W Krzemieńcu, dawnych „Atenach Wołyńskich”, odbyły się uroczystości związane ze świętem Niepodległości.Akademia miałamiejsce w polskiej szkole wybudowanej dzięki polskiemu przedsiębiorcy MarianowiKani i Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie.
Jeśli jechać na ziemie południowo-wschodnie, to tylko w doborowym i fachowym towarzystwie. Albowiem któż zna lepiej owe krainy niż historyk Piotr „Profesor” Sieczkowski i Jarosław Gabryelczyk, obaj z Fundacji Mosty. Weterani wszelkich wojaży i akcji pomocowych dla katolickich parafii i ośrodków polskich pozostałych po drugiej stronie Bugu i Sanu zorganizowali wyjazd dla delegacji licealistów i gimnazjalistów ze szkoły im. Bolesława Prusa na Saskiej Kępie. Niech młodzież zobaczy świat i pozna swoich rówieśników, dla których polskość to nie jest „brzydka panna na wydaniu”, jak mawiają zdrajcy nad Wisłą.
Egipskie ciemności przywitały nas na Wołyniu. Ruszamy trasą bardzo dobrze znaną: Kowel–Łuck–Dubno. Kowel w tych ciemnościach mi umknął. Jedziemy przez lasy i przez chwilę zastanawiałem się, czy nie jest to inna droga. Przecież za dnia widać miasta, miasteczka oraz morderczą symbolikę demonstrowaną tu i ówdzie.
Po kilku kwadransach wjechaliśmy do Łucka, stolicy tej krainy. Zamku łuckiego znowu nie widziałem, za ciemno, ale zdaniem Profesora przejeżdżaliśmy obok. Zostają pocztówki z lepszych czasów. Miasto śpi, praktycznie zero ruchu i niewielka ilość świateł. Mijamy sławetny konsulat ostrzelany przez banderowców lub ruskich agentów. Co za różnica, jeden czworonóg, wszystko zależy od życzeniowych interpretacji.
Z Łucka wiedzie trasa na Dubno. To tędy zwiewał do Kraju Rad 10 września roku pamiętnego sowiecki ambasador Szaranow. Oficjalnie musiał przekroczyć granicę, aby nawiązać kontakt z Moskwą, ale Korpus Dyplomatyczny rezydujący w Krzemieńcu się dziwował, dlaczego bolszewik przywiązał mnogo czemadanów do swojej maszyny. Czy rejterujący Szaranow widział to co ja na trasie Dubno–Krzemieniec? A więc brud, rażące w oczy ubóstwo rozklekotanych wiejskich domków i brzydotę budynków użyteczności publicznej? Wątpliwe, ale takie czasy nastały, że ciężko wrócić do normalności.
Za Dubnem nasz bus stanął na obowiązkową 30-minutową przerwę. Pasażerowie chrapali w najlepsze. Poszedłem z Profesorem pozwiedzać okolicę. Ekskluzywna i nowoczesna stacja benzynowa stała pomiędzy obskurnymi chatami, które ukazywały swoją brzydotę wraz ze wschodem słońca. – Dla kogo to wybudowali? – dziwował się Profesor, który przyjeżdżał na te obszary jeszcze za ustroju słusznie minionego.
Jedziemy dalej. Zostało 30 km i Wołyń się zbudził do życia. Kolejne miasteczka. Na przystankach stoją ludzie i wyczekują marszrutek, które wożą ich do pracy. Pracy bez płacy albo z taką płacą, że wstyd komukolwiek świecie o tym rozpowiadać, a i tak nie starcza na życie. Dramat. Kto żyw, ten ucieka i niekiedy zabiera ze sobą jedynie czerwono-czarne barwy, albowiem tylko na nie od lat nie żałowano grosza.
Po półgodzinnej jeździe wjechaliśmy do Krzemieńca – małego, 20-tysięcznego miasteczka z wielką historią. Jest tam dom Juliusza Słowackiego, Liceum Krzemienieckie, Zamek Królowej Bony, no i kościół oraz polski cmentarz. Całe miasteczko położone jest w dolinie, przez którą wiedzie główna ulica. W sumie jedyna z jakąś solidną drogą. Polska dała pieniądze na drugą drogę, ale środki rozkradziono, jak prawi wieść miejscowa. Słońce już wzeszło i przymrozek się wzmógł. Pojechaliśmy wyboistą drogą na Zamek, a raczej to, co z niego pozostało. Warowania już tam była w czasach wyprawy na Kijów Bolesława Śmiałego, następnie bywali pod nią Kozacy, Tatarzy, Moskale. Później, wiadomo, zabory, powstania, Wielka Wojna, Polska i koniec; chociaż historia dalej się toczy, to bez korzystnych rezultatów.
Młodzież sennie wspina się na Zamek. Profesor w swoim żywiole. W sposób barwny, treściwy i przystępny objaśnia dzieje miasta i okolicy. Zerkam na panoramę Krzemieńca. Tak to powinno być, myślę sobie. Polska młodzież licealna powinna mieć obowiązkowe wycieczki szkolne, tak jak w Izraelu. Skoro ponoć doskoczyliśmy finansowo do „Zachodu”, to czemu nie zrobić obowiązkowych tras, żeby młodzież zobaczyła na własne oczy to, czego i tak nie przeczyta w książkach?
