Andrzej.Madej Andrzej.Madej
121
BLOG

Humanizacja usług społecznych

Andrzej.Madej Andrzej.Madej Gospodarka Obserwuj notkę 2
Wykorzystanie innowacji technologicznych dla subsydiarnego wsparcia solidarności wymaga przyjęcia narodowej strategii humanizacji usług społecznych.

Przedsiębiorczość dla pracy

Trwający od ponad pół wieku proces cyfrowej modernizacji gospodarowania, nazywany w ekonomii przechodzeniem z gospodarki opartej na kapitale do gospodarki opartej na wiedzy, wchodzi obecnie w efekcie Rewolucji sztucznej inteligencji, w fazę rozstrzygnięć cywilizacyjnych. W siedmiu tekstach pod wspólnym tytułem „Rewolucja gospodarcza” przedstawiałem konieczność pogłębienia refleksji ekonomicznej a następnie inicjatywy ustrojowej, dwóch nowych sektorów gospodarczych: pierwszego „Sektora dobroczynności” i piątego „Sektora redystrybucji”, jako warunku koniecznego dla integracji solidarności i subsydiarności w kulturze gospodarowania.

image

Rys. 1. Przesłanki i postulat strategii modernizacji ustrojowej gospodarki. Opracowanie własne.

Esencjonalne zestawienie przesłanek przemian technologicznych dla takiego wyzwania narodowych strategii rozwoju przedstawiam na rysunku 1. Gdzie podjęte przez mnie za księdzem Czesławem Bartnikiem wprowadzenie do katalogu cnót kardynalnych postawy pracodzielności, jest inspiracją dla postawienia postulatu humanizacji jako reakcji na wprowadzane przez czwartą rewolucję technologiczną (Rewolucję sztucznej inteligencji) zmniejszanie skali rynku pracy.

Aby ułatwić powszechne i sprawiedliwe wykorzystanie innowacji technologicznych powstających przedsiębiorstwach komercyjnych rolnictwa, przemysłu i usług dla zrównoważonego rozwoju wspólnot, przydatne będzie ułatwianie transmisji pomiędzy przedsiębiorczością komercyjną opartą na indywidualizmie a przedsiębiorczością społeczną opartą na humanizmie [1]. W tym wprowadzenie do obrotu gospodarczego instytucji przedsiębiorstwa społecznego, jako formy współdziałania gospodarczego skupionego nie tak jak w przedsiębiorstwach komercyjnych na powiększaniu pożytków właścicieli, ale na powiększaniu wartości istotnych dla wspólnot wartości.


Przedsiębiorstwo społeczne

Istotą dynamiki rozwoju gospodarczego jest umiejętność skupiania zasobów dla upowszechnienia pomysłu na zaspakajanie potrzeb. Ponieważ we właściwych dla cywilizacji opartej na rozproszeniu własności warunkach rywalizacji gospodarczej nigdy nie mamy pewności czy nasze rozpoznanie potrzeb i przyjęty sposób ich zaspokojenia zakończy się sukcesem, dlatego dla podkreślenia osobowej odpowiedzialności w podmiocie przed – się – bierającym te zasoby instytucję tę określany terminem przedsiębiorstwo.

Oznacza to, że powszechne w nauczaniu ekonomii wskazywanie na zysk, wynikający z zestawienie osiągniętych przychodów z poniesionymi kosztami, jako na główny cel działalności przedsiębiorstwa, jest uproszczeniem właściwym dla dominującego obecnie w refleksji ekonomicznej uznawania zaspokajania pragnień za podstawową motywację podejmowania trudu organizowania aktywności gospodarczej. Gdyby refleksja ekonomiczna uznawała, zgodnie z kulturowym sensem podejmowania trudu pracy, za podstawową motywację aktywności gospodarczej zaspokajanie potrzeb, jako główny cel działalności przedsiębiorstwa trzeba by wskazać jego przetrwanie [2].

Dla rekomendowanego kierunku przemian infrastruktury gospodarczej kluczowym jest zestawienie kategorii zysku uzyskiwanego dzięki dobremu rozpoznaniu potrzeb i efektywnemu zarządzaniu w przedsiębiorstwie komercyjnym, z kategorią premii podobnie uzyskiwanej dzięki dobremu rozpoznaniu potrzeb i efektywnemu zarządzaniu w przedsiębiorstwie społecznym [3]. Zestawienie wskazujące na zgodność racjonalności działania obu rodzajów podmiotowości gospodarczej [4].

image

Rys. 2. Cykle rozwojowe przedsiębiorstw społecznej gospodarki rynkowej. Opracowanie własne.

