I Krytyka polskich think-tanków jako aparatów symulacji

(I) Krytyka polskich think-tanków jako aparatów symulacji

(II) Portret polskiego ekonomisty jako klasy kapłańskiej

Oba teksty są osadzone w ramach teoretycznych:

Baudrillard (symulakry), Bourdieu (władza symboliczna), Gramsci (hegemonia), Slobodian (ekonomia jako narzędzie ochrony kapitalizmu), Wallerstein (półperyferia), Pistor (prawo i kapitał), Tooze (władza banków centralnych), MMT (Kelton, Wray).

I. Krytyka polskich think-tanków jako aparatów symulacji

1. Wprowadzenie: think-tanki jako producenci symulakrów ekonomicznych

W większości państw centrum think-tanki pełnią funkcję ośrodków analitycznych, generujących wiedzę i modele polityk publicznych. W Polsce — zgodnie z logiką półperyferialności⁽¹⁾ — think-tanki działają jako aparaty reprodukcji narracji hegemonii monetarnej, a nie jako autonomiczne instytucje badawcze.

W sensie Baudrillarda można je traktować jako producentów symulakrów — reprezentacji udających wiedzę ekonomiczną, które stają się bardziej realne niż rzeczywistość⁽²⁾.

Ich celem nie jest analiza strukturalna, lecz legitymizacja określonego modelu gospodarczego, importowanego z centrum świata kapitalistycznego⁽³⁾.

2. Zależność finansowa i epistemiczna

Polskie think-tanki są w znacznym stopniu finansowane przez:

korporacje transnarodowe,

sektor bankowy,

fundacje zachodnie,

instytucje UE,

granty oparte na paradygmatach neoliberalnych (np. „good governance”).

Jak pisze Bockman i Eyal, zależność finansowa prowadzi do kolonizacji epistemicznej — think-tanki przestają być producentami wiedzy, a stają się jej importerami⁽⁴⁾.

W efekcie:

nie mogą kwestionować dogmatów,

nie mogą badać strukturalnej pozycji Polski,

nie mogą analizować polityki pieniężnej państw centrum,

są zobligowane do reprodukowania ortodoksji.

To strukturalna zależność — nie błąd.

3. Policy papers jako symulakra wiedzy

Typowy raport polskiego think-tanku:

korzysta z metodologii OECD/IMF,

powtarza narrację o „konkurencyjności”,

moralizuje politykę fiskalną,

demonizuje deficyt i inflację,

traktuje rynek jako podmiot racjonalny.

Są to symulakry wiedzy ekonomicznej — reprezentacje, które nie tylko nie oddają rzeczywistości, lecz ją zasłaniają⁽⁵⁾.

Jak w społeczeństwie spektaklu Deborda⁽⁶⁾:

think-tank nie opisuje gospodarki — on ją inscenizuje.

4. Reprodukcja ortodoksji i neutralizacja alternatyw

Think-tanki pełnią funkcję:

(1) strażników ortodoksji

Powtarzają dogmaty ekonomii neoklasycznej, nawet gdy są one kwestionowane w centrum⁽⁷⁾.

(2) firewallu wobec heterodoksji

Każda próba dyskusji o:

MMT,

polityce przemysłowej,

emisji pieniądza,

roli kursu walutowego,

kryzysie euro,

jest natychmiast delegitymizowana jako „populizm”⁽⁸⁾.

(3) producentów alibi systemowego

Tworzą raporty, które usprawiedliwiają istniejący układ sił, naturalizują hierarchię monetarną i tłumią refleksję krytyczną.

5. Teza

Polskie think-tanki działają jako:

aparaty symulacji: instytucje wytwarzające pozory wiedzy, które legitymizują hegemoniczną architekturę monetarną i blokują zmiany systemowe na poziomie polityki gospodarczej.

II. Portret polskiego ekonomisty jako klasy kapłańskiej

1. Wprowadzenie: ekonomista jako kapłan, nie jako badacz

W Polsce rola ekonomisty w debacie publicznej jest strukturalnie odmienna niż w państwach centrum.

Ekonomista nie pełni funkcji naukowej, lecz rytualno-legitymizacyjną.

W duchu Bourdieu jest to kapłan pola ekonomicznego, strażnik ortodoksji, którego zadaniem jest reprodukcja dominującej doksy⁽⁹⁾.

2. Ekonomista jako strażnik dogmatów

Dogmaty polskiej ekonomii:

inflacja to moralne zło (monetaryzm)⁽¹⁰⁾,

deficyt to grzech,

państwo „nie ma pieniędzy” (sprzeczne z teorią fiat⁽¹¹⁾),

rynki są racjonalne (mimo ewidentnej irracjonalności⁽¹²⁾),

prywatyzacja to naturalny proces,

sektor bankowy nie wymaga kontroli państwa.

