła już do lepszego świata. Pamiętamy i upamiętniamy. Pamiętają także szczególnie mieszkańcy gminy Spytkowice w powiecie nowotarskim. Bo tamtędy wiedzie jedna z najważniejszych dróg z południa, ze Słowacji przez Orawę do serca Małopolski – Krakowa. Ważna także wtedy, w 1939 roku. Właśnie 78 lat temu tą drogą usiłowały wtargnąć jak najgłębiej w teren Rzeczypospolitej niemieckie oddziały pancerne i zmotoryzowane. Powstrzymywali je żołnierze 1 pułku piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza oraz batalionów Obrony Narodowej „Zakopane” i „Żywiec”. Wobec zmasowanej przewagi Niemców do walki już od pierwszego dnia wkroczyły odwody Naczelnego Wodza – 10 Brygada kawalerii Zmotoryzowanej, oraz dowódcy Armii Kraków – dwa bataliony 12 pułku piechoty Ziemi Wadowickiej.
Mieszkańcy Spytkowic nie tylko pamiętają, ale także upamiętniają nocny wypad 4 kompanii 12 pp, dowodzonej przez podporucznika Tadeusza Stefaniszyna, wykonany nad ranem 2 września z rejonu Folwarku Toporzysko na Spytkowice. Wadowiccy żołnierze zniszczyli wtedy Niemcom kilkanaście pojazdów pancernych i zmechanizowanych, ale w tej walce padł na polu chwały ppor. T. Stefaniszyn.
W 78 rocznicę walk z 1939 roku, staraniem Stowarzyszenia Historii Spytkowic pod wodzą Marii Fróg, przy wydatnej pomocy innych członków Stowarzyszenia, zorganizowano Rajd Szlakiem 4 kompanii II batalionu 12 pp ppor. T. Stefaniszyna. Młodzi uczestnicy Rajdu mogli poznać miejsca związane z tragicznymi i heroicznymi wydarzeniami pierwszych dni II wojny światowej na Podhalu. Rajdowi towarzyszyły uroczystości patriotyczne oraz wystawa pamiątek związanych z wojennymi dziejami Spytkowic i sąsiedniej Wysokiej.
Rano w kościele parafialnym pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Spytkowicach mszę św. odprawił proboszcz parafii ks. Stanisław Wąsik. Po mszy św. uczestnicy uroczystości prowadzeni przez poczty sztandarowe organizacji kombatanckich, grup rekonstrukcyjnych, szkół i samorządu, przeszli na cmentarz parafialny. Tam Michał Siwiec-Cielebon poprowadził krótki Apel Pamięci przed pomnikiem wzniesionym na grobie ppor. T. Stefaniszyna. Wartę honorową wystawili żołnierze z 8 Bazy Lotnictwa Transportowego z Krakowa-Balic. Kwiaty pod pomnikiem złożyli przedstawiciele Wojska Polskiego z 8 BLT z Balic, pochodzący ze Spytkowic poseł na Sejm RP dr hab. Józef Brynkus, włodarze Gminy Spytkowice z wójtem Ryszardem Papankiem i przewodniczącym Rady Gminy Józefem Kościelniakiem, przedstawiciel starostwa Powiatowego w Nowym Targu, uczniowie miejscowych szkół oraz przedstawiciele Stowarzyszenia Historii Spytkowic. Uroczystości na cmentarzu, w których uczestniczyło wielu mieszkańców Spytkowic, zakończyło odśpiewanie Hymnu Państwowego.
Następnie część zebranych przejechała pod Gronik, gdzie znajduje się obelisk w miejscu śmierci i pierwotnego pochówku ppor. T. Stefaniszyna. M. Siwiec-Cielebon w krótkiej relacji opisał wydarzenia, jakie rozegrały się nad ranem 2 września na polach wsi Spytkowice i okoliczności śmierci bohaterskiego porucznika Stefaniszyna. Delegacje młodzieży oraz przedstawiciele WP, władz samorządowych i poseł prof. J. Brynkus złożyli wiązanki kwiatów przed obeliskiem. Także przy tym pomniku żołnierze 8 BLT wystawili posterunek honorowy.
Kolejnym elementem uroczystości było spotkanie w Szkole Podstawowej w Spytkowicach, gdzie uczestnicy mogli obejrzeć wystawę obrazującą wydarzenia z 1939 roku oraz przypominającą walkę Polaków w latach II wojny światowej. Gość honorowy uroczystości, poseł prof. Józef Brynkus podkreślił, że indywidualna i zbiorowa pamięć o historii jest bardzo ważnym elementem tożsamości i wspólnoty. Przyznał, iż jest dumny, że pochodzi ze Spytkowic i że od dzieciństwa wychowywał się wśród uczestników i świadków wydarzeń z 1939 roku. Pogratulował inicjatorce uroczystości i rajdu, Marii Fróg wspaniałego pomysłu w wielu aspektach i poprzez kilka elementów uczącego historii. Zaapelował także do zebranych, aby kontynuowali i rozwijali te inicjatywę w kolejnych latach.
A, że jest to możliwe świadczy o tym zainteresowanie spytkowiczan ich własną przeszłością. W prywatnych rozmowach z Posłem wielu z nich zadeklarowało daleko idącą pomoc w przywróceniu pamięci o przeszłości Spytkowic. Ciekawą wydaje się być propozycja Pana Czesława Rusnaka, który chciałby w Spytkowicach stworzyć instytucję kultury zajmującą się rzemiosłem artystycznym, historią i sztuką. Jest to możliwe do zrealizowania. Sam Czesław Rusnak jest przecież uznanym w środowisku artystycznym malarzem, choć na co dzień zajmuje się całkiem czymś innym. Wierzę, że na te projekty przychylnym okiem spojrzą inni spytkowiczanie i same władze gminy.
Na Sali gimnastyvznej, po otwarciu wystawy, dr Piotr Sadowski przybliżył zebranym dzieje obrony Spytkowic, Jordanowa, Wysokiej i okolic w 1939 r. a M. Siwiec-Cielebon opowiedział o dziejach i szlaku bojowym 12 pp Ziemi Wadowickiej w wojnach 1918-1920 i w 1939 r. oraz o kontynuatorach tradycji 12 pp w Armii Krajowej i o wybitnych postaciach żołnierzy tej jednostki, walczących na różnych frontach, a szczególnie w obronie Polski w 1939 r.
Artystycznymi akcentami uroczystości były występ spytkowickiego zespołu „Krzesani”, pod kierunkiem Pani Beaty Rzeszutko, z wiązanką piosenek i tańców góralskich oraz koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu krakowskiego aktora Wojciecha Habeli, reprezentującego równocześnie Fundację Ocalenia Kultury Kresowej „Chawira”. Trzeba przyznać, że i wiersze: zwłaszcza ten o cenzorze, jak też występy dzieci i młodzieży wywołały wzruszenie wśród obecnych. Tak dalej, niech będzie polska kultura propagowana, a pamięć o przeszłości rozwijana.
Oprócz młodzieży biorącej udział w Rajdzie i uroczystościach, obecni byli także kombatanci z nowotarskiego koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, mieszkańcy Spytkowic pamiętający wydarzenia z 1939 roku oraz dokumentujący je w okresie powojennym, nauczyciele szkół z Gminy Spytkowice i wielu pasjonatów historii nie tylko lokalnej.
(mic)
Opublikowano przez Biuro Poselskie dra hab. Józefa Brynkusa