Uznanie „trwania” jako centralnego punktu odniesienia (misji) cyklu rozwoju przedsiębiorstwa (rys. 2) pozwala na porównawcze zestawienie ośmiu kategorii właściwych dla działalności dwóch typów przedsiębiorstw obecnych w praktyce społecznej gospodarki rynkowej. Przedsiębiorstwa komercyjnego, w którym zarządzający maksymalizują cenę którą może uzyskać jego właściciel (akcjonariusz) na rynku kapitałowym oraz przedsiębiorstwa społecznego, w którym zarządzający maksymalizują wskaźniki efektów w realizowanych projektach.

image

Rys. 3. Podobieństwa oceny efektów przedsiębiorstw przesłankami dynamiki rozwoju kompetencyjnego w SGR. Opracowanie własne.

Przedstawione podobieństwo potwierdzają odpowiedniość wykorzystywania w zarządzaniu przedsiębiorstwami społecznymi innowacji technologicznych powstających w bardziej dynamicznie rozwijającym się obszarze przedsiębiorczości komercyjnej. Co będzie miało coraz większe znaczenie wobec wzrostu udziału w gospodarce przedsiębiorstw oferujących sieciowe dostarczanie usług społecznych.


Było, nie minęło

Kilkanaście lat temu uczestniczyłem krótko jako społeczny doradca Związku Powiatów Polskich i Związku Miast Polskich w pracach rządowego zespołu przygotowującego założenia strategii modernizacji ustroju usług społecznych [5]. Szybko się jednak z tej pracy wycofałem po stwierdzeniu, że jej faktycznym celem jest próba wykorzystywania pojęć ekonomii do angażowania społecznych emocji przy realizacji programów państwowej administracji.

Kilka lat temu równie krótko uczestniczyłem w rządowych zamierzeniach wprowadzenia polskiego modelu obligacji społecznych [6]. I znów wycofałem się po stwierdzeniu, że i tym razem politycznym inicjatorom tych prac, nie chodzi o wprowadzenie nowego instrumentu finansowego a jedynie o wykorzystanie pojęć ekonomii dla medialnego mistyfikowania szerokiej otwartości centralnie sterowanych polityk społecznych.

Dlatego ostatnio z dużym niedowierzaniem, zainteresowaniem i radością odkryłem w Internecie utworzenie Systemu Monitorowania Usług Publicznych. Będącego cyfrową platformą nowego zakresu i celu wykorzystywania informacji statystycznej, firmowaną przez partnerstwo Głównego Urzędu Statystycznego, Związku Miast Polskich i Związku Powiatów Polskich zawiązane pod patronatem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Jak piszą autorzy, SMUP jest rozbudowaną bazą danych o usługach publicznych świadczonych przez gminy i powiaty. System – za pomocą wskaźników – umożliwia monitorowanie sposobu działania JST w dziewięciu obszarach: podatki i opłaty lokalne, gospodarowanie nieruchomościami, drogownictwo i transport, ochrona środowiska, inwestycje i budownictwo, geodezja i kartografia, edukacja, lokalna polityka społeczna, kultura i rekreacja.

Uważam, że wprowadzenie SMUP staje się dobrą okazją nie tylko do społecznej oceny skuteczności polityk społecznych prowadzonych przez władze samorządów, ale i do poszerzenia refleksji nad znaczeniem przedsiębiorczości społecznej dla przeciwdziałania, wywołanym przez czwartą rewolucję gospodarczą, globalnym skutkom polaryzacji dochodowej i strukturalnego bezrobocia. Która to refleksja powinna wypracować założenia nie tylko dla nowej infrastruktury gospodarczej i ale i dla modernizacji ustroju politycznego, które synergicznie winny wspierać aktywizację przedsiębiorczości społecznej.


Idzie nowe

Jak to powtarzam w każdym z tekstów opisujących gospodarcze konsekwencje czwartej rewolucji technologicznej, przy określaniu priorytetów strategii modernizacji ustrojowej należy pamiętać o całościowym zakresie odziaływania przesłanek zmian obejmujących cyfrowe poszerzenie przestrzeni, czasu i zasobów relacji międzyludzkich. I że taka całościowa perspektywa uprawnia do przyjęcia humanistycznego powiązania wolności i równości jako kryterium kierunkowania zachodzących zmian dla dobrobytu wspólnot [7].

image

Rys. 4. Kulturowe przesłanki strategii humanizacji gospodarki. Opracowanie własne.

Dlatego w środkowym wierszu schematu systematyzującego przesłanki strategii humanizacji gospodarki, wskazując rekomendowane priorytety modernizacji ustrojowej w obszarach społecznej wiarygodności komunikacji, jako uzupełniające dla priorytetu refleksji ekonomiczne nad przemianami gospodarczymi, wskazuję na modernizację ustroju politycznego. Postulując rozpoczęcie zmian w ustroju społecznej gospodarki rynkowej, od politycznego przyjęcia paradygmatu „solidarny rozwój wiedzy” dla całego obszaru finansów publicznych (trzeci z wierszy rysunku 4).

