W 1895 roku Alfred Nobel w swoim testamencie ustanowił nagrodę literacką. Jego wolą było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym . W testamencie wskazał, że decyzję o przyznaniu nagrody ma podejmować założona przez króla Gustawa III w 1786 roku Akademia Szwedzka.
Po raz pierwszy nagroda Nobla w dziedzinie literatury została przyznana w 1901 roku. Jednym z pierwszych laureatów był polski pisarz Henryk Sienkiewicz, który otrzymał nagrodę w 1905 roku „za całokształt twórczości”. W latach 1901–2019 wyróżnionych zostało 116 osób.
Kiedy w październiku ubiegłego roku media poinformowały, że Akademia Szwedzka postanowiła przyznać literacką nagrodę Nobla za rok 2018 Oldze Tokarczuk, w Warszawie okolicach ulic Czerskiej i Wiertniczej zapanowała radość i ogólne wzruszenie. Jak zapewnia żurnalistka Katarzyna Korwin-Piotrowska, niektórzy dziennikarze podobno łkali ze wzruszenia: Dawno tylu z nas nie ryczało tak szczerze, radośnie i gremialnie oraz z dumą przed telewizorami, komputerami, smartfonami, jak dzisiaj, prawda? Piękny moment, dzięki wielkie, Olga!
Żurnalistka Katarzyna Kolenda-Zaleska opublikowała na Instagramie zdjęcie noblistki z podpisem: „Olga Tokarczuk gotowa na Nobla. Duma i wzruszenie!”
Zaś aktor Borys Szyc również na Instagramie informował: „Tak bardzo się cieszę Olga. Tak bardzo jestem dumny. To wielki, wzruszający moment. Dziękuję".
Z gratulacyjnym wpisem na Twitterze pospieszył Donald Tusk.
10 grudnia 2019 r. w sztokholmskiej filharmonii Olga Tokarczuk odebrała dyplom i złoty medal z rąk króla Karola XVI Gustawa. Podczas ceremonii wręczenia nagrody laudację wygłosił Per Wästberg, pisarz i dziennikarz, syn Erika Wästberga (1905-1954) też dziennikarza. Bloger Szpak 80 ustalił, że szanowny papa laudatora był żurnalistą zatrudnionym w szwedzkim piśmie Nya Dagligt Allehanda, które ukazywało się w latach 1859–1944, a w czasie pierwszej i drugiej wojny światowej, wspierało propagandowo Niemcy. W latach 30. XX w. NDA stało się pismem pronazistowskim (wg Wikipedii it was favourable to the Nazis). Per Wästberg był ostatnim redaktorem naczelnym NDA, w latach 1942-1944.
W swojej laudacji Per Wästberg powiedział m.in., że Olga Tokarczuk
"próbuje uchwycić Polskę, która jest w stałym ruchu, i tworzy niesamowitą rzeczywistości: pokazuje kraj, będący ofiarą, spustoszoną przez potęgi, ale mający też swoją własną historię kolonializmu i antysemityzmu."
Szwedzki laudator powtórzył słowa samej laureatki, która tak własnie określiła historię Polski.
Zdaniem prof. Andrzeja Nowaka:
„[…] żaden naród nie odpowiada za bardziej niszczycielską politykę kolonialnego wyzysku niż Szwedzi wobec Rzeczypospolitej w czasach potopu (1655–1660) i drugiej wojny północnej (1700–1721). Destrukcja i cierpienia zadane wtedy na polskiej ziemi przez bitnych przodków Grety Thunberg nie miały sobie równych – aż do czasu nadejścia rodaków Goethego w 1939 r. Wykształcony na Uniwersytecie w Uppsali Per Wästberg powinien wiedzieć, że najcenniejsza część księgozbioru tej starej uczelni składa się z książek zrabowanych przez Szwedów w Polsce. I nie oddanych do dziś mimo zobowiązania wynikającego z pokoju oliwskiego z 1660 r. Znakomity członek noblowskiej Akademii mógłby się zastanowić nad tym, czy nie wypadałoby uderzyć się najpierw we własne – szwedzkie piersi, zanim załomocze się w cudze – polskie, mówiąc o zbrodniach kolonializmu (o antysemityzmie szwedzkim nie mówmy, najlepiej zapytajmy o tę kwestię Żydów).[…]”
***
Przy pisaniu notki autorka korzystała z następujących publikacji:
1. http://kultura.gazeta.pl/kultura/7,114628,25497296,olga-tokarczuk-odebrala-nagrode-nobla-polska-swietuje-cieszy.html
2. https://www.salon24.pl/u/nick/1005255,laudacje-na-czesc-tokarczuk-wyglosil-syn-szwedzkiego-nazistowskiego-propagandysty
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Nya_Dagligt_Allehanda
4. Andrzej Nowak, Pani Susza i Cudowna podróż, https://www.gosc.pl/doc/6069347.Pani-Susza-i-Cudowna-podroz