Polski ekonomista pełni funkcję strażnika tych dogmatów, a jego rolą jest delegitymizować każdą próbę ich przekroczenia.

3. Ekonomista jako narzędzie hegemonii monetarnej

Ekonomista w Polsce — często nieświadomie — pełni funkcję aparatu hegemonii monetarnej (Slobodian⁽¹³⁾).

Utrzymuje przekonanie, że:

kurs złotego jest „naturalny”,

euro jest cywilizacyjne,

bank centralny musi być apolityczny,

budżet musi być zrównoważony,

płace nie mogą rosnąć szybciej niż „produktywność”.

To nie są fakty ekonomiczne, lecz normy hegemonii.

4. Ekonomista jako producent symulakrów

Polski ekonomista, w duchu Baudrillarda⁽¹⁴⁾, nie opisuje gospodarki — on produkuje jej symulakra.

Przykłady:

inflacja jako „zepsucie moralne”,

deficyt jako „odpowiedzialność pokoleniowa”,

euro jako „nagroda cywilizacyjna”,

NBP jako „technokracja”,

„rynek” jako podmiot moralny.

Symulakra te nie odzwierciedlają rzeczywistości — one ją zastępują.

5. Ekonomista jako medium alibi systemowego

Ekonomista zapewnia alibi dla:

braku polityki przemysłowej,

braku kreacji pieniądza,

dominacji kapitału zagranicznego,

stagnacji płac,

deindustrializacji,

utrzymania Polski w pozycji półperyferyjnej.

Jak u Gramsciego:

ekonomista jest organicznym intelektualistą hegemonii — choć uważa się za neutralnego eksperta⁽¹⁵⁾.

6. Konkluzja

Polski ekonomista to:

kapłan monetarnej religii transformacyjnej,

strażnik ortodoksji,

producent symulakrów,

narzędzie hegemonii monetarnej,

mechanizm homeostazy systemowej,

zabezpieczenie przed pojawieniem się alternatyw.

Nie jest to wina jednostek — to efekt struktury.

PRZYPISY

I. Wallerstein, World-Systems Analysis, Duke University Press, 2004.

J. Baudrillard, Simulacra and Simulation, University of Michigan Press, 1994.

Q. Slobodian, Globalists: The End of Empire and the Birth of Neoliberalism, Harvard UP, 2018.

J. Bockman, G. Eyal, “Eastern Europe as Postcolonial”, American Journal of Sociology, 2002.

Baudrillard, Simulacra and Simulation, 1994.

G. Debord, The Society of the Spectacle, Zone Books, 1994.

P. Mirowski, Never Let a Serious Crisis Go to Waste, Verso, 2013.

M. Blyth, Austerity, Oxford University Press, 2013.

P. Bourdieu, Language and Symbolic Power, Harvard UP, 1991.

M. Friedman, Inflation and Monetary Framework, Chicago UP, 1984.

S. Kelton, The Deficit Myth, PublicAffairs, 2020.

C. Kindleberger, Manias, Panics and Crashes, Wiley, 2000.

Q. Slobodian, Globalists, Harvard UP, 2018.

Baudrillard, Simulacra and Simulation, 1994.

A. Gramsci, Selections from the Prison Notebooks, International Publishers, 1971.

BIBLIOGRAFIA (pełna)

Baudrillard J. (1994). Simulacra and Simulation. University of Michigan Press.

Blyth M. (2013). Austerity. Oxford University Press.

Bockman J., Eyal G. (2002). “Eastern Europe as Postcolonial”. American Journal of Sociology.

Bourdieu P. (1991). Language and Symbolic Power. Harvard University Press.

Debord G. (1994). The Society of the Spectacle. Zone Books.

Friedman M. (1984). Inflation and Monetary Framework. University of Chicago Press.

Gramsci A. (1971). Selections from the Prison Notebooks. International Publishers.

Kelton S. (2020). The Deficit Myth. PublicAffairs.

Kindleberger C. (2000). Manias, Panics and Crashes. Wiley.

Mirowski P. (2013). Never Let a Serious Crisis Go to Waste. Verso.

Pistor K. (2019). The Code of Capital. Princeton University Press.

Slobodian Q. (2018). Globalists. Harvard University Press.

Tooze A. (2018). Crashed: How a Decade of Financial Crises Changed the World. Allen Lane.

Wallerstein I. (2004). World-Systems Analysis. Duke University Press.

Wray L. Randall (2015). Modern Money Theory. Palgrave Macmillan.