Neron i Hera w Teatrze Polskim cz. II

Gdy Mariusz Dmochowski znalazł się w opozycji, SB-ecy nie mogli się nadziwić jego wolcie. Wolcie, bo aktor kilka kadencji przewodniczył Związkowi Zawodowemu Pracowników Kultury i Sztuki, umożliwiono mu posłowanie na Sejm (słowo wybrano nie wydaje mi się na miejscu), został dyrektorem Teatru „Nowego” w Warszawie, a to chyba dla aktora największe wyróżnienie – zarządzać innymi aktorami, realizować własne wizje artystyczne. Zawdzięczał to m.in. działalności w PZPR, a był jeszcze przewodniczącym Komisji Kultury w TPPR.

Po rzuceniu legitymacją partyjną 14.12.1981 r., „nie mógł” już być dyrektorem, został pozbawiony stanowiska przez Wydz. Kultury m.st. Warszawy w marcu 1982 r. Zatrudnił go Kazimierz Dejmek – dyr. Teatru Polskiego – jak innych znanych z awersji do stanu wojennego „szych”: Łomnickiego, Holoubka, Szczepkowskiego, Łapickiego i Mikołajską. Przyczyniło się to legendy opozycyjności Dejmka i to raczej w III RP niż w PRL, ale ja myślę, że zgarniał z rynku najlepszych aktorów.

Jednak samo porzucenie kariery to raczej tzw. emigracja wewnętrzna, a nie działalność w opozycji. Dopiero w grudniu 1982 r. SB-eków od teatru zelektryzowała wiadomość o wsypie tajnej drukarni w willi Dmochowskiego w Popowie. Funkcjonariusze Wydz. Śledczego z Ostrołęki nakryli 2 osoby, skonfiskowali 16 tys. egz. „KOS” i powielacz offsetowy. Natychmiast przeprowadzono rewizję w mieszkaniu Dmochowskiego, ale nic nie znaleziono. Uniknął on aresztowania, tylko z względu na stan zdrowia. W śledztwie nie udało się SB połączyć aktora ze sprawą podziemia z braku dowodów na redagowanie i drukowanie tego pisma.

W tej sytuacji wszczęto sprawę Sprawę Operacyjnego Sprawdzenia kryptonim „Hetman”, ale nie w zajmującym się podziemiem Wydz. III-2 stołecznej SB, tylko w „artystycznym” Wydz. III-1. Z lektury teczki odniosłem wrażenie, że funkcjonariusze „artystycznej komórki” nie nadawali się do szukania matryc, powielaczy, farb i papieru. W prowadzeniu śledztwa i operacji na Dmochowskiego wystąpiły zdarzenia niemal komiczne: przesłuchiwano ajenta baru, który z Dmochowskim przewoził do Warszawy rąbankę (skojarzenia okupacyjne jak najbardziej uprawnione); a zastępca Naczelnika Wydziału – Witold Górski – rozpytywał o niego bufetową restauracji „Puławianka” – Eugenię Z. – stale miejsce relaksu Dmochowskiego.

W wyniku do znudzenia sztampowych działań SB w teczce znalazły się wykazy znajomych Dmochowskiego, relacja z kilku wizyt u nich, relacje z podsłuchu telefonicznego, zastrzeżenie wyjazdów zagranicznych.  Tytułowe kryptonimy „Neron” i „Hera” stosowano w pionie „B” SB, gdy śledzono Mariusza i Aleksandrę Dmochowskich. Pion tych „fachowców niezbędnych każdej władzy” stosował odrębną dokumentację sprawy. Najbardziej musiał oberwać zawodowy wojskowy Franciszek K., gdy z wizyty Nerona i Hery tłumaczył się WSW.

Dwóch funkcjonariuszy SB rozszerzyło swoje horyzonty teatralne w lutym 1983 r.:

/…/ dot. zabezpieczenia sztuki „Gra o narodzeniu i męce” w teatrze Polskim

Sztuka grana jest w dwóch aktach. Pierwszy akt dotyczy narodzin Chrystusa, drugi zaś dotyczy pojmania i jego śmierci. W drugim akcie jedną z głównych ról gra M. Dmochowski.

W czasie trwania sztuki nie stwierdziłem wrogich zachowań zarówno ze strony widowni, jak też i ze strony aktorów.

W tekstach również nie są eksponowane żadne wrogie treści.

Nie stwierdziłem, aby publiczność w jakiś wyraźny sposób nagradzała brawami M. Dmochowskiego.

Sztuka zakończyła się o godz. 21¹⁰. Na widowni frekwencja 60-70%.

Na zakończenie owacje bardzo anemiczne.

Dopisek:

W dniu 3 bm. zabezpiecza mjr Dreżewski.

W dniu 3 bm. sytuacja była podobna.

SB-ekom chodziło o wyprzedzenie sytuacji, gdy aktor staje się idolem publiczności również z powodów politycznych, coś na kształt Holoubka w 1968 r.

Śledzenie, podsłuchiwanie, przesłuchania efektów nie przyniosło. Jednak równolegle skorzystano z sieci osobowych źródeł informacji.

Cdn