Najczęściej jest następstwem przemęczenia oraz reakcją na liczne wrażenia i emocje w ciągu dnia. Hipnagogia, zwana także omamami hipnagogicznymi, to pojawianie wyrazistych i realistycznych wyobrażeń w czasie zasypiania. Doznania te mają podłoże fizjologiczne i nie są wynikiem zaburzeń psychicznych, ale naturalnym zjawiskiem.
Odnoszą się do odmiennego stanu świadomości, którego doświadczamy zwykle tuż przed zaśnięciem. Zazwyczaj jest oznaką zakłóconego rytmu dobowego i silnego znużenia, choć zdarza się, że bywa jednym z pierwszych symptomów narkolepsji.
Zjawisko charakteryzuje się tym, że dana osoba jest w pełni świadoma przechodzenia w stan snu, a mimo to doświadcza bardzo silnych bodźców wzrokowych, słuchowych i kinestetycznych. W większości przypadków są to wizje i odczucia czysto abstrakcyjne, nie mające złożonej, konkretnej formy. Często prowadzą do osobliwych i niedorzecznych przeżyć. Ludzie, którzy stykają się z tym po raz pierwszy, mogą odczuwać silny stres. Tym bardziej, że nie są w stanie odróżnić jawy od snu i traktują to jako swoiste zawieszenie między jednym i drugim.
Warto zaznaczyć, że omamy hipnagogiczne nie mają nic wspólnego ze snami, których potem nie pamiętamy. Nie są także częścią tzw. śnienia świadomego. Wielu naukowców traktuje to zjawisko, jako specyficzną, choć niezbyt istotną aktywność mózgu, pozwalającą na obniżenie napięcia nerwowego. Niemniej, wizje w czasie hipnagiogii nierzadko mają głębsze znaczenie, a także ściśle określone cechy, na podstawie których można wnioskować o bogatej wyobraźni i/lub wysokiej inteligencji.
Co ciekawe, naukowcy wyróżniają też bardzo podobne zjawisko, zwane omamami hipnopompicznymi, które pojawiają się zaraz po przebudzeniu. Bardzo często wiążą się z wybudzaniem po koszmarze sennym, któremu towarzyszy uczucie dezorientacji i niemożność ocenienia, czy wizje były prawdziwe czy nie. Podobnie jak w przy hipnagogii, również i ta przypadłość nie jest stanem psychopatologicznym.
Nie jest przy tym jasne, czy obydwa zjawiska możemy traktować oddzielnie. Różnice między nimi są niewielkie i dotyczą krótkiego okresu dość osobliwej działalności mózgu, zwanej półsnem.
Interesujący jest również fakt, że na wizje i doznania tego rodzaju możemy wpływać, a także do pewnego stopnia nimi sterować. Dla niektórych uczonych, zwłaszcza z pierwszej połowy XX wieku, był to sygnał, że jedyna różnica między stanem czuwania a snem jest taka, że w tym pierwszym przypadku towarzyszą nam doznania sensoryczne, których nie doświadczamy w czasie spoczynku.
Badania naukowe wykazały, że omamy hipnagogiczne obejmują wrażenia zmysłowe i quasi-zmysłowe. Przekłada się to na odczuwanie ruchu ciała, zmian jego temperatury i odbieranie fizycznych bodźców z otoczenia - jedynie w sferze psychicznej.
Należy pamiętać, że nazwa „omamy hipnagogiczne” może być myląca. Omamy, inaczej halucynacje, są zazwyczaj zaburzeniami percepcji i pojawiają się bez udziału bodźców zewnętrznych. Zwykle towarzyszą chorobom psychicznym i odurzeniu.
Inne tematy w dziale Rozmaitości
