W Borkowie pod Inowrocławiem (województwo kujawsko-pomorskie) podczas budowy gazociągu wysokiego ciśnienia Latkowo – Wrzosy, natrafiono na szkielety ludzkie. Nieznane dotąd cmentarzysko z okresu polskiego wczesnego średniowiecza, datowane wstępnie na X wiek. Odnaleziono do tej pory 20 dość bogato wyposażonych pochówków, groby z czasów, kiedy na ziemie polskie wchodziło chrześcijaństwo. Przenikanie się obyczajowości okresu przejściowego widać tu doskonale, analogicznie zresztą do innych zbadanych cmentarzy z tego okresu w Polsce. Pochówki są już szkieletowe, nie ciałopalne, charakterystyczne dla czasów pogańskich, ale zmarli zostali pochowani jeszcze z darami grobowymi. Zwyczaj wyposażania zmarłych w przedmioty użytkowe zanika w kolejnym stuleciu. Cmentarzysko ma charakter nieregularny, pochówki są rozproszone i orientowane w różnych kierunkach. Nadzorujący inwestycję gazowników archeolog Piotr Alagierski uważa, że może być to skutkiem dość rzadkiego używania cmentarza niewielkiego ośrodka, a więc dużych odstępów czasowych pomiędzy kolejnymi pochówkami.
Znaczenia i perspektyw badawczych odkryciu dodaje fakt, że pochówki można połączyć z konkretnym miejscem zamieszkałym w epoce, czyli z grodziskiem, znajdującym się o kilkaset metrów dalej. Ten niewielki punkt obronny jest datowany na IX-X wiek, a więc czasy kształtowania się podstaw państwa Piastów. W planach są dalsze badania szczątków. Dzięki sprawdzeniu DNA pochowanych tu osób będziemy mogli więcej powiedzieć o danej populacji, dowiemy się może, jacy ludzie zamieszkiwali tu 1000 lat temu, np. czy i w jakim stopniu byli ze sobą spokrewnieni, czy raczej społeczność tworzyły osoby o różnym pochodzeniu. Gród w Borkowie, być może pierwotny Inowrocław (ten jako duża osada targowa jest notowany w źródłach dopiero w XII wieku), osłaniał od północy szlaki do Gniezna i Włocławka, wymienianych w kronice tzw. Galla jako ważne ośrodki państwa za czasów Bolesława Chrobrego. Niewykluczone, że strzegł także tamtejszych warzelni soli, niezwykle ważnego i dochodowego produktu średniowiecza. Występujące w okolicy źródła solne, według archeologii znane już w starożytności, były w tej epoce eksploatowane od IX wieku.
Na odkrytym właśnie cmentarzysku chowano ludzi z przedmiotami wskazującymi na to, czym zajmowali się za życia. Wśród nich rozpoznano łucznika, wojownika uzbrojonego w topór oraz mężczyznę, który, jak wskazują przekształcenia szkieletu, musiał wiele jeździć konno. Wszystko wskazuje, że były to pochówki członków elitarnej grupy wojowników piastowskich. O wysokim statusie społecznym zmarłych świadczą oprócz cennych przedmiotów złożonych z nimi, m.in. ślady zabiegów dentystycznych, jakim byli poddawani za życia. Groby kobiet także były bogato wyposażone, znaleziono srebrną i brązową, pozłacaną biżuterię oraz paciorki z kamieni półszlachetnych.
Kolejną ciekawostką, ale jeszcze nie potwierdzoną, jest odkopanie w pobliżu cmentarza szkieletów zwierząt, ponoć także pochowanych intencjonalnie.
Interesujące są wnioski antropologiczne, wypływające już z pierwszych obserwacji. Zauważono na przykład charakterystyczne deformacje kończyn dolnych u jednego z pochowanych. Z pewnością to jeździec, który całe życie spędził w siodle. Atletyczna budowa ciała innego wskazuje na to, że był to wojownik, który przez długi czas trenował — świadczy o tym wygląd jego łopatek, oraz ramion. Ludzie ci musieli być celowo dobierani pod względem warunków fizycznych. W tamtych czasach mężczyźni mierzyli średnio 160 - 170 cm, kobiety nieco ponad 150. Męskie szczątki odnalezione na cmentarzysku nalezą do rosłych osobników mierzących po ok. 180 cm.
Na omawianym stanowisku brak jakichkolwiek nawiązań materialnych, które mogłyby świadczyć o ich skandynawskim pochodzeniu. Broń (topór bojowy, groty strzał) jest wykonana w stylu i fabryce lokalnej, podobnie biżuteria kobieca, o charakterze typowym dla zachodniej Słowiańszczyzny. Jedyny pewny import — paciorki naszyjnika szlifowane z kamienia półszlachetnego pochodzą najprawdopodobniej z Kotliny Czeskiej.
Inne tematy w dziale Kultura