Obowiązkiem powinno być zobaczenie Gniezna, Poznania, Gdyni, Wrocławia, Krakowa, Warszawy, kopalni śląskich, jezior mazurskich i Wilna, Grodna, Lwowa, Kamieńca Podolskiego. Przecież napędziłoby to gospodarkę, a na wschodzie stworzyłoby koniunkturę ekonomiczną dla miejscowych Polaków. Być Polakiem musi się opłacać. Nie wstyd brać maronickich wzorców z Libanu, jeśli one są skuteczne.
Zbiórka zarządzona była na 16:30. Marian Kania, Polak mieszkający w Krzemieńcu od 20 lat, właściciel pieczarkarni i fundator polskiej szkoły w mieście (przy pomocy Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie), zorganizował przejazd busami na ulicę Wiśniowiecką (nie od Jaremy, lecz od sąsiedniego Wiśniowca). Młodzież, kadra oraz organizatorzy w świątecznym – niedzielnym, jak to się dawniej mawiało, odzieniu. Przejechaliśmy na drugi koniec miasta. Nowy budynek z nowoczesnym wnętrzem u podnóża krzemienieckiego zamku. Robi wrażenie i daje nadzieję na przyszłe „Ateny Wołynia”. Chociaż nie jest to szkoła w pełnym wymiarze – zajęcia odbywają się od 16:30 i trwają do 20:00. Wykładany jest dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych język polski i okolicznościowo historia. Jednak inicjatywa cieszy się tak wielkim zainteresowaniem, że z sąsiednich gmin zgłosiła się już ponad setka kolejnych dzieci i trzeba myśleć o budowie następnego ośrodka, już za miastem. Przebiegam wzrokiem po książkach z biblioteczki, które są żniwem różnych zbiórek nad Wisłą. Można się naciąć na Miłosza czy Dąbrowską. Miłosz wielkim pisarzem był, ale wpierw fundament, czyli Józef Mackiewicz, a później mówmy o okolicznościowych przypisach. Rozglądam się po placówce i brakuje mi krzyża. Takie czasy nastały, wielce niepełne.
Po siedemnastej zaczęła się akademia. Dzieci wraz z uczniami, tymi starszymi i bardziej starszymi, przygotowały program artystyczny. Wśród zaproszonych gości był oczywiście Marian Kania, delegacja z Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie z prezesem Mikołajem Falkowskim na czele oraz konsul z Łucka, Krzysztof Sawicki. Znowu brakowało mi kogoś. Ostatnim razem, jak byłem w Krzemieńcu, to pracował na parafii wikary ze Śląska. Ale może już go tam nie ma albo nie mógł przyjść. Rozdział Kościoła od państwa, jeno jakoś dusza jest pusta bez prawideł z Ewangelii, a umysł niekompletny bez św. Augustyna.
Dzieci z niesamowitym wigorem zaczęły występ. Wierszyki patriotyczne, mówione z tym akcentem wielkich Polaków, i przebojowa „settlista” (piosenek z doby Niepodległości), jak mawiają w świecie „rocknrolla”. „Co to jest Polska?” – pyta w kółko 8-letni chłopiec, którego trema ogarnęła przed wypowiedzeniem kolejnych linijek wyuczonego tekstu.
No właśnie, co to jest Polska? – niemal podskakuję, słysząc to fundamentalne, lecz w ogóle niezadawane w tym pokoleniu pytanie. Ciągle słychać jakieś farmazony o budowie „drugiej Polski” czy o „odzyskaniu Polski”, czy że „nie taką Polskę się budowało”. No ale co to jest Polska? Czy to samo jest znaczenie słowa, którym posługiwał się Wincenty Witos, Roman Dmowski, Józef Piłsudski i współcześnie Adam Michnik, Waldemar Pawlak czy Bronisław Komorowski? A może jest to ten sam termin, lecz o innym znaczeniu? Niezmiernie uradowałem się, że to brakujące, kluczowe, egzystencjalne pytanie zostało zadane właśnie na Wołyniu.
Ciąg dalszy hitów – Pierwsza Brygada, Pierwsza Kadrowa, Przybyli ułani (tylko 2 pierwsze zwrotki), O mój rozmarynie – w trakcie którego uświadomiłem sobie, że jednak jesteśmy narodem nie do wyniszczenia. Mogą nas Germanie rozstrzeliwać, bandera siekać, Moskal po Sybirach ganiać, a i tak w swoim czasie, nawet na wołyńskiej ziemi zabrzmi, że „przybyli ułani”. Sukces powiązany ze skutecznym modelem ekonomicznym! Brawo! Światłość naprawdę przyjdzie kiedyś ze wschodu.
Po akademii czas na przemowy. Konsul mówił o „pograniczu” i życiu na obszarach pogranicza, jak filozoficznie ujął charakter Wołynia. Mikołaj Falkowski, prezes Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, przypomniał o potrzebie realizacji takich projektów jak szkoła w Krzemieńcu. Przemowy zwieńczył Profesor, który wskazując na pomoce naukowe przywiezione z Warszawy dla Krzemieńca zaznaczył, że mają one pomóc tworzyć świadomość i tożsamość, ponieważ jest to podstawowym zadaniem szkoły. Po uroczystościach dzieci poszły do dzieci, a dorośli do dorosłych na poczęstunek o iście sanacyjnym wymiarze.
Tekst z Kuriera WNET nr. 42
