Zmarły w 2018 wybitny amerykański historyk żydowskiego pochodzenia Richard Pipes pozostawił po sobie zajmujące wspomnienia pt "Żyłem".
Pipes zajmował się głównie historią Rosji i Związku Radzieckiego, do emerytury wykładał na Harwardzie i był - ważnym - doradcą Reagana.
Pipes wyjechał z Polski chwilę przed zagładą Żydów, jako szesnastolatek, a więc człowiek w dużej mierze ukształtowany i świadomy.
Oto jego osobiste wspomnienie:
"Nie był to rasistowski antysemityzm, lecz nieco mniej bolesny – ponieważ można było go uniknąć, wyrzekając się własnej religii i swego narodu,ale nawet wówczas, w oczach Polaków, taki człowiek nie przestawał być Żydem.
Nie było jednak otwartej dyskryminacji Żydów (z wyjątkiem rządu i wojska) ani pogromów. Większość ortodoksyjnych Żydów żyła, z własnego wyboru, w zwartych wspólnotach – ponieważ taki styl życia ułatwiał im praktykowanie swojej religii. Żydzi zasymilowani, tacy jak my, żyli poza wspólnotami, w świecie „pomiędzy”, ale muszę przyznać, że o wiele więcej łączyło mnie z wykształconymi Polakami niż z ortodoksyjnymi Żydami, którzy traktowali takich jak my jak apostatów. Z tych wszystkich powodów dziecko z polsko-żydowskiej klasy średniej mogło być w Polsce zupełnie szczęśliwe – do roku 1935. Na pewno zdarzały się wstrętne incydenty. We wczesnych latach trzydziestych mieszkaliśmy na osiedlu, gdzie byliśmy jedynymi znanymi Żydami. Czasami zdarzały się przezwiska.
Kiedyś żydowski chłopak z nawróconej na katolicyzm rodziny nazwał mnie Żydem. A kiedy odciąłem się: „Sam jesteś Żydem!”, zranił mnie niegroźnie w głowę scyzorykiem. Jego rodzice przepraszali aż zbyt gorliwie. Nie mogę jednak powiedzieć, że moje lata dziecięce obfitowały w takie incydenty.
Prowadziliśmy normalne życie: ślizgając się na łyżwach i uprawiając narciarstwo w zimie, wyjeżdżając z miasta na pikniki i pływając w wielkim basenie Legii latem, chodząc do kina. "
_____________
Richard Pipes: Żyłem. Wspomnienia niezależnego. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2004. ISBN 83-89656-08-6.
https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Pipes
