Między rozumem a wiarą; Droga, Prawda, Życie (3)

Dalsze uwagi

Pod poprzednią notką Deda (bloger), zamieścił komentarz treści:

„Qui pluribis Piusa IX:

"
6. Od czego z pewnością nic bardziej szalonego, nic bardziej bezbożnego, nic bardziej przeciwnego samemu właśnie rozumowi, wydumać ani wykoncypować nie można. Choć bowiem wiara jest ponad rozumem, to jednak pomiędzy tymi dwoma nie może zachodzić żadna prawdziwa sprzeczność ani żadna niezgodność, jako że i wiara, i rozum biorą początek z jednego i tego samego, niezmiennego i wiecznego źródła prawdy, z Najlepszego Największego Boga, i okazują sobie nawzajem pomoc w ten sposób, że prawy rozum dowodzi, zabezpiecza i broni prawdy wiary, wiara zaś uwalnia rozum od wszelkich błędów i poznaniem rzeczy Bożych cudownie go oświeca, umacnia i wydoskonala”

W zasadzie nie można mieć zastrzeżeń do tego stwierdzenia poza jednym: bezdowodowo przyjęto tam, że wiara jest ponad rozumem.

W akapicie 13 „Fides et Ratio” JPII przypomina, że „Sobór naucza, że „Bogu objawiającemu należy okazać <posłuszeństwo wiary>””. Zatem twierdzenie o nadrzędności wiary nad rozumem jest ustaleniem Soboru.

Warto odnotować to spostrzeżenie, gdyż wiara i rozum należą do odrębnych porządków i relacje między nimi znacząco wpływają na ustalenia doktrynalne; w jakim zakresie wiara może decydować o konstatacjach rozumu?

Nieco światła na ten problem rzuca sentencja z Konstytucji „Dei verbum”, przytaczana w akapicie 11 „Fides et Ratio”: „…Kościół z biegiem wieków dąży stale do pełni prawdy Bożej, aż wypełnią się w nim słowa Boże”.

Wtrącenie jest cenne, gdyż daje możliwość refleksji w przypadkach, gdy „soborowe ustalenia wiary” stają się sprzeczne rozumem – jak choćby miało to miejsce w odniesieniu do teorii kopernikańskiej.

Tymczasem we wspomnianym już akapicie 13 „Fides et Ratio”  <posłuszeństwo wiary>  określane jest stwierdzeniem: ”…, że wiara jest odpowiedzią wyrażającą posłuszeństwo Bogu. Wiąże się z tym uznanie Jego boskości, transcendencji  i doskonałej wolności. Bóg, który pozwala się poznać, autorytetem swej absolutnej transcendencji zaświadcza o wiarygodności objawianych przez siebie prawd. …”.

W tym miejscu należy zastanowić się nad zaistniałą sytuacją. Występuje tu bowiem mieszanie porządków prowadzące do sprzecznych wniosków.

Nie można zaprzeczyć wszechmocy Stwórcy – i to jest uwaga podstawowa. Jednak nie ma żadnych jednoznacznych wskazań, że  Sobory mają „boskie potwierdzenie ustaleń”. Co najwyżej, że są dążeniem do odkrywania prawdy Bożej stosownie do miejsca,  czasu, wiedzy i panujących przekonań.

Są zatem ustaleniem „rozumu” przy zachowaniu wiary w Boży Porządek, ale bez nadawania im absolutnego charakteru.

 Prawo Boże jest niezmienne i nie może być zmieniane przez Sobory; nawet Chrystus stwierdził przecież, że nie przyszedł, aby zmieniać prawo, lecz aby je wypełnić.

Jest jeszcze jeden element, który koniecznie trzeba zaznaczyć. Otóż <posłuszeństwo wiary>  nauczania soborowego jest zaprzeczeniem personalizmu. Niewolnik nie ma prawa samodzielnie oceniać, a jedynie podporządkować się. Przyjęte stanowisko jest sprzeczne z Ewangelią, gdzie przecież Chrystus nauczał: ”już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale nazywam was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego”. J 15.15

Czy zatem <posłuszeństwo wiary> niweluje słowa Chrystusa?

13 akapit Encykliki poprzedzony jest słowami: „Rozum w obliczu tajemnicy”. Czy w świetle przytoczonych słów  Ewangelii Janowej można mówić o tajemnicy wiary, czy raczej o niepełnym odkrywaniu Praw Bożych na danym etapie rozwoju (i jednostkowego, i społecznego)?

CDN