Tak zarysowana przestrzeń refleksji nad wiarygodnością, racjonalnością i dobrobytem w społecznej gospodarce rynkowej wymaga objęcia łączną perspektywą aktywność człowieka we wszystkich pięciu sektorach gospodarowania (rys. 5). Gdzie właściwe dla neoklasycznej ekonomii oparcie zasady rywalizacji na mechanizmach i infrastrukturze rynku, przyjmować możemy zarówno: (i) dla relacji dokonywanych przez podmioty gospodarcze wewnątrz sektorów rywalizacji (rolnictwa, przemysłu i usług), (ii) dla relacji pomiędzy tymi podmiotami a właściwymi dla sektora dobroczynności gospodarstwami domowymi, jak i (iii) dla relacji pomiędzy tymi podmiotami a instytucjami sektora redystrybucji.

image

Rys. 5. Przestrzeń refleksji ekonomicznej nad wiarygodnością, racjonalnością i dobrobytem w społecznej gospodarce rynkowej. Opracowanie własne.

Natomiast zestawienie zasad wspólnotowości dla sektorów dobroczynności i redystrybucji wymagać będzie sprecyzowania założeń i warunków odpowiednio dla nowych możliwości rozwoju kultury (narodowej) solidarności i kultury (politycznej) subsydiarności. Tak by potwierdzić rosnące znaczenie instytucji służących trwałości organicznych więzi rodzinnych i narodowych oraz skuteczności politycznej aktywności obywatelskiej.


Priorytet humanizacji gospodarki

Zachodzący w całej Europie proces cyfryzacji usług społecznych stawia coraz większe wymagania dla zakresu i staranności ich świadczenia, w tym wykonywanych przy wsparciu środków publicznych zarówno w formie bezpośredniego zaspakajania potrzeb społecznych przez administrację publiczną [8], jak i w formie usług przedsiębiorstw (komercyjnych albo społecznych) świadczonych na zlecenie administracji publicznej [9]. Należy się przy tym spodziewać, że dla zachowania efektywności w sieciowym dostarczaniu świadczeń publicznych, wobec cyfrowego poszerzania kultury rozwijającego nasze potrzeby i doskonalącego sposoby ich zaspakajania, zmniejszać będzie zakres usług wykonywanych bezpośrednio przez administrację (typu: A2C) natomiast zwiększać się będzie zakres usług wykonywanych przez przedsiębiorstwa (typu: B2C).

Dlatego modernizacja systemu usług społecznych [10] wydaje się być kluczowym zagadnieniem dla strategii rozwoju Polski . A w konsekwencji również szansą na wzajemne pożytki z wykorzystywania otwartości relacji pomiędzy Europejskimi narodami.

Ponieważ zgodnie z wcześniej określonymi wartościami i zasadami narodowa strategia modernizacji systemu usług społecznych powinna przewidywać maksymalizację samodzielności obywatela w ocenie podstawowego celu systemu usług, którym jest zapewnienie każdemu potrzebującemu dostępności do uzyskania świadczenia, uprawnionym określeniem tego procesu wydaje się „humanizacja usług społecznych”. Korespondująca w ten sposób z szerszym postulatem kulturowym „horyzontalnego rozwoju wiedzy”.

image

Rys. 6. Wartości i zasady humanizacji usług społecznych. Opracowanie własne.

Kluczowymi zasadami strategii „humanizacji usług publicznych” są solidarny rozwój wiedzy jako główna zasada systemu finansów publicznych i rywalizacja jako główna zasada przedsiębiorczości społecznej. Które to zasady winny zapewnić następujące wartości: społeczna wiarygodność komunikacji, obywatelska kontrola dostępności, rozliczalność efektów przedsiębiorczości społecznej i otwartość finansowania przedsiębiorczości społecznej.

image

Rys. 7. Instytucje i zasady humanizacji usług społecznych. Opracowanie własne.

Uzupełniającymi zasadami strategii „humanizacji usług społecznych” są lokalna samorządność jako podstawa ustroju demokratycznego i rozliczalność finansowa jako podstawa społecznej kontroli finansów publicznych. Co zapewnić powinny odpowiadające tym zasadom instytucje: przedsiębiorstwo społeczne, obligacja posagowa [11], system monitowania usług publicznych i zespół obywatelskich kuratorów usług społecznych [12].

image

Rys. 8. Elementy infrastruktury wiarygodności gospodarowania dla rywalizacji w społecznej gospodarce rynkowej. Opracowanie własne.

