Czerwone światło dla Teatru Żydowskiego

Odtwarzając teczkę pracy osobowego źródła informacji Służby Bezpieczeństwa pseudonim „Horzyca” trudno oderwać się od tematyki Państwowego Teatru Żydowskiego, jednak nie wszystkie donosy dotyczą Idy Kamińskiej, jej rodziny i sposobu prowadzenia „rodzinnego” interesu. Pojawiają się one licznie zwłaszcza po emigracyjnym wyjeździe Kamińskiej z rodziną. Z treści jednego z nich wynika jasno, w jaki sposób decydowano o polskiej (PRL-owskiej) polityce kulturalnej – doniesienie ze słów źródła „Horzyca” z 3.01.1969 r. przyjął Caban:

W dniu 24.XII.1968 roku sekretarz Zarządu Głównego TSKŻ – Edward Rajber telefonował do dyrektora PTŻ Juliusza Bergera z sugestią dokooptowania do rady artystycznej teatru Grzegorza Smolara i Michała Mirskiego. Berger odpowiedział Rajberowi, że jego propozycji nie przyjmuje, gdyż taki Mirski jak również Smolar nie są obecnie we władzach we TKSŻ i on nie widzi powodu i potrzeby angażowania ich w pracę teatru. Negatywny stosunek Bergera do propozycji Rajbera wynika z tego, że Mirski i Smolar będąc w radzie artystycznej za czasów Idy Kamińskiej popierali zawsze jej posunięcia i politykę repertuarową.

W ostatnim czasie Berger wystąpił z oficjalnym wnioskiem do Stołecznej Rady Narodowej o mianowanie Izaka Dogima kierownikiem artystycznym Teatru Żydowskiego.

W dniu 1 stycznia 1969 roku Juliusz Berger rozmawiał w mojej obecności z dyrektorem PAGART-u – Jackiem Dobierskim na temat ewentualnego wyjazdu za granicę Państwowego Teatru Żydowskiego. W tej sprawie Dobierski wyraził się dosłownie: „Ja wam powiem jedną rzecz, ale jak komuś powiecie, że ja to powiedziałem, to ja się tego wyprę. Niech Komitet Warszawski albo Rada Narodowa zatelefonuje do mnie i powie, że dla Teatru Żydowskiego jest zielone światło, to ja załatwię wszystko. Jak oni nic nie mówią, to ja sam nic robić nie będę”.

W dniu 28.XII.1968 roku rozmawiałem z redaktorem „Współczesności” – Falkowskim, który pisał zawsze recenzje i artykuły o teatrze żydowskim. Znane mu są ostatnie wypowiedzi radiowe Idy Kamińskiej. Nie chce on jednak na ten temat pisać, gdyż – jak oświadczył – on to nie Gontarz.