Internauci, zamiast dyskusji, wolą pyskówki. To jest skutek zamknięcia w bańkach i niedouczenia. Spróbujmy temu zaradzić. Jeżeli przystępujemy do dyskusji, to najpierw musimy sprawdzić, czy jej uczestnicy stoją twardo na ziemi czy bujają w obłokach.
Tak więc najpierw trzeba zadać im pytanie matematyczne, jako że matematyka jest królową nauk. Brzmi ono: Ile wymiarów ma przestrzeń ? Można też zadać pytania pomocnicze: czy istnieją obiekty jedno- lub dwuwymiarowe ? Każdy przecież ruch musi odbywać się w przestrzeni, a jeżeli do przestrzeni dodamy warunek ziemskiej grawitacji, to postawić trzeba kolejne pytanie: w którym kierunku preferowany jest ruch na Ziemi, w poziomie czy w pionie ? Czy łatwiejszą konkurencją jest skok w dal czy skok wzwyż ?
Po takim wstępnym ćwiczeniu umysłu możemy przejść do dyskusji.
Jeżeli mowa o kwestiach społecznych, to misimy wrócić do początku i stwierdzić, że oprócz faktu przebywania w trójmymiarowej przestzeni fizycznej, jako gatunek, żyjemy w przestrzeni społecznej. A jeżeli mowa o przestrzeni społecznej, to oczywiste staje się pytanie: ile wymiarów ma ta przestrzeń ? Tu niezbędne jest kolejne pytanie, co znaczy, w ludzkim życiu, pojęcie wymiaru ? I jakie są to, konkretnie, wymiary ?
Dodać także należy, iż absurdem byłoby mówienie o jednym wymiarze czy dwóch wymiarach, bo to byłoby sprzeczne z geometrią, co ustaliliśmy na samym początku. Tych wymiarów musi być więc co najmniej trzy.
Przejdźmy teraz do natury owych wymiarów. Ponieważ mamy do czynienia z ruchem w przestrzeni międzyludzkiej, to automatycznie okazuje się, że wymiarem jest relacja międzyludzka. W sposób naturalny poszukujemy teraz trzech fundamentalnych relacji społecznych.
Jeżeli wiemy, że poruszamy się w przestrzeni to pierwszą relacją musi być relacja do świata jako całości i orientacja w poruszaniu się w nim. Dochodzimy tu więc do pierwszej kluczowej relacji - relacji poznawczej, którą najprościej nazwać prawdą.
W przestrzeni społecznej poruszają się także inne obiekty ludzkie, więc kolejną relacją jest stosunek do innych. Tak jak w świecie fizycznym stykamy się z podstawową relacją fizyczną jaką stanowi grawitacja, podobnie w świecie ludzkim odczuwamy, z uwagi na konieczność współpracy, pociąg do innych ludzi, w postaci uczuć i tą relację najprościej określić mianem miłości.
No i wreszcie czas na samookreślenie się tego ludzkiego obiektu poznającego i uczuciowego i uświadomienie własnych motywacji i miejsca w tak określonej przestrzeni i tu mamy do czynienia z przejawami woli napędzającej jednostkę i autonomii podmiotu czyli z relacją wolności.
Tak więc widać wyraźnie, że przestrzeń społeczna obejmuje trzy fundamentalne wymiary/relacje, które stanowią fundament cywilizacji. Oczywiście relacje te mogą występować w rozmaitym stopniu intensywności i ta intensywność oraz balans między poszczególnymi relacjami decyduje o charakterze i ustroju danej społeczności.
Mamy więć oto podstawowy schemat przestrzeni społecznej i możemy do niego przystawiać konstrukcje realnych ustrojów i struktur społecznych i je porównywać.
I to by było na tyle jeżeli chodzi o sam schemat. Oczywiście w dalszym wywodzie, którego tu nie podejmuję, trzeba określić różne granice świata, i przestrzeni społecznej, jakich doświadcza podmiot. Skala tego świata może być różna, może to być świat rodziny, świat plemienia, świat narodu, czy świat globalny. Trzeba tu wziąć pod uwagę kryteria ewolucyjne, które wskazują, że jednostki są dostosowane do życia w skali mikroskali do liczby jednostek ok. 150 osób (liczba Dunbara). Z tego wynika konieczność zachowania ostrożności w planowaniu projektów społecznych, tak by nie popaść w konflikt z podstawowymi mechanizmami społecznych relacji.
Wracając do początku niniejszego tekstu, warto pamiętać, że każda dyskusja dotycząca ludzi musi brać pod uwagę postawione tu tezy. Każda bez wyjątku.