Zestawione na rysunku 8 proponowane instytucje poszerzenia infrastruktury społecznej gospodarki rynkowej jako elementy strategii humanizacji usług publicznych, sprowadzają się do wsparcia wiarygodności przedsiębiorstwa społecznego jako kluczowego podmiotu dla subsydiarnego wsparcia środkami sektora redystrybucji pracy solidarnej w sektorze dobroczynności. Obejmują one obok instytucji przedstawionych w tym tekście, również System społecznego repozytowania informacji omówiony w mojej siódmej prezentacji wyzwań Rewolucji gospodarczej https://www.salon24.pl/u/madej/1196570,rewolucja-gospodarcza-7 .

Uważam, że poprzez podjęcie takiej strategii witalizacji przedsiębiorczości, Polska mogłaby zająć istotne miejsce w piątej rewolucji technologicznej, dopełniającej stuletni okres cyfrowych przemian kultury gospodarczej.

Utrecht – Kraków

Czerwiec 2022.


Przypisy

[1] Terminem „humanizm” używanym dla podkreślenia wagi relacji międzyludzkich, zastępuję w tej prezentacji używany wcześniej bardziej odpowiednio dla polskiej genezy terminu „pracodzielność” termin „personalizm”. Czyli nazwy nurtu filozoficznego środowiska Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego związanego z pracą nad pracą księży profesorów Mieczysława Krąpca, Karola Wojtyły czy Czesława Bartnika.

[2] W debatach postulujących konieczność zmiany kluczowych wartości w ekonomii, wskazuje się często na potrzebę przejścia od „ekonomii pragnień” opartej na egoizmie do „ekonomii potrzeb” opartej na solidarności.

[3] Wprowadzanie kategorii „premii” do umów z wykonawcami umów jako motywacji dla efektywności w wykonywaniu zadania publicznego zostało zainicjowane w praktyce polityk publicznych w Ameryce południowej ok 20 lat temu. W Polsce niestety nie podjęto jeszcze prób takiego zestawienia racjonalności gospodarowania przedsiębiorstwa społecznego. Natomiast termin „przedsiębiorstwo społeczne” stosuje się dla określenia tych podmiotów wspierających administrację w realizacji polityk społecznych, które przeznaczają wypracowywany dochód i pozyskiwane środki tylko na realizację swoich celów statutowych.

[4] Zdaję sobie sprawę że zarówno treść jak i kolejność mojego zestawienia poszczególnych kategorii w obu prezentowanych cyklach rozwojowych wymaga odrębnego omówienia.

[5]Pełna nazwa tej powołanej przez rząd w 2009 roku instytucji to Zespół ds. Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej. Głównym jego celem było wypracowanie modelu przedsiębiorstwa społecznego.

[6] Pełna nazwa konkursu ogłoszonego w 2016 roku przez Ministerstwo Rozwoju brzmiała: „Obligacje społeczne jako narzędzie zwiększania efektywności świadczenia usług społecznych w obszarach wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego”. Głównym jego celem było stworzenie nowego mechanizmu finansowania usług społecznych w Polsce.

[7] Kategorię wspólnot rozumiem jako abstrakt zestawiający różnego rodzaju organiczne powiązania. Poczynając od powiązania materialnego i duchowego wymiarów życia człowieka, poprzez powiązania rodzinne, terytorialne, narodowe i cywilizacyjne.

[8] W proponowanej systematyce pięciu sektorów usługi tego typu należałoby określić jako aktywność podmiotów Sektora redystrybucji dla podmiotów Sektora dobroczynności. Popularnym jest skrótowe określanie tego typu usług jako A2C.

[9] W proponowanej systematyce pięciu sektorów usługi tego typu należałoby określić jako aktywność podmiotów Sektorów rywalizacji dla podmiotów Sektora dobroczynności. Popularnym jest skrótowe określanie tego typu usług jako B2C.

[10] Przez usługę społeczną rozumiem taki rodzaj działania gospodarczego, które zaspokaja osobistą potrzebę. Przyjęcie subsydiarny charakter sektora redystrybucji wobec sektora solidarności powoduje że większość z usług społecznych ma w warunkach społecznej gospodarki rynkowej charakter usług publicznych.

[11] Koncepcję wykorzystania obligacji posagowych przedstawiłem w 2017 roku w kontekście wizji uspołecznienia finansowania przedsiębiorczości społecznej w systemie ochrony zdrowia https://prezi.com/p/edit/ujwr_jsijnat/ .

[12] Instytucję obywatelskiego kuratora wybieranego okresowo przez ogół mieszkańców wspólnoty, przedstawiałem kilka razy w kontekście wsparcia odpowiedzialności rodziców za edukację dzieci (Obywatelski Kurator Oświaty). Obserwując analogiczne do systemu edukacji potrzeby integracji usług dostarczanych centralnie oraz dostarczanych lokalnie, obecnie uważam że instytucja obywatelskiego kuratora powinna również dotyczyć zagadnień ochrony zdrowia (Obywatelski Kurator Zdrowia) i sportu (Obywatelski Kurator Sportu).

Posiwiały szatyn, 182 / 82.

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Gospodarka