Ptaki Collinsa

 

Przewodnik Collinsa. Ptaki. Najpełniejszy przewodnik do rozpoznawania ptaków Europy i Obszaru Śródziemnomorskiego, bo tak brzmi jego pełna nazwa, to dzieło Larsa Svenssona (tekst i mapy) oraz Killiana Mullarneya i Dana Zetterströma (tablice i podpisy). „Zasięg” omawianego przewodnika obejmuje Europę (po Ural), Afrykę północną i część Bliskiego Wschodu. Opisuje, pokazuje i wskazuje cechy charakterystyczne przeszło 700 gatunków ptaków występujących na tym obszarze, ok. 60 gatunków zalatujących, jak również kilkanaście gatunków zbiegłych z niewoli, które zostały celowo introdukowane bądź zawleczone przypadkowo i obecnie lokalnie lęgną się dziko.

 

Poszczególne gatunki ptaków są opisane bardzo szczegółowo. Przy każdym z nich są wskazane cechy podstawowe, takie jak: wielkość, rozpiętość skrzydeł, środowisko życia, jak również są pokazane cechy, według których możemy je oznaczyć. Dotyczy to zarówno barw, jak i głosów. Podawane są cechy ptaków dojrzałych, jak i młodocianych. Poza dokładnym opisem wskazującym na cechy łatwe do uchwycenia w terenie, najbardziej charakterystyczne cechy do rozpoznania są podane przy rysunkach i wskazane strzałką. To niezwykłe ułatwienie dla początkującego obserwatora. Zasada ta dotyczy gatunków nie do pomylenia, jak i tych, które niekiedy poznać trudno (np. mewy, niektóre pokrzewki).

 

Ptaki są pokazywane na standardowym dla przewodników białym tle, ale wiele z nich zaprezentowanych jest na tle przypominającym naturalne warunki obserwacji (łąka, tafla jeziora). Każdy z gatunków pokazany jest z boku, ale wiele z rysunków pokazuje gatunki w pozach i momentach dla nich charakterystycznych (odpoczywających na drzewach, żerujących na wodzie, czyszczących się, w locie). Wiele gatunków jest pokazanych z perspektywy cechy najbardziej rzucającej się w terenie („pierwsze wrażenie”) nie zawsze adekwatnej do rzeczywistego ubarwienia (np. kolorowa głowa płaskonosa w niektórych warunkach terenowych „wydaje się” czarna). Rysunki oddają znakomicie ubarwienia poszczególnych gatunków (uwzględniające dymorfizm płciowy, ale różnice wiekowe), są wykonane niezwykle starannie.

 

Ptaki Collinsa (że pozwolę sobie od czasu do czasu na kolokwialne, zrozumiałe dla wszystkich, uproszczenie) zawierają kilka ciekawostek dotąd niespotkanych w żadnym znanym mi wydawnictwie. Mam na myśli np. pokazanie mieszańców grążyc – z porównaniem mieszańca i „gatunku mylonego” , czyli takiego, do którego dany osobnik jest najbardziej podobny. Takie prezentacje na pewno zachęcają do bardziej wnikliwego przypatrywania się ptakom w terenie.

 

Przewodnik uwzględnia najnowszy podział taksonomiczny gatunków – dotyczy to nowych gatunków (traktowanych dotąd jako podgatunki), ale też kolejności rodzin: Czytelnika znającego pierwsze wydanie od razu uderzy jedna zmiana: kolejność rodzin na początku. […] Jako, że układ rodzin w tej książce zasadniczo odpowiada tradycyjnej kolejności systematycznej, w której najstarsze grupy występują na początku, rozpoczyna się ona teraz od łabędzi, gęsi i kaczek, po której następują „kuraki leśne” i „polne” itd. Po nich dopiero pojawiają się nury perkozy, ptaki morskie itd., dawniej występujące na początku. Zmiany te są widoczne też w łacińskich nazwach niektórych ptaków.

 

Opis każdej rodziny zaczyna się krótką ogólną charakterystyką w rodzaju: Tracze. Kaczki nurkujące różniej wielkości, od dużych po dość małe. Hakowato zakończony dziób i ząbki na jego krańcach ułatwiają chwytanie głównej zdobyczy, ryb. Przy niektórych rodzinach pojawiają się wskazówki dotyczące cech generalnych dotyczących oznaczania. Większy rozmiarowo jest rozdział poświęcony oznaczaniu siewkowców. Ptasiarze wiedzą, że to dość specyficzna do rozpoznawania grupa ptaków. Autorzy piszą o tym tak: mimo że dość szybko będziesz w stanie oznaczyć nawet z daleka takie charakterystyczne siewkowce jak kulik, krwawodziób czy dorosły biegus zmienny w szacie letniej, to większość gatunków wymaga bliższych obserwacji. Stąd też trochę miejsca poświęcają „pierwszym krokom, a następnie „poziomowi zaawansowanemu” w rozpoznawaniu tych gatunków. W przypadku mew ciekawostką jest krótki kurs określania ich wieku i przypomnienie najważniejszych cech stanowiących o różnicach w ubarwieniu tych ptaków.

 

Uwzględnienie w jednym przewodniku ptaków Europy wraz z gatunkami południowej części obszaru śródziemnomorskiego może dziwić początkującego ornitologa, ale jest to niezwykle cenne w czasach, gdy granice występowania poszczególnych gatunków ulegają permanentnym zmianom. Stąd też, dzisiejsze „gatunki afrykańskie” widywane obecnie tylko tam, za parę lat będą może do zaobserwowania i u nas?

 

Każdemu gatunkowi towarzyszy mapka uwzględniająca areał lęgowy (opuszczany na zimę), obecność całoroczną, areał występowania podczas przelotów i niekiedy trasy ich przelotów oraz areał zimowy. Przy każdym gatunku widnieje „polski status”, np. osiadły lęgowy, wędrowny gatunek lęgowy, regularnie zimujący itd.

 

Taki układ collinsowych Ptaków powoduje, że staje się on profesjonalnym przewodnikiem po ptasim świecie, niezwykle przydatnym dla wszystkich uczestników ruchu ornitologicznego: począwszy od początkujących obserwatorów, na zawodowych ptasiarzach skończywszy.

 

Pieczę naukową nad tym wydawnictwem objął uznany prof. Tadeusz Stawarczyk, którego Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP, Wrocław 2003 (współautorstwo z Ludwikiem Tomiałojciem) jest przywołanym w bibliografii jedynym polskim tytułem, a patronatu udzieliło Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.

 

Książka od pierwszego wydania w 1999r. rozeszła się w nakładzie przeszło 700 tysięcy (tłumaczona na 13 języków) i sądząc po zainteresowaniu, jakie wywołała w Polsce, zwiększy się on znacząco. Naprawdę wielkie brawa należą się wydawnictwu Multico, które dołączyło do czołówki polskich wydawców literatury ornitologicznej. Tę pozycję powinien mieć w swej biblioteczce każdy polski ornitolog, bez względu na poziom zaawansowania, bo rację ma Przemysław Chylarecki, znakomity polski ornitolog, twierdzący, że jest to jedyny przewodnik rzeczywiście wart wzięcia w teren.

 

 

 

 

Przewodnik Collinsa. Ptaki. Najpełniejszy przewodnik do rozpoznawania ptaków Europy i Obszaru Śródziemnomorskiego, Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterström, Multico 2012